خوانش عرفانی معراج در دیوان ملاپریشان

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات کردی و لکی

علی فتح الهی ¹ , مسعود سپهوندی ²

1 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد
2 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

تاریخ دریافت : 1392/12/20 تاریخ پذیرش : 1393/06/26 تاریخ انتشار : 1393/12/28

کلید واژه: معراج, پیامبر اکرم(ص), ملاپریشان, قاب قوسین, خلع نعل,

چکیده مقاله :

ملاپریشان لرستانی شاعری توانا و از عرفای بزرگ نیمۀ دوم قرن هشتم هجری و از شاگردان و معاصران شیخ‌رجب بُرسی است. وی آشنایی عمیقی با مفاهیم کلامی و فلسفی داشته و از دانش وسیعی در عرصۀ هستی‌شناختی عرفانی بهره می‌برده است. کاربرد آیات، روایات، امثال، حکم و مصطلحات فلسفی‌عرفانی هم بیانگر احاطۀ او بر زبان و ادب عربی است و هم مبیّن شناخت ژرف او از این منابع. در این نوشتار، روایت عارفانۀ مبتنی‌بر مبانی قرآنی‌روایی ملاپریشان از واقعۀ عظیم معراج پیامبر(ص) را براساس اشعار مندرج در دیوان او باز می‌خوانیم و آن را با نگرش دیگر عرفای مسلمان مقایسه می‌کنیم. این پژوهش به‌روش کتابخانه‌ای و براساس تحلیل محتوا است. ملاپریشان نگرش شیعی خود از معراج را تبیین و ضمن تأویل موضوع، بر تقدم فضل حضرت رسول(ص)، تاکید کرده است. وی از سنت ادب ‌عرفانی فارسی تأثیر پذیرفته است

چکیده انگلیسی:

Mollaparishan lorestani, was a powerful poet, and one of the great poets of second half of the eighth century Hejria and one of the students of Sheikh Rajab Borsi. He has the special knowledge of discourse and philosophical contexts and he has splendid understanding of mystical ascension. The usage of philosophical examples and signs shows that he has the complete proficiency in Arabic language and literature. In this research, we read the narrative of Mollaparishan about the prophit's ascension to heaven, which is based on his poems to compare with other viewpoints regarding its contents. Mollaparishan has a Shia viewpoint, he emphasizes the virtue of the Prophet, and the tradition of Persian mystical literature affected him.

منابع و مأخذ:

۱. قرآن کریم.

۲. آملى، حیدر، 1368، جامع‌الأسرار و منبع‌الأنوار، چ۱، تهران: علمی و فرهنگی.

۳. آملی‌، حیدر، 1367، المقدمات من کتاب نص‌النصوص، چ۲، تهران: توس.

۴. جوادی آملی، عبدالله، 1372، تحریرتمهید القواعد صائن الدین ابن‌ترکه اصفهانی، چ۱، تهران: الزهرا.

۵. ابن‌عربى، محیی الدین، ۱۳۷۰، فصوص‌الحکم، به‌تصحیح ابوالعلاء عفیفی، تهران: الزهرا.

۶. ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین، 1410، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

۷. ادیب بهروز، محسن، 1374، معراج از دیدگاه قرآن و روایات، چ۱، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

۸. بورکهارت، تیتوس، 1389، درآمدی بر آیین تصوف، ترجمۀ یعقوب آژند، چ۲، تهران: مولی.

۹. پریشان، ابوالقاسم، 1361، دیوان، به‌تصحیح اسفندیار غضنفری امرائی، چ۱، خرم‌آباد: کتاب‌فروشی رشنو.

۱۰. جمالی، شهروز، 1389، «معراج و بازتاب آن در ادب فارسی»، فصلنامۀ علمی عمومی زبان و ادب فارسی (گرایش عرفان)، س۱، ش۲.

۱۱. حسن‌زاده آملى، حسن، 1378، ممدالهمم در شرح فصوص‌الحکم، چ۱، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.

۱۲. رازى، ابوعبدالله‌محمد فخرالدین، 1420، مفاتیح‌الغیب، چ۳، بیروت: داراحیاءالتراث‌العربى.

۱۳. روح‌بخشان، عبدالمحمد، 1383، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی: پریشان لُر، ج13، چ۱، مرکز دائرة‌المعارف.

۱۴. سبزواری، ملاهادی، 1375، شرح مثنوی، به‌کوشش دکتر مصطفی بروجردی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.

۱۵. سلیمانی، مرضیه، 1388، اصطلاحات صوفیان (مرآت عشاق)، چ۲، تهران: علمی و فرهنگی.

۱۶. شبستری، شیخ محمود، 1368، گلشن‌ راز، به‌تصحیح صمد موحد، چ۱، تهران: کتابخانۀ طهوری.

۱۷. طباطبایی، محمدحسین، 1374، ترجمۀ تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چ۵، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

۱۸. عطار نیشابوری، فریدالدین، 1386، الهی‌نامه، به‌تصحیح فؤاد روحانی، چ۹، تهران: زوار.

۱۹. عطار نیشابوری، فریدالدین، 1386، مصیبت‌نامه، به‌تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چ۲، تهران: سخن.

۲۰. غزالى، ابوحامد، (بی‌تا)، احیاءعلوم‌الدین، ترجمۀمحمد خوارزمی، دارالکتاب‌العربى.

۲۱. غضنفری امرائی، اسفندیار، 1387، شرح دیوان ملا پریشان، به‌کوشش اسعد غضنفری، چ۱، خرم‌آباد: شاپورخواست.

۲۲. فرغانى، سعیدالدین سعید، 1379، مشارق‌الدرارى (شرح تائیه ابن‌فارض)، مقدمه و تعلیقات سیدجلال‌الدین آشتیانى، چ۲، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.

۲۳. فروزانفر، بدیع‌الزمان، 1361، احادیث مثنوی، چ۳، تهران: امیرکبیر.

۲۴. کتاب مقدس، ترجمۀ تفسیری، (بی‌تا) انجمن کتاب مقدس.

۲۵. محمدی، گردآفرین و جلیل نظری، 1387، «مقایسۀ نگاه ارداویراف‌نامه و رساله الغفران در دنیای پس از مرگ»، فصلنامۀ ادبیات تطبیقی، س۲، ش8.

۲۶. موحدی، محمدرضا، 1390، «خلع نعلین در تفسیر عارفان»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناسی، س۷، ش23.

۲۷. موسوی الخمینى، روح‌الله، 1376، مصباح‌الهدایةإلی‌الخلافة و الولایة، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

۲۸. مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد، 1362، مثنوی معنوی، به‌تصحیح نیکلسن، چ۱، تهران: امیرکبیر.

۲۹. المیبدی، ابوالفضل رشیدالدین، 1371، کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار، به‌تصحیح علی‌اصغر حکمت، چ۵، تهران: امیرکبیر.

۳۰. نخجوانى، نعمت‌الله‌بن‌محمود، 1999، الفواتح‌الالهیة و المفاتح‌الغیبیة، چ۱، دار رکابی للنشر.

۳۱. نظامی گنجوی، الیاس‌بن‌یوسف، 1386، کلیات، تهران: زوار.

۳۲. ویرژیل، کونستان و گیورگیو، 1386، محمد پیامبری که از نو باید شناخت، ترجمۀ ذبیح‌الله منصوری، چ۵، تهران:  امیرکبیر.

۳۳. هجویری، ابوالحسن علی، 1371، کشف‌المحجوب، به‌تصحیح ژوکوفسکی، چ۲، تهران: کتابخانۀ طهوری.

۳۴. همایی، جلال‌الدین، 1374، مولوی‌نامه (مولوی چه می‌گوید)، تهران، هما