بررسی هنجارگریزی گویشی و برجسته‌سازی واژگان محلی درآثار حسین پناهی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات لری

مهران صادقی گوغری ¹ , پوران یوسفی پور کرمانی ² , هوشمند اسفندیارپور ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد بردسیر، دانشگاه آزاد اسلامی، بردسیر، ایران

تاریخ دریافت : 1402/06/30 تاریخ پذیرش : 1402/11/04 تاریخ انتشار : 1402/11/05

کلید واژه: هنجارگریزی, برجسته‌سازی, هنجارگریزی گویشی, واژگان محلی, حسین پناهی,

چکیده مقاله :

کاربرد واژگان محلی و عامه یکی از عناصر زبانی شعر معاصر است، به‌گونه‌ای که در شعر معاصر آن تمایزی که بین واژگان ادبی و غیر ادبی وجود داشت، به چشم نمی‌خورد. حضور زبان و واژه‌های محلی و عامه در شعر باعث نوعی هنجارگریزی و برجسته‌سازی شد که آن را هنجارگریزی گویشی گویند. هنجارگریزی در گویش به شاعر این امکان می‌دهد ساخت‌هایی از گویشی غیر از زبان هنجار به اثر ادبی خود وارد کند. حسین پناهی شاعری از استان کهگیلویه و بویراحمد است که از شگردها و تکنیک‌های‌ هنجارگریزی برای خلق شعر و جذاب کردن متن و مشتاق کردن مخاطب بهره گرفته. این پژوهش که از روش توصیفی- تحلیلی برای تبیین هنجارگریزی گویشی، واژگان محلی در اشعار پناهی استفاده کرده است، و به دنبال بررسی هنجارگریزی گویشی و کاربرد واژگان محلی در آثار پناهی است. به این منظور مجموعه شعری من و نازی، چشم چپِ سگ در هفت دفتر و برخی از آثار نثر وی از جمله خروس‌ها و ساعت‌ها، بی‌بی یون، دو مرغابی در مه و چیزی شبیه زندگی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که بیشترین بسامد هنجارگریزی گویشی در مجموعه ساعت‌ها و خروس‌ها 22 مورد و من و نازی 16 مورد به دست آمد. ولی در آثار دورۀ دوم بیشترین بسامد هنجارگریزی در مجموعهبی بی‌یون بیش از 130 مورد و نمی‌دانم‌ها 22 مورد به دست آمد. می‌توان به این نتیجه رسید که در این دوره یکی از عوامل روی آوردن شاعر به هنجارگریزی مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه بوده است.

چکیده انگلیسی:

The presence of local and colloquial language in poetry leads to a form of norm-breaking and prominence, referred to as dialectal norm-breaking. This deviation allows the poet to incorporate structures from a dialect that differs from the standard language into their literary work. Hossein Panahi, a poet from the Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad province, has frequently utilized norm-breaking to create poetry and enhance the appeal of his texts. This research employs a descriptive-analytical method to elucidate the linguistic norm-breaking and the usage of local terms in his poetry. For this purpose, the poetry collections "Me and Nâzi" and "The Dog's Left Eye," along with seven sections and some of his prose works including "Roosters and Clocks," "Aunt Yun," "Two Ducks in the Fog," and "Something like Life," have been examined. The findings indicate that the highest frequency of linguistic norm-breaking exists in the collections "Clocks and Roosters" and "Me and Nâzi." In these works, he utilizes words from the Lori dialect and local vernacular to portray images of childhood memories, nomadic life, and the culture of the Lori people. Additionally, in the works composed by Panahi from 1995 to 2004, linguistic norm-breaking is employed, albeit with a lower frequency compared to the first period. In this era, the poet depicts a discourse that deviates from norms, reflecting their social struggles, quest for justice, and perspective on the world while their focus on the environment and nomadic life has diminished. The highest frequency of norm deviation during this period is observed in the collections "Bibi-Yun" and "I Don’t Know." It can be said that one of the factors influencing the poet's turn to norm deviation during this time has been the political and social issues in society.

منابع و مأخذ:

- آتشی، منوچهر(1386). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
- اسدیان، زهره، محمودی، مریم، و داوری، پریسا(1402). واژ‌ه‌ها و اصطلاحات کشاورزی سنّتی در دهاقان با تکیه بر کاشت گندم و جو. ادبیات و زبان‌های محلّی ایران زمین، 13(2). 23-1. doi:10.30495/IRLL.2023.1962408.1515
- برهان، محمدحسین بن خلف(1391). برهان قاطع. تصحیح محمد معین. تهران: امیرکبیر.
- پناهی، حسین( 1376 الف). من و نازی. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1376 ب). چیزی شبیه زندگی. تهران: الهام.
- پناهی، حسین(1376ج). دومرغابی در مه.تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1377). بی بی یون. تهران: الهام.
- پناهی، حسین(1384الف). خروس‌ها و ساعت‌ها. تهران: الهام.
- پناهی، حسین(1384 ب). سال‌هاست که مرده‌ام. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1384ج). نمی‌دانم ها. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1384د). کابوس‌های روسی. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1389الف). سلام؛ خداحافظ. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1389 ب). به وقت گرینویچ. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1389ج). نامه‌هایی به آنا. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1390). ستاره‌ها. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1391). افلاطون کنار بخاری. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین (1393). راه با رفیق. تهران: دارینوش.
- پناهی، حسین(1397). سرودی برای مادران. تهران: آناپنا.
- حاذق نژاد، آرش (1391). تحلیل عناصر زبانی شعر حسین پناهی از دیدگاه سبک‌شناسی. فرهنگ و ادب، 12، 110-85.
- حسن‌لی، کاووس(1383). گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایرا ن. تهران: ثالث.
- خواجات، بهزاد (1387). عوامل ايجاد ابهام در شعر معاصر‌فارسی. ادبيات عرفانی و اسطوره شناختی. 11(4). 97-75.
- زرقانی، مهدی(1391). چشم‌انداز شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
- سپهری، سهراب(1385). هشت کتاب. تهرا ن: طهوری.
- سجودی، فرزان(1376). سبک‌شناسی شعر سپهری رویکردی زبان‌شناخت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ، به راهنمایی کوروش صفوی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
- شعیری، حمیدرضا(1391). مبانی معناشناسی نوین. تهران : سمت.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1385). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
- صفوی، کوروش(1383). از زبان‌شناسی به ادبیات. تهران: سوره مهر.
- طاهری، اسفندیار(1391). گویش لری بویراحمدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- عباسی، حسین(1378). سفرنامه باران. تهران: نشر روزگار.
- معین، محمد(1375). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
- مقیمی، افضل(1373). بررسی گویش بویراحمد. شیراز: نوید.
- نیمایوشیج(1368). دربارۀ شعر و شاعری. تدوین سیروس طاهباز. تهران : دفترهای زمانه.
- نیمایوشیج(1391). مجموعه کامل اشعار. سیروس طاهباز. تهران : نگاه.