بررسی و توصیف زبان شناختی 105 صورت زبانی گویش لری در بخش مرکزی شهرستان رستم

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات کردی و لکی

محمد هادی فلاحی ¹ (استادیار گروه زبان شناسی رایانه ای، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، شیراز، ایران.)
یزدان دشتیان ² (دانش آموختۀ کارشناسی ارشد گروه زبان شناسی، واحد علوم و تحقیقات فارس، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/11/08 تاریخ پذیرش : 1400/04/04 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: شهرستان رستم, طرح ملی اطلس زبانی, خوشه‌های همخوانی, صورت زبانی,

چکیده مقاله :

شهرستان رستم یکی از شهرستان های استان فارس است. به استثنای دو روستای این شهرستان، گویش بقیۀ مردم شهرستان، لری است. تعداد روستاهای مورد تحقیق، ۵۹ روستا است. روش تحقیق در این پژوهش، ترکیبی از روش های میدانی و توصیفی بوده است و مواد زبانی با روش گردآوری هدایت شده، جمع آوری شده اند. پرسش نامۀ این پژوهش بر اساس طرح ملی اطلس زبانی بوده است که شامل ۱۰۵ واژه و عبارت و ۳۶ جمله است. داده ها، پس از انجام مصاحبه با استفاده از الفبای آوانگار بین المللی، آوانگاری شدند. برخی از واژه های این گویش به طور کامل با فارسی معیار متفاوت هستند، برخی تنها تفاوت تلفظی دارند و برخی نیز کاملاً یکسان هستند. در این گویش، پنج نوع هجا وجود دارد که عبارتند از: cv، cvc، cvcc، ccv، ccvc. همچنین، در این گویش، کشش واکه ای در مواردی باعث تمایز معنایی می شود. ترتیب صفت و موصوف و مضاف و مضافٌ الیه، همانند فارسی معیار است، با این تفاوت که در مواردی، [e] اضافه حذف می شود. نشانۀ جمع در این گویش، [-æl] است که به پایان اسامی افزوده می شود. نشانۀ معرفه نیز /-æku/ و /-ku/ است که به آخر اسم معرفه اضافه می شود.

چکیده انگلیسی:

Rostam city is one of the cities of Fars province. With the exception of two villages in this city, the dialect of the rest of the people of the city, is Lori. The number of villages studied is 59 ones. The research method was a combination of field and descriptive methods and linguistic materials were collected by guided collection method. The questionnaire of this research is based on the national project of Atlas language, which includes 105 words and phrases and 36 sentences. Data were transliterated after the interview using the International Phonetic Alphabet. Some words of this dialect are completely different from standard Persian, some have only a different pronunciation and some are completely the same. There are five types of syllables in this dialect, which are: cv, cvc, cvcc, ccv, ccvc. Also, in this dialect, vowel extension causes semantic differentiation in some cases. The order of adjectives, and nouns is the same as in Persian, except the ones in some cases, [e] are omitted.  The plural sign in this dialect is [-æl], added to the end of the nouns. The definite article is / -æku / and / -ku / added to the end of the definite nouns.

منابع و مأخذ:

1- آهنگر، عباس­علی و خوشخونژاد، امیرعلی. (1397). «مقولۀ نفی و جایگاه آن در گویش لری کهکیلویه». جستارهای زبانی. 9 (5)، 33-1.

2- افرازی­ زاده، سید فیض­الله. (1392). اصالت واژگان لری: ریشه ­یابی برخی از واژگان پرکاربرد لری در زبان­ های باستانی. اصفهان: انتشارات بهتا پژوهش.

3- امان ­اللهی بهاروند، سکندر. (1370). قوم لر، پژوهشی دربارۀ پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران. تهران: انتشارات آگاه.

4- اورانسکی، یوسیف.م. (1358). زبان­های ایرانی. ترجمۀ علی اشرف صادقی. تهران: انتشارات سخن.

5- بخشیان­فر، قاسم. (1375). توصیف گویش لری ممسنی. پایان­ نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان.

6- پرمون، یدالله. (۱۳۸۵). طرح ملی اطلس زبانی ایران. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. پژوهشکدۀ زبان ­شناسی، کتیبه ­ها ومتون.

7- پرمون، یدالله؛ محمدی هاشمی، منا و گوشه، صدیقه. (1394). «پسوند گذشته ­ساز در لری کهکیلویه و بویراحمد و رفتار تلفظی آن». زبان ­پژوهی، 7 (2)، 64-43

8- ثمره، یدالله. (۱۳۷۸). آواشناسی زبان فارسی. ویراست۲. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

9- حبیبی فهلیانی، حسن. (۱۳۷۱). ممسنی در گذرگاه تاریخ. شیراز: انتشارات نوید.

10- حسینی ماتک، الهه. (1395). «نقدی بر موادی برای مطالعۀ گویش بختیاری». علم زبان، 6 (1)، 148-131

11- حق­شناس، علی محمد. ( 1384). آواشناسی. تهران: نشر آگاه.

12- حیدری، آرمان؛ ابتکاری، محمدحسین و محققی، عبدالمجید. (1396). «واکاوی مفهوم زن در ضرب ­المثل­ های لری با تاکید بر نابرابری جنسیتی». فرهنگ و ادبیات عامه، 5 (17)، 221-195

13- داوری، پریسا و دهقانی، رؤیا. (1396). «بررسی انواع فعل در گویش لشنی». رخسار زبان، 1 (2)، 165-145

14- داوری، پریسا و جانی، ابراهیم. (1397). «بررسی و توصیف زبان ­شناختی انواع ضمیر در گویش لری کامفیروز». ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 8 (3)، 61-48.

15- دبیرمقدم، محمد. (1387). «زبان، گونه، گویش و لهجه: کاربردهای بومی و جهانی». ادب­ پژوهی، 2 (5)، 128-91.

16- رستم ­بیک تفرشی، آتوسا. (1394). «روش ­شناسی پژوهش در مطالعات گویشی». زبان­شناخت، 6 (2)، 143-117.

17- رستمی، محسن و سیدی، سعید. (1383). گنجینۀ اقوام ایران: قوم لر. تهران: پشتیبان.

18- رضایی، والی و خیرخواه، محمد. (1394). «رده­ شناسی ترتیب واژه در گویش لری بویراحمدی». ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 5 (4)، 58-41.

19- ضیامجیدی، لیلا و حق ­بین، فریده. (1397). «نمود فعل در زبان لری و گونه­ های آن». مطالعات زبان­ ها و گویش­ های غرب ایران، 6 (3)، 110-93.

20- علمداری، هدایت الله. (۱۳۸۹). بررسی و توصیف واجی و ساخت واژی گویش لری رستم. پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد زبان ­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات فارس: شیراز.

21- کریمی، امین. (1395). «بررسی فرآیندهای واجی همخوان­های گویش لری ممسنی بر اساس نظریۀ بهینگی». کنفرانس بین ­المللی هزارۀ سوم و علوم انسانی: شیراز.

22- کشاورزی، سودابه؛ صیادکوه، اکبر و باهنر، شهرام. (1397). «گردآوری و بررسی واژگان و اصطلاحات کم­ کاربرد دامداری در گویش لری دهستان دشت روم». ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 8 (3)، 100-86.

23- گرامی، شهرام. (1371). توصیف ساختمانی گروه فعلی و اسمی در گویش لری بویراحمدی لهجۀ باشتی. پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه علامۀ طباطبایی: تهران.

24- مجیدی کرایی، نورمحمد. (۱۳۷۱). تاریخ جغرافیایی ممسنی. تهران: انتشارات علمی و   فرهنگی.

25- مدرسی، یحیی. (1384). «گسترۀ گویش ­شناسی نوین». گویش­شناسی، 3 (4)، 22-2.

26- مقیمی، افضل. (1373). بررسی گویش بویراحمد. شیراز: انتشارات نوید.

27- هاشمی، محمدحسین. (1381). «تأملی کوتاه در زبان لری». کیهان فرهنگی، 16 (4)، 49-47.

28- همتی، ابوذر. (1370). فرهنگ تطبیقی واژگان گویش لری ممسنی با واژگان فارسی نو و میانه. پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان­ های باستانی. دانشگاه شیراز: شیراز.

29 - Anonby, E. J. (2011). Update on Luri: How many Languages? In http://journals.Cambridge.org.

30 - Asher, R. E. (1994). Encyclopedia of Language and Linguistics. Vol 4. Oxford and New York pregamon press.

31- MacKinnon, C (2011). “Lori dialects”. Encyclopædia Iranica 18. New York: Center for Iranian Studies, Columbia University. Online address: http://www.iranicaonline.org/ articles/lori-dialects.

32 -Windfuhr, G. (2009). Dialectology and topics. In: Gernot - Windfuhr (Ed.). The Iranian languages, (pp. 5-42) London / New York: Routledge.