رابطه بین دینداری اسلامی و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت از طریق نقش خودکارآمدی معلمان زن
محورهای موضوعی : نشریه پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام
1 - استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد نورآباد ممسنی، دانشگاه آزاد اسلامی، نورآباد ممسنی، ایران.
کلید واژه: دینداریاسلامی, سرمایه فکری, خودکارآمدی, ترویج اندیشه مهدویت.,
چکیده مقاله :
هدف از انجام این مطالعه، رابطه بین دینداری اسلامی و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت از طریق نقش خودکارآمدی معلمان زن مدارس شیراز بود. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش جمع آوری داده ها از نوع پژوهش های توصیفی همبستگی و از لحاظ زمانی، مقطعی بود و جامعه آماری در این مطالعه، تمامی معلمان زن ابتدایی ناحیه چهار شیراز (850 نفر) و با استفاده از جدول مورگان کرجسی، تعداد نمونه آماری حدود 256 نفر انتخاب شد. در این پژوهش از پرسشنامه های استاندارد خودکارآمدی معلمان شوارتزر (2008)، پرسشنامه مهدویت حسین‌زاده و همکاران (۱۳۸۸)، دینداری اسلامی صافدل (۱۳۹۳)، و سرمایه فکری بونتیس و هولند (2002)، استفاده شد. روایی صوری پرسشنامه ها از طریق تائید خبرگان و پایایی با محاسبه آلفای کرونباخ به ترتیب 91/0، 88/0، 93/0 و 90/0 بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داده که دینداری، سرمایه فکری، خودکارآمدی و اندیشه مهدویت رابطه معناداری دارند. در نهایت؛ نتایج آزمون تحلیل مسیر نشان داده است که خودکارآمدی بر رابطه بین دینداری و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت معلمان زن ابتدایی ناحیه چهار شیراز، نقش واسطه ای دارد.
The purpose of this study was to investigate the relationship between Islamic religiosity and intellectual capital by promoting the idea of Mahdism through the role of self-efficacy of female teachers in Shiraz schools. The present study was applied in terms of its purpose and descriptive correlational research in terms of data collection method and cross-sectional in terms of time. The statistical population in this study was all female elementary school teachers in Shiraz's fourth district (850 people) and using the Morgan-Krejci table, the number of statistical samples was about 256 people. In this study, the standard questionnaires of teacher self-efficacy by Schwarzer (2008), Mahdism questionnaire by Hosseinzadeh et al. (2009), Islamic religiosity by Safdel (2014), and intellectual capital by Bontis and Holland (2002) were used. The face validity of the questionnaires was obtained through expert confirmation and the reliability was obtained by calculating Cronbach's alpha as 0.91, 0.88, 0.93, and 0.90, respectively. Pearson correlation tests and path analysis were used to analyze the data. The results of the Pearson correlation test showed that religiosity, intellectual capital, self-efficacy, and Mahdism thought have a significant relationship. Finally, the results of the path analysis test showed that self-efficacy has a mediating role on the relationship between religiosity and intellectual capital with promoting Mahdism thought among female elementary school teachers in District 4 of Shiraz.
ابراهیمی، فاطمه؛ رسولی، سیده عصمت؛ سلیمی، لادن (1396)، بررسی رابطه خودکارآمدی و سرمایه فکری با اعتماد سازمانی معلمان مدارس متوسطه دوم دخترانه شهر ساری، سومین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی ایران.
احمدی. غ؛ عنایتی. ت و تقوایی. م. (1399). تاثیر سرمایه های اجتماعی و فکری بر عملکرد آموزشی مربیان و آموزشگران مرکز تحقیقات و آموزشی کشاورزی مازندان، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت آموزش کشاورزی، شماره 53.
اعزازی، سید مسعود؛ ابراهیم پور، حبیب (1396)، بررسی نقش دینداری در توسعه کارآمدی معلمان دبیرستان های اردبیل، روانشناسی مدرسه و آموزشگاه، دوره 6، شماره 4 - شماره پیاپی 24
افلاکی فرد، حسین؛ محبی نیا، مهدی (1402)، بررسی ارتباط بین سواد رسانه ای و خودکارآمدی با انگیزش شغلی معلمان مقطع دوم متوسطه جهرم، هفتمین کنفرانس بین المللی مطالعات جهانی در علوم تربیتی، روانشناسی و مشاوره.
بیدختی، محمدرضا؛ ویس کرمی، حسن علی؛ دلدار، علی اکبر (1397)، خودکارآمدی: چیستی و کاربرد در آماده‌سازی و توسعه‌ی حرفه‌ای معلم، نظریه و عمل در تربیت بدنی، دوره 4، شماره 5 - شماره پیاپی 5.
حدادنیا, سیروس, ثابت اردکانی, عباس. (1403). آزمون الگوی مفهومی ارتباط بین هویت معنوی و ترویج گفتمان مهدویت از طریق سرمایه فکری کارکنان نظامی. مدیریت سرمایه انسانی دفاعی, 4(2), 1-20.
حسین‌زاده، اکرم؛ رضا همایی، محمداحسان تقی‌زاده، (1388)، «بررسی باور به مهدویت در میان جوانان تهرانی»، فصلنامه علمی پژوهشی مشرق موعود، ش ۱۲، قم، مؤسسۀ آینده روشن، ۱۳۸۸ش.
راد. ع و عزیزی. س. ( 1399)، تحلیل گفتمان مهدویت، در احادیث حسن بن محبوب، فصلنامه علمی پژوهشی انتظار موعود، سال بیستم، شماره .
سبحانی، ج (1395)، همایش گفتمان مهدویت، تبریز13 http://www.azaruniv.ac.ir/News/1438
شجایی، عادل؛ (1393)، آینده پژوهی انگیزه شغلی معلمان با استفاده از روش تحلیل لایه ای علّی، راهبردهای نوین تربیت معلمان، سال پنجم، شماره 10.
شفیقی، فاطمه؛ کلانتری، مهدی؛ ذوالفقاری زعفرانی، رشید (1400)، تاثیر اخلاق حرفه‌ای بر عملکرد و انگیزش شغلی معلمان با نقش میانجی دینداری در کار، تحقیقات مدیریت آموزشی، دوره 13، شماره 49 - شماره پیاپی 49.
صافدل، علی؛ (1393)، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و انگیزش شغلی در دبیران تربیت بدنی شهر کرج، اولین همایش ملی دستاوردهای علوم ورزشی و سلامت دانشگاه علوم پزشکی آبادان.
عظیمی، کاظم. (۱۳۸۹). درآمدی بر فرهنگ و عناصر آنف مجله دین و ارتباطات. شماره ۳۷.
فلاحت پور، زهرا (1401)، بررسی رابطه خودکارامدی و هوش فرهنگی با انگیزش شغلی در معلمان مدارس ابتدایی دخترانه شهرستان ساوجبلاغ، پنجمین همایش بین المللی روانشناسی، علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی.
قدیمی یردوقدی، رضا؛ حافظیان، مریم (1399)، روابط ساختاری هوش اجتماعی و خودمتمایزسازی با واسطه‌گری دینداری معلمان مسائل كاربردي تعليم و تربيت اسلامي، دوره 5، شماره 2.
محمدآبادی. م؛ ممدآبادی. ا و کرد فیروجائی. ف. (1401). شناسایی مولفه¬های سرمایه فکری مدرسان دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی: یک پژوهش کیفی، فصلنامه مدیریت دانشگاهی، سال اول، شماره دوم، 166-137.
مرادی دهنوی، جواد؛ رفیعی هنر، حمید؛ خوش گفتار مقدم، علی اکبر (1401)، مدل یابی رابطه دینداری و آسایش روانشناختی با میانجیگری خودکارآمدی، حمایت اجتماعی ادراک شده و معنای زندگی، روان شناسی فرهنگی، دوره 6، شماره 2.
نظری حسین آباد، مریم و شاکری، زهرا، (1402)، بررسی رابطه بین هویت سازمانی و انگیزش شغلی با نقش واسطه ای سرمایه اجتماعی و فرهنگ سازمانی کارکنان آموزش و پرورش شهر یاسوج،پنجمین همایش ملی پژوهش های حرفه ای در روانشناسی و مشاوره با رویکرد ازنگاه معلم.
Beyker, A & Doilvion, V. (2020). Can Intellectual Capital Promote the Competitive Advantage? Service Innovation and Big Data Analytics Capabilities in a Moderated Mediation Model, International Journal of Innovation Management.
Chen, C. J., Liu, T. C., Chu, M. A., & Hsiao, Y. C. (2014). “Intellectual capital and new product development. Journal of Engineering and Technology Management”, 33, 154-173.
Coppe T, Thomas L, Pantić N, Froehlich DE, Sarazin M, Raemdonck I. The Use of Social Capital in Teacher Research: A Necessary Clarification. Front Psychol. 2022 Jun 10;13:866571.
Eghbal, C. J., Liu, T. C., Chu, M. A., & Hsiao, Y. C. (2023). “Intellectual capital and new product development. Journal of Engineering and Technology Management”, 33, 154-173.
Hasani Moghadam S, Yousefi Abdolmaleki E, Alijani F, Bagherian Afrakoti N, Ganji J. The Relationship between Social Capital and Self-Efficacy in Women with Gestational Diabetes Mellitus: A Cross Sectional Study. Ethiop J Health Sci. 2020 Jul 1;30(4):541-548.
Hoseyn, R., & Abdoola, D. (2019). Intellectual capital within the project management. Procedia Engineering, 153, 384-391.
Łataś, R., & Walasek, D. (2016). Intellectual capital within the project management. Procedia Engineering, 153, 384-391.
Li, M. Flache, A., & Hofman, A., (2023). Social capital and social well-being among youth: Does self-efficacy moderate the relationship?, Journal of Human Behavior in the Social Environment, DOI: 10.1080/10911359.2023.2199041
Park , J., Shouma, E., (2016). The impact of social capital on self-efficacy and study success among first-year university students. Learning and Individual Differences, 52, 109–118. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2016.09.016
Patthirasinsiri, N., & Wiboonrat, M. (2019). Measuring intellectual capital of science park performance for newly established science parks in Thailand. Kasetsart Journal of Social Sciences, 40(1), 82-90.
Shouartz, N.; (2008), Employees’ Perceptions on the Relationship of Intellectual Capital and Business Performance of ICT Companies. Sustainability , 14, 275.
Sulistyani NW, Suhariadi F, Fajrianthi. Self-Efficacy as a Mediator of the Impact of Social Capital on Entrepreneurial Orientation: A Case of Dayak Ethnic Entrepreneurship. Sustainability. 2022; 14(9):5620. https://doi.org/10.3390/su14095620
Xie Z, Wu R, Liu H, Liu J. How does teacher-perceived principal leadership affect teacher self-efficacy between different teaching experiences through collaboration in China? A multilevel structural equation model analysis based on threshold. Front Psychol. 2022 Aug 25;13:933838.
<29> پژوهشنامه معارف اهل بیت (ع)، سال سوم، شمارۀ دهم، زمستان ۱۴۰۳ ش
Research for the Studies of the Ahl al-Bayt (as), Year 3, Issue 10, Winter 2025
رابطه بین دینداری اسلامی و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت
از طریق نقش خودکارآمدی معلمان زن
سیروس حدادنیا1
تاریخ دریافت: 05/12/140۳ تاریخ پذیرش: 22/12/140۳، صفحۀ 47 تا 67 (مقالۀ پژوهشی)
چکیده
هدف از انجام این مطالعه، رابطه بین دینداری اسلامی و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت از طریق نقش خودکارآمدی معلمان زن مدارس شیراز بود. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش جمع آوری داده ها از نوع پژوهش های توصیفی همبستگی و از لحاظ زمانی، مقطعی بود و جامعه آماری در این مطالعه، تمامی معلمان زن ابتدایی ناحیه چهار شیراز (850 نفر) و با استفاده از جدول مورگان کرجسی، تعداد نمونه آماری حدود 256 نفر انتخاب شد. در این پژوهش از پرسشنامه های استاندارد خودکارآمدی معلمان شوارتزر (2008)، پرسشنامه مهدویت حسین‌زاده و همکاران (۱۳۸۸)، دینداری اسلامی صافدل (۱۳۹۳)، و سرمایه فکری بونتیس و هولند (2002)، استفاده شد. روایی صوری پرسشنامه ها از طریق تائید خبرگان و پایایی با محاسبه آلفای کرونباخ به ترتیب 91/0، 88/0، 93/0 و 90/0 بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داده که دینداری، سرمایه فکری، خودکارآمدی و اندیشه مهدویت رابطه معناداری دارند. در نهایت؛ نتایج آزمون تحلیل مسیر نشان داده است که خودکارآمدی بر رابطه بین دینداری و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت معلمان زن ابتدایی ناحیه چهار شیراز، نقش واسطه ای دارد.
کلیدواژهها: دینداریاسلامی، سرمایه فکری، خودکارآمدی، ترویج اندیشه مهدویت.
درآمد
از آن‌جا که نگرش ادیان به تاریخ تحول خطی و سرانجام نیک برای انسان و جهان و تحقق وعدۀ الهی بوده است، پیامبران آسمانی همواره از فرارسیدن عصری طلایی که تحقق بخش وعدۀ الهی باشد، خبر دادهاند. اما به طور خاص، در اسلام نیز آموزۀ مهدویت و به پیروی از آن، فرهنگ شکل گرفته بر اساس آن نیز قدمتی هم‌پای ظهور اسلام دارد. مؤمنان همواره به فرارسیدن چنین عصری بشارت داده می‌شدند. از اینرو محور اساسی فرهنگ مهدویت را می‌توان تحقق فرج و ظهور منجی موعود دانست. از طرفی اندیشه مهدویت2 عبارت است از: «بیان اندیشه‌ها، باورها، اصول و اعتقادات مربوط به آموزه مهدویت، تبیین ارزشها و بایدها و نبایدهای آن، تعیین هنجارها و الگوهای رفتاری کرداری مرتبط با آن، تولید نمادها، نشانه‌ها و علائم نمادین برای توسعه و تحکیم آن، تولید آیین‌ها و آداب و رسوم تازه و تقویت آیین‌های پیشین، ابداع و نوآوری‌های ارتباطی رسانه‌ها در حوزه شبکه‌های انسانی حقیقی و مجازی، توسعه و بسط مهارت‌های مورد نیاز مانند زمینه‌سازی ظهور، انتظارسازنده، روش‌های یاری مهدی موعود (عج) و…» (عظیمی، ۱۳۸۹، ص ۱۵۵). اصل اعتقاد و باور به مهدویت، اصلی فراگیر در میان گروهها و فرقههای مختلف اسلامی است و اندیشه مهدویت اندیشهای فرا مذهبی است که همه گروههای اسلامی بدان اعتقاد دارند.روایات متواتری از پیامبر اکرم (ص) رسیده است که حضرت مهدی عج از اهل بیت پیامبر (ص) است (آیتاله سبحانی، 1395). در واقع اندیشه مهدویت مجموعه‌ای از نگرش‌ها، ارزشها و هنجارهایی است که دربارۀ ظهور منجی موعود از نسل پیامبر(ص) شکل گرفته و ریشه‌های معرفتی آن از کتاب و سنت استخراج میشود. از این منظر، فرهنگ مهدویت ریشه در تاریخ بشر دارد. به بیان دیگر، همۀ ادیان الهی از همان آغاز، منادی ظهور منجی موعود بوده‌اند. هرگونه نگرش، هنجار و سنت‌ها و شعائر خاصی که در یک جامعه حول چنین اعتقادی شکل می‌گیرد، میتواند در مقوله فرهنگ مهدویت قرار گیرد (حسین‌زاده و همکاران (۱۳۸۸). از اینرو توجه به اندیشه مهدویت و توسعه و ترویج آن در بین معلمان می تواند نتایج مثبت و موثری بر رشد و تعالی فرهنگ جامعه داشته باشد. از جمله عواملی که می تواند در تحقق این هدف آرمانی موثر باشد و به طور مستقیم یا غیر مستقیم با آن در ارتباط باشد، دینداری اسلامی3، سرمایه فکری4 و خودکارآمدی5 است. از نگاه رسمي و در نظام آموزش و پرورش هويت ديني و ايمان ديني موجب بالندگي افراد و آرامش ذهني آنها شده و تعهد افراد به اصول اخلاقي را تقويت مي كند. همچنين تصور رايج آن است كه دینداری با رضايت، نگرش ها و كنش هاي سياسي مرتبط است. بر اين اساس است كه بخش زيادي از آموزش هاي رسمي و غيررسمي در آموزش و پرورش جوامع (به ويژه در جمهوري اسلامي ايران) به انتقال ارزش هاي ديني اختصاص داده مي شود. دينداري صفت و حالت انسان دربارة دين است. با توجه به سه عنصر اساسي عقايد، اخلاقيات و احكام، و ويژگي هاي شناختي، عاطفي و رفتاري دين، مي توان دینداری را چنین تعریف کرد: برخورداري از شناخت و باور به پروردگار يكتا، انبيا، آخرت و احكام الهي و داشتن عواطف نسبت به خدا، اوليا و بندگان خدا، و التزام و عمل به وظايف ديني براي تقرب به خداوند است (قدیمی و حافظیان، 1399). در طول دو دهه گذشته، ادبیات رو به رشدی وجود داشته است که اهمیت تعاملات معلمان را برای توسعه حرفه ای آنها تشخیص می دهد (بیکر دویل و یون6، 2020). توسعه حرفه ای معلمان به طور فزاینده ای مفهوم سرمایه افکری را در خط مقدم حوزه پژوهش معلمان قرار داده است. مطالعات زیادی سرمایه فکری را به عنوان منبعی برای تعالی روحیه معنوی، اخلاقی و توجه به مبانی اسلامی برجسته کرده اند. در راستای این روند رو به رشد، تاکید بر جنبه فکری توسعه معلم امروزه به جریان اصلی در پژوهش های معلم تبدیل شده است و سرمایه فکری را به یک مفهوم مرسوم تبدیل می کند (کوپ7 و همکاران، 2022). سرمایه فکری از دسته مفاهیمی میباشد که امروزه به طور فزاینده ای بر اهمیت آن در سازمانها افزوده شده و میتواند بر اکثر ساختارهای سازمانی تاثیرگذار باشد (Latas et al. 2017). سرمایه فکری یکی از اساسیترین داراییهای سازمان بوده که بر سه مولفه اصلی: سرمایه انسانی، ساختاری و ارتباطی تمرکز مینماید (Chen et al. 2014) . به گونهای که بین مولفههای سرمایه فکری و عملکرد سازمان ارتباط معناداری وجود دارد. از بین اجزای آن نیز سرمایه ساختاری، ارتباطی و انسانی به ترتیب بیشترین میزان تاثیر را بر عملکرد سازمانی دارند (احمدی و همکاران، 1399). سرمایه فکری ترکیبی از حقیقتها، دادهها، منابع منطقی و تجربههای فرد در یک سازمان است (Patthirasinsiri & Wiboonrat. 2019). محققان برای سرمایه فکری مفاهیم مختلفی را بیان نموده و آن را ترکیبی از داراییها و فعالیتهای نامشهود معرفی کردهاند که سازمانها را قادر نموده تا از طریق منابع را به ارزشها سرمایهگذار تبدیل نمایند و سرمایه فکری به عنوان ترکیبی از منابع انسانی، ارتباطی، سازمانی و ساختاری میباشد (محمدآبادی و همکاران، 1401). همچنین تدریس یک عامل ضروری و غیر قابل جایگزینی است که بر نتایج یادگیری دانش آموزان تأثیر می گذارد. تدریس مؤثر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را تا حد زیادی بهبود می بخشد و شکاف را در بین دانش آموزان با زمینه های مختلف اجتماعی- اقتصادی، فرهنگی، دینی، مذهبی، و تقویت روحیه مهدوی آنان، کاهش می دهد. جامعه بین المللی در دهه های گذشته توجه فزاینده ای به کیفیت تدریس و اثربخشی تدریس داشته است و از جمله عواملی که بر کیفیت و اثربخشی تدریس تأثیر می‌گذارند، خودکارآمدی معلم است که عبارت است از اعتقاد به توانایی‌های آنها برای برنامه‌ریزی، سازماندهی و انجام فعالیتهای مورد نیاز برای دستیابی به اهداف آموزشی معین. خودکارآمدی معلم نقش مهمی در تأثیرگذاری بر عملکرد کلاس درس معلمان و دستیابی به نتایج آموزشی رضایت‌بخش دارد. با توجه به تأثیر ارتقای خودکارآمدی معلم بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان، بررسی پیش‌بینی‌کننده‌های خودکارآمدی معلم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است (ژی8 و همکاران، 2022). خودکارآمدی، باوری درونی است که معلمان را در مواجهه با مشکلات روانی و امراض جسمانی ناشی از تنیدگی های تدریس، مصون می نماید. طراحی و اجرای برنامه های آماده سازی مبتنی بر خودکارآمدی در آموزش و پرورش می تواند تضمین کننده ی شایستگی های حرفه ای و تقویت کننده روحیات درونی معلمان باشد. تقویت فرهنگ مهدوی برای سازمان ها به ویژه سازمان های عمومی بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا به درک رفتار کارکنان، پیش بینی نتایج یک تصمیم مدیریتی و ترغیب کارکنان به منظور تحقق اهداف خودشان و سازمان کمک می کند. افزایش خودکارآمدی و ترویج اندیشه مهدویت معلمان آموزش و پرورش مناحیه چهار شیراز می تواند منجر به افزایش قابلیت تطبیق آنان با پیشرفت های جدید جامعه جهانی و در نهایت افزایش انگیزش دانش آموزان برای انجام وظایف محوله گردد و این می تواند منجر به بهبود وضعیت علمی- آموزشی کشور گردد. با توجه به مباحث مطرح شده، همچنین مهدویت یک مسئله بین رشته ای است و حوزه های متعددی را شامل می شود. از آن جا که مهدویت بحث تحقق اسلام است از این جهت، ابعاد مختلفی را در حوزه های سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی شامل می شود. مهدویت از سه جهت دارای اهمیت زیادی است؛ از جمله مهدویت موضوعی بین ادیانی است و می تواند یکی از مباحث وحدت آفرین میان شیعه و اهل سنت باشد؛ زیرا در بسیاری از حوزه های مهدویت، میان شیعیان و اهل سنت اشتراکات عقیدتی وجود دارد (آیت اله سبحانی، 1395). بنابراین، هدف اصلی این تحقیق، بررسی رابطه بین نقش دینداری اسلامی و سرمایه فکری با خودکارآمدی و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز می باشد و سوال اصلی تحقیق به این صورت مطرح می گردد: آیا خودکارآمدی در ارتباط بین دینداری اسلامی و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت معلمان زن ابتدایی ناحیه چهار شیراز نقش واسطه ای دارد؟
پیشینه پژوهشی
در پژوهشی با عنوان آزمون الگوی مفهومی ارتباط بین هویت معنوی و ترویج گفتمان مهدویت از طریق سرمایه فکری کارکنان نظامی توسط حدادنیا و ثابت اردکانی (1403)، نشان دادند با افزایش هویت معنوی در میان کارکنان میزان ترویج گفتمان مهدویت در آنان تقویت میشود. همچنین با افزایش میزان هویت معنوی در بین کارکنان میزان سرمایه فکری نیز در آنان ارتقا می‌یابد. علاوه بر این با افزایش میزان سرمایه فکری در میان کارکنان بر میزان ترویج گفتمان مهدویت نیز افزوده میشود. افلاکی فرد و محبی نیا (1402)، در پژوهشی با عنوان بررسی ارتباط بین سواد رسانه ای و خودکارآمدی با اخلاق مهدوی معلمان مقطع دوم متوسطه جهرم، نشان دادند، میان سواد رسانه ای و خودکارآمدی با اخلاق مهدوی معلمان رابطه معنادار، مثبت و مستقیمی وجود داشت. میان سواد رسانه ای با خودکارآمدی معلمان رابطه معنادار، مثبت و مستقیمی وجود داشت. همچنین میان درک محتوای پیام رسانه، آگاهی از اهداف با اخلاق مهدوی معلمان رابطه معنادار، مثبت وجود داشت. همچنین در پژوهشی دیگر فلاحت پور (1401)، به بررسی رابطه خودکارامدی و هوش فرهنگی با انگیزش شغلی در معلمان مدارس ابتدایی دخترانه شهرستان ساوجبلاغ پرداختند. نتایج نشان داد که خودکارآمدی و هوش فرهنگی توان پیش بینی انگیزش شغلی را دارند. بین خودکارآمدی و انگیزش شغلی همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد و همه مولفه های خودکارآمدی شامل میل به آغازگری رفتار، تفاوت در رویارویی با موانع و گسترش تلاش برای کامل کردن توان پیش بینی انگیزش شغلی را دارند. مرادی دهنوی و همکاران (1401)، در مطالعه ای به مدل یابی رابطه دینداری و آسایش روانشناختی با میانجیگری خودکارآمدی، حمایت اجتماعی ادراک شده و معنای زندگی پرداختند. یافتهها نشان دادند که الف): مسیر تأثیر دینداری بر خودکارآمدی و معنای زندگی، مثبت و معنادار ولی مسیر دینداری و حمایت اجتماعی ادراکشده، معنادار نمیباشد و همچنین مسیرهای بین خودکارآمدی و آسایش روانشناختی، معنای زندگی و آسایش روانشناختی، حمایت اجتماعی ادراکشده و آسایش روانشناختی نیز مثبت و معنادار می‌باشند. ب): حمایت اجتماعی ادراکشده به‌صورت مستقیم بر آسایش روانشناختی تأثیرِ معناداری میگذارد ولی دینداری به‌صورت غیرمستقیم و از طریق متغیرهایِ میانجی خودکارآمدی و معنای زندگی، بر آسایش روانشناختی تأثیر میگذارد، ازاین‌رو می‌توان خودکارآمدی و معنای زندگی را بهعنوان متغیرهای میانجیِ مناسب در رابطه بین دینداری و آسایش روانشناختی در نظر گرفت. همچنین در این پژوهش، 51 درصد از تغییرات آسایش روانشناختی، توسط دینداری، حمایت اجتماعی ادراکشده، معنای زندگی و خودکارآمدی تبیین میشود. شفیعی و همکاران (1400)، در مطالعه ای به بررسی تاثیر اخلاق حرفه‌ای بر عملکرد و انگیزش شغلی معلمان با نقش میانجی دینداری در کار پرداختند. یافته های پژوهش تاثیر اخلاق حرفه‌ای و ابعادش بر عملکرد و انگیزش شغلی معلمان با نقش میانجی دینداری در کار را در جامعه مورد مطالعه مورد تائید قرار داد. اعزازی و ابراهیم پور (1396)، در مطالعه ای به بررسی نقش دینداری در توسعه کارآمدی معلمان دبیرستان های اردبیل پرداختند. نتایج بدست آمده از تحقیق حاکی از این است که دینداری در توسعه کارآمدی معلمان تأثیر مثبت معنی‌داری دارد. همچنین ضریب بتا نشان می دهد که دینداری 40 درصد تغییرات توسعه کارآمدی معلمان را پیش بینی می کند. ابراهیمی و همکاران (1396)، در مطالعه ای به بررسی رابطه خودکارآمدی و سرمایه فکری با اعتماد سازمانی معلمان مدارس متوسطه دوم دخترانه شهر ساری پرداختند. یافته ها نشان داد که بین خودکارامدی، سرمایه فکری و اعتماد سازمانی معلمان مدارس متوسطه دوم دخترانه شهر ساری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. سرمایه فکری، خودکارامدی قادر به پیش بینی متغیر اعتماد سازمانی می باشد. اقبال9 و همکاران (2023)، در پژوهشی اقدام به بررسی رابطه سرمایه فکری و رفاه اجتماعی: آیا خودکارآمدی رابطه را تعدیل می کند؟، نمودند.یافته ها حاکی از آن است که انواع پیوند، پل زدن و پیوند دهنده سرمایه فکری و خودکارآمدی رابطه مستقیم معناداری با بهزیستی اجتماعی دارد. خودکارآمدی رابطه بین سرمایه اجتماعی پیوندی و بهزیستی اجتماعی را تعدیل می کند. به طور مشابه، خودکارآمدی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی را تعدیل می کند. همچنین، خودکارآمدی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی را خنثی می کند. سولیستیانی10 و همکاران (2022)، در مطالعه ای به بررسی خودکارآمدی به عنوان میانجی تأثیر سرمایه اجتماعی بر جهت گیری کارآفرینی پرداختند. نتایج نشان داد که سرمایه اجتماعی به طور مثبت با جهت گیری کارآفرینی مرتبط است و خودکارآمدی به عنوان واسطه این رابطه یافت شد. لی11و همکاران (2021)، پژوهشی با هدف بررسی تأثیر سرمایه روانشناختی، سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی بر فرهنگ ارزشی کارکنان انجام دادهاند. یافتهها نشان داد که سرمایه روانشناختی، سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی بر فرهنگ ارزشی کارکنان تاثیر معناداری دارند. حسین و عبداله12 (2019)، در مطالعه ای به پیش بینی انگیزش شغلی بر اساس دینداری و جو اخلاقی سازمانی در ادارات بیروت پرداخته اند. نتایج نشان داد که اساس دینداری و جو اخلاقی سازمانی بر انگیزش شغلی تاثیر معناداری داشتند. پارک و شارما13 (2016)، در مطالعه ای به بررسی رابطه دینداری و سرمایه فکری با بررسی نقش خودکارآمدی پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که دینداری و خودکارآمدی با سرمایه فکری رابطه معناداری داشتند. خودکارآمدی بر رابطه بین دینداری و سرمایه فکری نقش میانجی داشته است.
روش شناسی پژوهش
با توجه به موضوع تحقیق، این مطالعه از نظر هدف، یک تحقیق کاربردی است و تحقیق حاضر از نظر شیوه انجام کار از نوع تحقیقات توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری در مطالعه حاضر، کلیه معلمان زن ابتدایی ناحیه چهار شیراز می باشد. بنابر اطلاعات موجود تعداد کل جامعه آماری در این پژوهش 850 نفر می باشند. با توجه به جدول مورگان، 256 نفر به عنوان نمونه درنظر گرفته شد. روش نمونه گیری در این مطالعه، تصادفی طبقه ای بود. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه ای- میدانی است. كتابخانه اي به اين علت كه در کلیه بخش های نوشتاری در اين پژوهش، از کتب، مجلات و منابع مختلف ادواری در کنار مجلات الکترونیک، اسناد مختلف، نشريه ها، پایگاه های اینترنتی و... بهره گرفته شده است. روش ميداني به جهت جمع آوري داده ها از طریق پرسشنامه می باشد. پرسشنامه استاندارد خودکارآمدی معلمان شوارتزر14 (2008)، پرسشنامه استاندارد دینداری اسلامی صافدل (۱۳۹۳) و پرسشنامه سرمایه فکری توسط بونتیس و هولند (2002)، پرسشنامه مهدویت حسین‌زاده و همکاران (۱۳۸۸)، استفاده شد. روایی صوری پرسشنامه ها با توجه به نظرات متخصصین و صاحبنظران و تایید استاد راهنما مورد تائید قرار گرفت. در این پژوهش با استفاده از نرمافزار Spss و از طرق ضریب آلفای کرونباخ به بررسی پایایی ابزار پژوهش پرداخته شده است. مقدارآلفای محاسبه شده مربوط به هر متغیر به ترتیب 88/0، 93/0، 93/0 و 91/0 بدست آمد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری گردآوری شده از نرم افزارهای SPSS و Amoos استفاده شد. دو دسته آزمون توصیفی (شامل فراوانی، درصد و انحراف معیار داده ها) و در بخش تحلیل داده هاي پژوهش به منظور تعیین نرمال و یا غیر نرمال بودن داده ها از آزمون کلموگروف -اسمیرنوف استفاده شده و به تناسب نتیجه این آزمون، از آزمون های استنباطی مانند تی گروه های مستقل و تحلیل مسیر (معادلات ساختاری) برای بررسی فرضیات استفاده شد.
یافته ها
فرضیه اصلی پژوهش: خودکارآمدی بر رابطه بین دینداری اسلامی و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز، نقش واسطه ای دارد.
برای بررسی نقش میانجی خودکارآمدی در رابطه بین دینداری و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز از تحلیل مسیر از طریق AMOS استفاده شد. نتایج مربوط به این تحلیل در زیر ارائه شده است. نتیجه مربوط به تحلیل مسیر به صورت شکل 1، میباشد.
| ||||
شکل 1: مدل نهایی پژوهش |
شکل شماره 1، مدل نهایی نقش میانجی خودکارآمدی در رابطه بین دینداری، سرمایه فکری و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز را نشان می‌دهد. در مدل‌سازی معادلات ساختاری قبل از اینکه مدل پذیرفته شود باید مشخص شود که آیا مدل مفهومی با داده‌های پژوهش برازش دارد یا خیر. متخصصان شاخص‌های را به‌منظور بررسی برازش مدل ارائه دادهاند. چنانچه شاخص‌های مدل با آنچه متخصصان ارائه دادهاند همسو باشد می‌توان گفت که مدل با دادهها برازش دارد. در جدول زیر شاخص‌های برازش دادهها با مدل مفهومی ارائه شده است.
جدول 1: شاخص‌های برازش مدل
شاخص | علامت اختصاري | معادل فارسي | دامنه‌ی قابل‌قبول | مدل تدوین‌شده |
تطبيقي | CFI | شاخص برازش تطبيقي | 1-90/0 | 96/0 |
TLI | شاخص توکر- لويس | 1-90/0 | 98/0 | |
مقتصد | PNFI | شاخص برازش هنجار شده‌ی مقتصد | 1-50/0 | 662/0 |
PCFI | شاخص برازش تطبيقي مقتصد | 1-50/0 | 781/0 | |
RMSEA | ریشه‌ی ميانگين مربعات خطاي برآورد | 08/0-0 | 071/0 | |
مطلق | GFI | شاخص نيکويي برازش | 1-90/0 | 987/0 |
AGFI | شاخص نيکويي برازش اصلاح‌شده | 1-90/0 | 944/0 | |
CMIN/df | مقدار کاي اسکوئر | وابسته به نمونه | 58/2 | |
P | سطح معناداري | وابسته به نمونه | 071/0 |
جدول شماره 1، شاخص‌های برازش مدل مدل نقش میانجی خودکارآمدی در رابطه بین دینداری، سرمایه فکری و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز را نشان مي‌دهد. بر اين اساس اگر شاخص‌هاي تطبيقي CFI و TLI بزرگ‌تر از 90/0 و شاخص‌هاي مقتصد PNFI و PCFI بزرگ‌تر از 50/0 و RMSEA کوچک‌تر از 08/0 و همچنين شاخص‌هاي مطلق GFI و AGFI بزرگ‌تر از 90/0 باشند و CMIN/df کوچک‌تر از 3 باشد، نشان‌دهنده برازش مناسب و مطلوب مدل است. همانگونه که مشاهده میشود، شاخص‌های به‌دست‌آمده برای مدل این پژوهش در دامنه قابل‌قبول می‌باشند و با توجه به این نتایج می‌توان گفت دادهها با مدل برازش دارند. در جدول 4-11، ضرایب بتای استاندارد مربوط به هر یک از مسیرها نشان داده شده است.
جدول 2: ضرایب بتای مستقیم و غیرمستقیم
مسیرها | ضرایب استاندارد | خطای معیار | مقدار بحرانی | معناداری | اثرغیر مستقیم |
دینداری به خودکارآمدی | 571/0 | 107/0 | 291/5 | 001/0 | - |
سرمایه فکری به خودکارآمدی | 522/0 | 095/0 | 381/6 | 001/0 | - |
دینداری به ترویج اندیشه مهدویت | 486/0 | 101/0 | 825/4 | 002/0 | 239/0 |
سرمایه فکری به ترویج اندیشه مهدویت | 521/0 | 112/0 | 467/4 | 001/0 | 256/0 |
خودکارآمدی به ترویج اندیشه مهدویت | 419/0 | 075/0 | 523/5 | 001/0 | - |
جدول شماره 2، ضرایب بتای استاندارد مدل نقش میانجی خودکارآمدی در رابطه بین دینداری، سرمایه فکری و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز را نشان می‌دهد. همانگونه که مشاهده میشود، مقدار ضریب بتای مسیر دینداری به خودکارآمدی (571/0=β)، مسیر سرمایه فکری به خودکارآمدی (522/0=β)، مسیر دینداری به ترویج اندیشه مهدویت (486/0=β)، مسیر سرمایه فکری به ترویج اندیشه مهدویت (521/0=β) و مسیر خودکارآمدی به ترویج اندیشه مهدویت (419/0=β) به‌دست‌آمده است که همه مسیرها از لحاظ آماری معنادار می باشند (05/0>P). همچنین اثر غیرمستقیم دینداری با میانجیگری خودکارآمدی بر ترویج اندیشه مهدویت (239/0=β) و اثر غیرمستقیم سرمایه فکری با میانجیگری خودکارآمدی بر ترویج اندیشه مهدویت (256/0=β) به دست آمد.
فرضیه فرعی اول: دینداری اسلامی با خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز رابطه معناداری دارد.
به منظور بررسی رابطه بين دینداری و خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج مربوط به این تحلیل در جدول 4-12 ارائه شده است.
جدول 3: ماتریس همبستگی بین دینداری و خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز
متغیرها | دینداری | عقاید دینی | اعمال دینی | خودکارآمدی |
دینداری | 1 |
|
|
|
عقاید دینی | **556/0 | 1 |
|
|
اعمال دینی | **470/0 | **331/0 | 1 |
|
خودکارآمدی | **597/0 | **464/0 | **573/0 | 1 |
* 05/0>P ** 01/0>p | ||||
جدول شماره 3، ماتریس همبستگی متغیرهای دینداری و خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز را نشان می‌دهد. همانگونه که مشاهده میشود، بین متغیر دینداری و خودکارآمدی رابطه مثبت وجود دارد که این رابطه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون 597/0 بوده و از لحاظ آماری معنادار میباشد (01/0>P). همچنین بین عقاید دینی و خودکارآمدی (464/0=r) و اعمال دینی و خودکارآمدی (573/0=r) نیز رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (01/0>P).
فرضیه فرعی دوم: دینداری اسلامی با ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز رابطه معناداری دارد.
به منظور بررسی رابطه بین دینداری و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج مربوط به این تحلیل در جدول شماره 4، ارائه شده است.
جدول 4: ماتریس همبستگی بین دینداری و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز.
متغیرها | دینداری | عقاید دینی | اعمال دینی | ترویج اندیشه مهدویت |
دینداری | 1 |
|
|
|
عقاید دینی | **556/0 | 1 |
|
|
اعمال دینی | **470/0 | **331/0 | 1 |
|
ترویج اندیشه مهدویت | *492/0 | **366/0 | *553/0 | 1 |
* 05/0>P ** 01/0>p | ||||
جدول شماره 4، ماتریس همبستگی متغیرهای دینداری و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز را نشان می‌دهد. همانگونه که مشاهده میشود، بین متغیر دینداری و ترویج اندیشه مهدویت رابطه مثبت وجود دارد که این رابطه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون 492/0 بوده و از لحاظ آماری معنادار میباشد (05/0>P). همچنین بین عقاید دینی و ترویج اندیشه مهدویت (366/0=r) و اعمال دینی و ترویج اندیشه مهدویت (553/0=r) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (05/0>P).
فرضیه فرعی سوم: خودکارآمدی با ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز رابطه معناداری دارد.
به منظور بررسی رابطه بين خودکارآمدی و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج مربوط به این تحلیل در جدول شماره 5، ارائه شده است.
جدول 5: ماتریس همبستگی بین خودکارآمدی و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز.
متغیرها | خودکارآمدی | ترویج اندیشه مهدویت | |
خودکارآمدی | 1 |
| |
ترویج اندیشه مهدویت | **448/0 | 1 | |
|
| * 05/0>P ** 01/0>p | |
جدول شماره 5، ماتریس همبستگی متغیرهای خودکارآمدی و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز را نشان می‌دهد. همانگونه که مشاهده میشود، بین متغیر خودکارآمدی و ترویج اندیشه مهدویت رابطه مثبت وجود دارد که این رابطه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون 448/0 بوده از لحاظ آماری معنادار میباشد (01/0>P).
فرضیه فرعی چهارم: سرمایه فکری با خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز رابطه معناداری دارد.
به منظور بررسی رابطه بين سرمایه فکری و خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج مربوط به این تحلیل در جدول شماره 6، ارائه شده است.
جدول 6: ماتریس همبستگی بین سرمایه فکری و خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز.
متغیرها | سرمایه فکری | انسانی | سازمانی | ساختاری | ارتباطی | خودکارآمدی | |
سرمایه فکری | 1 |
|
|
|
|
| |
انسانی | **751/0 | 1 |
|
|
|
| |
سازمانی | **758/0 | **795/0 | 1 |
|
|
| |
ساختاری | **604/0 | **444/0 | **587/0 | 1 |
|
| |
ارتباطی | **528/0 | **363/0 | **494/0 | **624/0 | 1 |
| |
خودکارآمدی | *686/0 | **527/0 | **487/0 | **637/0 | **420/0 | 1 | |
|
|
|
| * 05/0>P ** 01/0>p | |||
جدول شماره 6، ماتریس همبستگی متغیرهای سرمایه فکری و خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز را نشان می‌دهد. همانگونه که مشاهده می شود، بین متغیر سرمایه فکری و خودکارآمدی رابطه مثبت وجود دارد که این رابطه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون 686/0 بوده و از لحاظ آماری معنادار میباشد (05/0>P). همچنین بین منابع انسانی و خودکارآمدی (527/0=r)، منابع سازمانی و خودکارآمدی (487/0=r)، منابع ساختاری و خودکارآمدی (637/0=r) و منابع ارتباطی و خودکارآمدی (420/0=r) نیز رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (01/0>P).
فرضیه فرعی پنجم: سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز رابطه معناداری دارد.
به منظور بررسی رابطه بين سرمایه فکری و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد.
جدول 7: ماتریس همبستگی بین سرمایه فکری و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز.
متغیرها | سرمایه فکری | انسانی | سازمانی | ساختاری | ارتباطی | ترویج اندیشه مهدویت | |
سرمایه فکری | 1 |
|
|
|
|
| |
انسانی | **751/0 | 1 |
|
|
|
| |
سازمانی | **758/0 | **795/0 | 1 |
|
|
| |
ساختاری | **604/0 | **444/0 | **587/0 | 1 |
|
| |
ارتباطی | **528/0 | **363/0 | **494/0 | **624/0 | 1 |
| |
ترویج اندیشه مهدویت | **529/0 | **595/0 | *547/0 | **562/0 | *442/0 | 1 | |
|
|
|
| * 05/0>P ** 01/0>p | |||
جدول شماره 6، ماتریس همبستگی متغیرهای سرمایه فکری و ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز را نشان می‌دهد. همانگونه که مشاهده می شود، بین متغیر سرمایه فکری و ترویج اندیشه مهدویت رابطه مثبت وجود دارد که این رابطه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون 529/0 بوده و از لحاظ آماری معنادار میباشد (01/0>P). همچنین بین منابع انسانی و ترویج اندیشه مهدویت (595/0=r)، منابع سازمانی و ترویج اندیشه مهدویت (547/0=r)، منابع ساخناری و ترویج اندیشه مهدویت (562/0=r) و منابع ارتباطی و ترویج اندیشه مهدویت (442/0=r) نیز رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (05/0>P).
نتیجه
نتایج فرضیه "دینداری اسلامی با خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز رابطه معناداری دارد". نشان می دهد که دینداری اسلامی عاملی است درونی که سبب اهمیت یافتن معنویات و بعد روحانی برای فرد در امور شخصی، اجتماعی و شغلی می شود. دینداری در کار فرد با اعتقاد به اینکه، بایستی در جهان هستی برای هدف خاصی خلق شده باشد و بایستی در برابر وظایف محوله به وی نهایت تلاش را داشته باشد تا حق الناس را به طور کامل رعایت نموده باشد، موجب می شود که در انجام وظایفش هیچ کوتاهی ننماید، زمانی که یک معلم از اعتقاد راسخ برخوردار باشد بهترین راه برای رسیدن به پاداش آخرت را کمک به خلق و انجام صحیح وظیفه و ایفا حق الناس می داند، لذا انگیزه وی برای انجام وظایفش افزایش می یابد. عمل به باورهای دینی ارزش هایی را در فرد زنده می کند که موجب می شود، اعمال و وظایف شغلی و دنیوی برای او معنی و مفهوم دیگری پیدا کند و به غیر از پاداش های دنیوی، پاداش های اخروی نیز برای وی اهمیت می یابد و بلکه در اولویت بالاتری قرار می گیرند. نتایج نشان داد که در جوامع مذهبی سطح عملکرد و تمایل افراد به انجام وظایف ارتباط مستقیمی با دینداری آنان و سطح تعالیم دینی آنها دارد، لذا زمانی می توانیم در جامعه مذهبی ایران از معلمان مذهبی انتظار افزایش خودکارآمدی، داشته باشیم که دینداری در آنان تقویت شود. نتایج این فرضیه با نتایج مطالعات انجام شده داخلی و خارجی از جمله شفیعی و همکاران (1400) همخوانی و مطابقت داشته و در یکراستا بوده اند.
نتایج فرضیه "دینداری اسلامی با ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز رابطه معناداری دارد". نشان می دهد معلمان موثرترین رکن در فرآیند تعلیم و تربیت هستند و رفتار و شخصیت آن ها مهم ترین تاثیرات را بر دانش آموزان می گذارد. این معلم است که می تواند با آگاهی ظرفیت های دانش آموزان را شناسایی و متبلور سازد. از طرفی لازم است معلمان برای حضور مفید و موثر در کلاس درس از حد قابل قبولی از اعتقادات معنوی، خدامحوری، اسوه بودن، ارزشی و اخلاق مهدوی، برخوردار باشند به دلیل اینکه اگر معلمان فاقد ااین روحیه معنوی کافی باشند نمی توانند دشواری های کار را تحمل کرده و اثر بخشی لازم را نخواهند داشت. یکی از مولفه هایی که با ترویج اندیشه مهدویت رابطه مستقیم دارد دینداری اسلامی، است. پایبندی به مبانی دینی معلمان با افزایش روحیه مهدوی آن ها رابطه مستقیم دارد. نتایج این فرضیه با نتایج مطالعات انجام شده داخلی و خارجی از جمله فلاحت پور (1403) همخوانی و مطابقت داشته و در یکراستا بوده اند.
نتایج فرضیه "سرمایه فکری با خودکارآمدی معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز رابطه معناداری دارد". نشان می دهد که با افزایش سرمایه فکری در بین افراد می توان میزان خودکارآمدی آنها را افزایش داد؛ یعنی اگر افراد به هم اعتماد کنند و مطمئن باشند که توسط دیگران لطمه ای نمی خورند، منابع خود که شامل اطلاعات و امکانات و تسهیلات هستند را با دیگران شریک می شوند و باهم استفاده می نمایند. از طرفی، اگر افراد درون سازمان از چند فرد مجزا به یک کل تبدیل شوند و خود را یکی و از یک پیکر بدانند، می توانند هم افزایی داشته باشند و می توانند به صورت گروهی و تیمی فعالیت کنند و از این رو، میزان سازگاری آنها با شغل افزایش می یابد. همین طور می توان در این بخش به این نکته توجه نمود که هر چه افراد مشارکت مثبت تر و سازنده تری داشته باشند و رفتارهای سیاسی منفی کمتری از خود در سازمان نشان دهند، افراد بیشتر از قبل با شغل خود احساس سازگاری می کنند، و سازمان بهتر و زودتر به اهداف از پیش تعیین شده خود نائل می گردد و می تواند بهره وری خود را افزایش دهد. نتایج این فرضیه با نتایج مطالعات انجام شده داخلی و خارجی از جمله ساکی و سعیدی (1399) همخوانی و مطابقت داشته و در یکراستا بوده اند.
نتایج فرضیه "سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز رابطه معناداری دارد". کارکنانی که از سرمایه فکری مطلوبی بهره می برند دارای ارتباطات شغلی قوی بوده و در تعامل با سایر همکاران به طور مطلوبی رفتار می نمایند و در اداره و سازمان خود نیز از این روابط اجتماعی مناسب بهره می جویند. در نتیجه این تعاملات و ارتباطات مناسب بین کارکنان با یکدیگر و همچنین با مدیران و سایر افراد که به نوعی در اداره با آنها در ارتباط می باشند باعث انتقال ارزش های معنوی و اخلاق و رفتارهای مطابق با فرهنگ بومی و اسلامی چون خدامحوری و اسوه بودن می شود. ترویج اندیشه فرهنگی موجبات همدلی و صمیمیت، تلاش مضاعف، و پایه گذاری بنیان زندگی فردی و جمعی بر اساس سبک زندگی انبیا و پیامبران الهی شده و در نتیجه می توانند شایستگی ها و صلاحیت های اخلاقی و ارزشی خود را افزایش بدهند. نتایج این فرضیه با نتایج مطالعات انجام شده داخلی و خارجی از جمله اقبال و همکاران (2023) همخوانی و مطابقت داشته و در یکراستا بوده اند.
نتایج فرضیه "نقش خودکارآمدی بر رابطه بین دینداری اسلامی و سرمایه فکری با ترویج اندیشه مهدویت معلمان ابتدایی ناحیه چهار شیراز، نقش واسطه ای دارد". نشان می‌دهد که دین به طور مدام جمع را می‌سازد و بازسازی می‌کند و زمینه را برای مشارکت‌های سازمانی که لازمه سرمایه فکری در مراکز تعلیم و تربیت است را فراهم می‌سازد. دینداری از طریق عقاید و اعمال دینی موجب می شود تا کارکنان درک بهتر و بیشتری از اهمیت کارشان، جهت گیری ارزشی و معنوی و هدفمند بودن کارشان کسب نمایند و لذا سطح معناداری شغلشان افزایش می یابد. مديران و رهبران سازمان ها، با به وجود آوردن معنويت در محيط هاي كاري، اين احساس را در ميان كاركنان ايجاد مي كنند كه كاركنان خود را از سازمان و واحد كاري بدانند، در سازمان از همديگر حمايت نموده و خود را با مأموريت ها و اهداف سازمان عجين نمايند. كاركنان در اين حالت، كار خود را بامعنا، هدف دار و چالش برانگيز درمي يابند و يا به عبارتي ديگر انگيزه در آنان ايجاد مي شود. دين اسلام بخش بزرگي از فرهنگ انساني جامعه ما را تشكيل مي دهد كه مي تواند با ايجاد باورها و ارزش هاي مشترك ميان پيروان خود و فراخواني آنها به انجام مناسك و اعمال مذهبي مشترك آنان را به دور يكديگر جمع كرده و از اين طريق موجبات استحكام و دوام اجتماعي و ترویج فرهنگ مهدویت را فراهم كند. از سوي ديگر همين ويژگي بارز دين؛ يعني متحد ساختن افراد با يكديگر به هنگام ضرورت اجتماعي مي تواند اين افراد يكپارچه را به رويارويي با ظلم و استبداد فراخواند و بدين ترتيب به گلوگاه انقلابي تبديل شود كه هدفش مبارزه با ظلم و ستم بيدادگران است. از ديگر كاركردهاي دين آن است كه چتر حمايت معنوي خود را بر پيروانش مي گستراند و موجبات آرامش روحي و اميد به آينده را در آنان فراهم مي آورد. ديگر آنكه از طريق دعوت به هنجارها و ارزش هاي مثبت تثبيت شده، اسباب شكل گيري تعاملات اجتماعي سالم مبتني بر سجاياي اخلاقي مثبت چون خدامحوری، اسوه بودن، صداقت، نوع دوستي، ايثار و اعتماد را فراهم مي كند و بنابراين به مشاركت هاي گسترده افراد با يكديگر دامن مي زند و در نتيجه به ايجاد فضاي مطلوب تر اجتماعي منجر مي شود. دينداري و معنويات موجب كاهش تنش ايجاد شده و افزايش خودكنترلي و خودكارآمدي معلمان مي شود. نتایج این فرضیه با نتایج مطالعات انجام شده داخلی و خارجی از جمله مرادی دهنوی و همکاران (1401) همخوانی و مطابقت داشته و در یکراستا بوده اند. نتایج این فرضیه نشان دهنده این موضوع می باشد که خودکارآمدی مانند پلی بین دینداری اسلامی، سرمایه فکری و ترویج اندیشه مهدویت عمل می کند و دستیابی به ترویج اندیشه مهدویت توسط معلمان را تسهیل می کنند. باور به اندیشـه مهدوی، باعـث می شود تا خدا محوری، اسوه بودن، آرمانگرایى، نشاط و پویایى، وظیفه شناسـى و روح امیـد در افـراد زنـده شـود و جامعه را در این زمینه ها به کوشش مضاعف وا دارد.
پیشنهادات پژوهش
- با توجه به نقش خودکارآمدی در پیش بینی ترویج اندیشه مهدویت، بکارگیری مداخلات موثر به منظور بهبود ترویج اندیشه مهدویت و خودکارآمدی در معلمان بدین صورت که ضرورت دارد دوره هایی برای آنان برگزار شود که در بستر وظایف شغلی آنان باشد و همچنین به صورت دوره های منظم و در محدوده ی فعالیت آنها باشد.
- وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم با برگزاری همایش ها و سمینار های مختلف در زمینه دینداری، سرمایه فکری، خودکارآمدی و ترویج اندیشه مهدویت، معلمان و معلمان و دانش آموزان و دانشجویان را با این متغیرها به خوبی آشنا و با فلسفه این متغیرها و روابط و تاثیر آنها بر هم آشنایی بیشتری پیدا کنند.
- برگزاری و انجام مراسم مذهبی و اعیاد با مشارکت معلمان در سازمان برای بهبود سرمایه فکری هر چه بیشتر کارکنان برای آماده شدن برای پذیرش مسؤولیت‌های آتی از جمله مشارکت در گروههای داوطلبانه مورد نیاز در مواقع ضروری میتواند نقش سازنده‌ای ایفا نماید.
- حمایت از تشکیل تشکل‌های مذهبی در سازمان و ترغیب معلمان برای عضویت، موجب بهبود اعتماد و انسجام کارکنان برای مشارکت‌های آتی در گروههای اجتماعی خواهد شد.
- به مدیران و کارکنان نیز پیشنهاد داده می شود که آموزش های اجتماعی بودن را در سازمان خود به کارمندان و سایر مدیران آموزش دهند و کلاس هایی برای این امر برگزار نمایند و کتاب ها و بروشورهایی را مورد استفاده قرار دهند تا در ارتباط با اجتماعی بودن، آموزش و یادآوری صورت پذیرد.
منابع
1. ابراهیمی، فاطمه؛ رسولی، سیده عصمت؛ سلیمی، لادن (1396)، بررسی رابطه خودکارآمدی و سرمایه فکری با اعتماد سازمانی معلمان مدارس متوسطه دوم دخترانه شهر ساری، سومین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی ایران.
2. احمدی. غ؛ عنایتی. ت و تقوایی. م. (1399)، «تاثیر سرمایه های اجتماعی و فکری بر عملکرد آموزشی مربیان و آموزشگران مرکز تحقیقات و آموزشی کشاورزی مازندان»، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت آموزش کشاورزی، شماره 53.
3. اعزازی، سید مسعود؛ ابراهیم پور، حبیب (1396)، «بررسی نقش دینداری در توسعه کارآمدی معلمان دبیرستان های اردبیل»، روانشناسی مدرسه و آموزشگاه، دوره 6، شماره 4 - شماره پیاپی 24
4. افلاکی فرد، حسین؛ محبی نیا، مهدی (1402)، بررسی ارتباط بین سواد رسانه ای و خودکارآمدی با انگیزش شغلی معلمان مقطع دوم متوسطه جهرم، هفتمین کنفرانس بین المللی مطالعات جهانی در علوم تربیتی، روانشناسی و مشاوره.
5. بیدختی، محمدرضا؛ ویس کرمی، حسن علی؛ دلدار، علی اکبر (1397)، «خودکارآمدی: چیستی و کاربرد در آماده‌سازی و توسعه‌ی حرفه‌ای معلم»، نظریه و عمل در تربیت بدنی، دوره 4، شماره 5 - شماره پیاپی 5.
6. حدادنیا, سیروس, ثابت اردکانی, عباس. (1403). «آزمون الگوی مفهومی ارتباط بین هویت معنوی و ترویج گفتمان مهدویت از طریق سرمایه فکری کارکنان نظامی»، مدیریت سرمایه انسانی دفاعی, 4(2), 1-20.
7. حسین‌زاده، اکرم؛ رضا همایی، محمداحسان تقی‌زاده، (1388)، «بررسی باور به مهدویت در میان جوانان تهرانی»، فصلنامه علمی پژوهشی مشرق موعود، ش ۱۲، قم، مؤسسۀ آینده روشن، ۱۳۸۸ش.
8. راد. ع و عزیزی. س. (1399)، «تحلیل گفتمان مهدویت در احادیث حسن بن محبوب»، فصلنامه علمی پژوهشی انتظار موعود، سال بیستم، شماره .
9. سبحانی، ج. (1395)، همایش گفتمان مهدویت، تبریز13 http://www.azaruniv.ac.ir/News/1438
10. شجایی، عادل؛ (1393)، «آینده پژوهی انگیزه شغلی معلمان با استفاده از روش تحلیل لایه ای علّی»، راهبردهای نوین تربیت معلمان، سال پنجم، شماره 10.
11. شفیقی، فاطمه؛ کلانتری، مهدی؛ ذوالفقاری زعفرانی، رشید (1400)، «تاثیر اخلاق حرفه‌ای بر عملکرد و انگیزش شغلی معلمان با نقش میانجی دینداری در کار»، تحقیقات مدیریت آموزشی، دوره 13، شماره 49 - شماره پیاپی 49.
12. صافدل، علی؛ (1393)، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و انگیزش شغلی در دبیران تربیت بدنی شهر کرج، اولین همایش ملی دستاوردهای علوم ورزشی و سلامت دانشگاه علوم پزشکی آبادان.
13. عظیمی، کاظم. (۱۳۸۹)، درآمدی بر فرهنگ و عناصر آنف مجله دین و ارتباطات، شماره ۳۷.
14. فلاحت پور، زهرا (1401)، بررسی رابطه خودکارامدی و هوش فرهنگی با انگیزش شغلی در معلمان مدارس ابتدایی دخترانه شهرستان ساوجبلاغ، پنجمین همایش بین المللی روانشناسی، علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی.
15. قدیمی یردوقدی، رضا؛ حافظیان، مریم (1399)، «روابط ساختاری هوش اجتماعی و خودمتمایزسازی با واسطه‌گری دینداری معلمان»، مسائل كاربردي تعليم و تربيت اسلامي، دوره 5، شماره 2.
16. محمدآبادی. م؛ ممدآبادی. ا و کرد فیروجائی. ف. (1401). «شناسایی مولفههای سرمایه فکری مدرسان دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی: یک پژوهش کیفی»، فصلنامه مدیریت دانشگاهی، سال اول، شماره دوم، 166-137.
17. مرادی دهنوی، جواد؛ رفیعی هنر، حمید؛ خوش گفتار مقدم، علی اکبر (1401)، «مدل یابی رابطه دینداری و آسایش روانشناختی با میانجیگری خودکارآمدی، حمایت اجتماعی ادراک شده و معنای زندگی»، روان شناسی فرهنگی، دوره 6، شماره 2.
18. نظری حسین آباد، مریم و شاکری، زهرا، (1402)، بررسی رابطه بین هویت سازمانی و انگیزش شغلی با نقش واسطه ای سرمایه اجتماعی و فرهنگ سازمانی کارکنان آموزش و پرورش شهر یاسوج، پنجمین همایش ملی پژوهش های حرفه ای در روانشناسی و مشاوره با رویکرد ازنگاه معلم.
19. Beyker, A & Doilvion, V. (2020). Can Intellectual Capital Promote the Competitive Advantage? Service Innovation and Big Data Analytics Capabilities in a Moderated Mediation Model, International Journal of Innovation Management.
20. Chen, C. J., Liu, T. C., Chu, M. A., & Hsiao, Y. C. (2014). Intellectual capital and new product development. Journal of Engineering and Technology Management”, 33, 154-173.
21. Coppe T, Thomas L, Pantić N, Froehlich DE, Sarazin M, Raemdonck I. The Use of Social Capital in Teacher Research: A Necessary Clarification. Front Psychol. 2022 Jun 10;13:866571.
22. Eghbal, C. J., Liu, T. C., Chu, M. A., & Hsiao, Y. C. (2023). Intellectual capital and new product development. Journal of Engineering and Technology Management, 33, 154-173.
23. Hasani Moghadam S, Yousefi Abdolmaleki E, Alijani F, Bagherian Afrakoti N, Ganji J. The Relationship between Social Capital and Self-Efficacy in Women with Gestational Diabetes Mellitus: A Cross Sectional Study. Ethiop J Health Sci. 2020 Jul 1;30(4):541-548.
24. Hoseyn, R., & Abdoola, D. (2019). Intellectual capital within the project management. Procedia Engineering, 153, 384-391.
Łataś, R., & Walasek, D. (2016). Intellectual capital within the project management. Procedia Engineering, 153, 384-391.
, Flache, A., & Hofman, A.,(2023). Social capital and social well-being among youth: Does self-efficacy moderate the relationship?, Journal of Human Behavior in the Social Environment, DOI: 10.1080/10911359.2023.2199041
26. Park , J., Shouma, E., (2016). The impact of social capital on self-efficacy and study success among first-year university students. Learning and Individual Differences, 52, 109–118. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2016.09.016
27. Patthirasinsiri, N., & Wiboonrat, M. (2019), Measuring intellectual capital of science park performance for newly established science parks in Thailand. Kasetsart Journal of Social Sciences, 40(1), 82-90.
28. Shouartz, N.; (2008), Employees’ Perceptions on the Relationship of Intellectual Capital and Business Performance of ICT Companies. Sustainability , 14, 275.
29. Sulistyani NW, Suhariadi F, Fajrianthi. Self-Efficacy as a Mediator of the Impact of Social Capital on Entrepreneurial Orientation: A Case of Dayak Ethnic Entrepreneurship. Sustainability. 2022; 14(9):5620. https://doi.org/10.3390/su14095620
30. Xie Z, Wu R, Liu H, Liu J. How does teacher-perceived principal leadership affect teacher self-efficacy between different teaching experiences through collaboration in China? A multilevel structural equation model analysis based on threshold. Front Psychol. 2022 Aug 25;13:933838.
[1] . استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد نورآباد ممسنی، دانشگاه آزاد اسلامی، نورآباد ممسنی، ایران: s_hadadnia@yahoo.com
[2] - Idea of Mahdism
[3] - Islamic religiosity
[4] - Intellectual capital
[5] - self-efficacy
[6] - Baker-Doyle & Yoon
[7] - Coppe
[8] - Xie
[9] -
[10] - Sulistyani
[11] - Li
[12] - Hussain and Abdullah
[13] - Park & Sharma
[14] - Shouartz