بررسی مفهوم «مرابطه» در قرآن کریم با تکیه بر تفاسیر المیزان و التحریر والتنویر
محورهای موضوعی : نشریه پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام
عبدالرسول شبانی
1
,
احمدرضا بسیج
2
,
محمدحسین قاسم پیوندی
3
1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران.
3 - استادیار گروه حقوق، واحد الیگودرز، دانشگاه آزاد اسلامي، الیگودرز، ايران.
کلید واژه: مرابطه اسلامی, قرآن کریم, علامه طباطبائی, المیزان, ابن عاشور, التحریر و التنویر.,
چکیده مقاله :
مرابطه ازجمله مباحث مهم اجتماعی قرآن است که نقشی مؤثر در شکل‌گیری ارتباط افراد درراه اهداف و آرمان های اسلامی در جامعه دینی دارد. پژوهش حاضر، این مسئله مهم را به روش تطبیقی و شیوه توصیفی_تحلیلی از منظر دو مفسر معاصر؛ علامه طباطبائی در المیزان فی تفسیر القرآن و شیخ ابن عاشور در التحریر و التنویر موردنقد قرار داده است. به نظر ابن عاشور «مرابطه» به معنای حفظ آمادگی نظامی در مرزهای کشور اسلامی است؛ درحالی‌که بر اساس خوانش اجتماعی علامه طباطبائی، مرابطه به معنای ارتباط تمامی افراد، در جمیع شئون زندگی اجتماعی است. سؤال اساسی آن است که با عنایت به روابط هم‌نشینی واژگان و همچنین بررسی معانی باب مفاعله در آیه 200 سوره آل‌عمران، تببین دقیق مفهوم مرابطه چیست؟ با بررسی تطبیقی، ذکر روایت تفسیری انتظار نماز پس از نماز، به‌عنوان نقطه اشتراک نظر هر دو مفسر به‌دست‌آمده است. از طرفی به‌عنوان نقطه افتراق، تحلیل اجتماعی علامه درباره مرابطه اسلامی به معنای ارتباط تمامی افراد در کنش‌های اجتماعی، در برابر نظر ابن عاشور، یعنی حفظ مرزهای کشور اسلامی قرار دارد. نتیجه آنکه با عنایت به اطلاق رابطوا در آیه و نظر به معانی باب مفاعله، هیچ یک از دیدگاه‌های مذکور از حد تعیین مصداق فراتر نبوده و رابطوا حکایت از مشارکت مداوم افراد جامعه همراه با ایستادگی محکم و قوی درراه رسیدن به حق دارد.
The research examines this important issue in a comparative and descriptive-analytical way from the perspective of two contemporary commentators; Allameh Tabataba'i has criticized it in al-Mīzān fi Tafsīr al-Qur'an and Sheikh ibn Āshur in al-Taḥrīr va al-Tanwīr. According to Ibn Ashur, Murābatah means maintaining military readiness in the borders of the Islamic country; While according to Allameh Tabatabai's social reading, mutuality means the relationship of all people in all aspects of social life. The basic question is that, taking into account the co-occurrence of words and also examining the meanings of the chapter of Mufāʿalah in verse 200 of Surah Al-Imran, what is the precise explanation of the concept of Murābatah? By comparative analysis, the mention of the interpretive narrative of waiting for prayer after prayer has been obtained as a common point of opinion of both commentators. On the other hand, as a point of difference, Allameh's social analysis about Islamic relations, which means the connection of all people in social actions, is against Ibn Ashur's opinion, which means maintaining the borders of the Islamic country. The result is that considering the application of connections in the verse and considering the meanings of the chapter on interaction, none of the mentioned views are beyond the limit of determining the example and the connections indicate the continuous participation.
قرآن کریم
آل¬غازی، عبدالقادر(1427ق)، بیان المعانی، تلخیص سعید علاء محمد، دمشق، دارالرؤیه
ابیاری، ابراهیم(1405ق)، الموسوعه القرآنیه، قاهره، مؤسسه سجل¬العرب، ، چاپ اول
ابن عاشور، محمدبن طاهر(1393ق)، التحریر و التنویر، بی جا، دارالسخون
ابن فارس، احمد(1399ق)، معجم مقائیس¬اللغة، بیروت، دارالفکر
اوسط خانجانی، علی(1397ش)، بررسی معانی کاربردی افعال مزید در قرآن مجید، فصلنامه زبان و ادبیات عرب، شماره 18، بهار و تابستان
بخاری، محمدبن اسماعیل(بی تا)، صحیح بخاری، بی نا. جزایری
ابوبکرجابر(1416ق)، ایسر التفاسیر لکتاب العلی الکبیر، مدینه منوره، مکتبه العلوم و الحکم، چاپ اول
جوادی آملی، عبدالله(1388ش)، تفسیرتسنیم، قم، نشر اسراء
حجازی، محمد محمود(1413ق)، التفسیر الواضح، بیروت، دارالجیل، چاپ دهم
خرم¬دل، مصطفی(1384ش)، تفسیر نور، تهران، احسان، چاپ چهارم. خلیل بن احمد
ابوعبد الرحمان(بی تا)، العین، بیروت، دار و مکتبة الهلال
دره، محمد علی طه(1430ق)، تفسیر القرآن الکریم و اعرابه و بیانه، بیروت، دار ابن کثیر
دروزه، محمد عزه(1421ق)، التفسیر الحدیث، ترتیب السور حسب النزول، بیروت، دار الغرب الاسلامی، چاپ دوم
راغب اصفهانی، حسین¬بن محمد(1383ق)، المفردات فی غریب القرآن، تهران، مکتبة المرتضویة لاحیاء آثارالجعفریة
زمخشری، محمود بن عمر(1407ق)، الکشاف عن حقایق غوامض¬التنزیل و عیون¬الاقاویل فی وجوه¬التأویل، بیروت، دار الکتب العربی
سید قطب، ابراهیم حسین¬الشاربی(1385ق)، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق
شاکریان، حمیدرضا(1390ش)، چرا دین؟چرا اسلام؟چرا تشیع؟، قم، دفتر نشر، چاپ سوم
شعراوی، محمد متولی(1991م)، تفسیر الشعراوی، بیروت، اخبار الیوم، اداره الکتب و الکتبات
صابونی، محمد علی(1421ق)، صفوه التفاسیر، بیروت، دار الفکر
طباطبایی، محمدحسین(1390ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی
طباطبایی، محمدرضا(1373ش)، صرف ساده، قم، دار العلم
طبرسی، فضل بن حسن(1350ش)، مجمع البیان، مترجم هاشم رسولی، تهران، نشر فراهانی
طنطاوی، محمد سید(1997م)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، نهضه مصر
فیومی، احمدبن محمد بن علی(بی تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بیروت، المکتبه العلمیه
قرشی، سید علی اکبر(1371ش)، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه
مالک بن انس، الموطأ(1425ق)، بی جا، مجمع الثقافی
مراغی، احمد مصطفی(بی تا)، تفسیر المراغی، بیروت، دارالفکر.