چیستی تعبیر «فلسفه استعلایی» کانت و شمول آن

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

حبیب‌الله کاظم‌خانی ¹ , مسعود امید ² , جلال پیکانی ³

1 - استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 - دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تبریز
3 - دانشیار گروه فلسفه دانشگاه پیام نور

تاریخ دریافت : 1395/12/21 تاریخ پذیرش : 1396/12/08 تاریخ انتشار : 1397/01/01

کلید واژه: کانت, عقل نظری, عقل عملی, فلسفه استعلایی, نقد عقل محض, احکام تألیفی پیشینی,

چکیده مقاله :

تعبیر فلسفه استعلایی یکی از مهمترین و پرمحتواترین تعابیری است که کانت در توصیف فلسفه خود به کار برده است. مقاله حاضر، با اتخاذ روشی توصیفی- تحلیلی کوشیده است این تعبیر را، فارغ از شهرت و فراگیری آن، مورد بررسی و تحلیل قرار دهد و بدین طریق مضمون و محتوا و نیز دامنه شمول آن را مشخص نماید. از بررسی و تحلیل تعاریف و توصیفات کانت از فلسفه استعلایی و تدقیق در عناصر و مقوّمات اصلی آن تعاریف و نیز توجه به پیوستگی میان آن عناصر به دست می‌آید که‌ اولاً فلسفه استعلایی متضمن نقد اساسی بر عقل محض در دو وجه نظری و عملی آن است. یعنی فلسفه استعلایی، بر خلاف آنچه در بادی امر به نظر می‌رسد، هم معطوف به مباحث نظری یا فلسفه نظری کانت مانند معرفت‌شناسی، مابعدالطبیعه و ... است و هم ناظر بر مباحث عملی یا فلسفه عملی کانت از قبیل دین، اخلاق، حقوق و نظایر آن. ثانیاً مبنای شمول این فلسفه بر دو حوزه نظری و عملی، وجود زمینه مشترک میان آن دو یعنی وجود عناصر پیشین به ویژه احکام تألیفی پیشین در آنهاست. ثالثاً مشتمل بر تشکیل نظامی معمارانه مبتنی بر ایده‌ای خاص و بر حسب مفاهیم و اصول پیشین است.

چکیده انگلیسی:

The term “transcendental philosophy” is one of the most important and deep terms which Kant used to describe his philosophy. The present article, by adopting a descriptive-analytical method, has tried to examine and analyze this term, apart from  its fame and generality, and in this way, it identifies the content  and its scope. when we examine and analyze Kant's definitions and descriptions of transcendental philosophy and we look at its main elements as well as the continuity between those elements, it follows that, firstly, the transcendental philosophy contains essential critic of pure reason in both its theoretical and practical aspects. That is, transcendental philosophy, contrary to what seems at first look, simultaneously refers to pure knowledge or theoretical philosophy such as Epistemology, metaphysics and ... as well as practical knowledge or  practical philosophy such as religion, morals, law and so on. secondly, the reason why “transcendental philosophy” involves theoretical and practical realms, lies in  a  certain common basis between them, that is, a priori elements, especially synthetic a priori judgments. ‌Thirdly, it embraces the formation of an architectonic system based on specific ideas and in accordance with the concepts and  a priori principles.

منابع و مأخذ:

حداد عادل، غلامعلی.(1392). مقالات کانتی، چاپ اول، تهران: انتشارات هرمس.

رالف، لودیگ.(1387‌). راهنمای مطالعه سنجش خرد ناب. ترجمه رحمان افشاری، چاپ اول، تهران: مهراندیش.

صانعی دره بیدی، منوچهر.(1377).  فلسفه اخلاق و مبانی رفتار، چاپ اول، تهران: سروش.

فولکیه، پُل.(1362).  فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه، ترجمه یحیی مهدوی، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

کاپلستون، فردریک.(1380)‌. ‌تاریخ فلسفه(از ولف تا کانت)، جلد 6، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، چاپ سوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

کانت، ایمانوئل.(1394).  نقد عقل محض، ترجمه بهروز نظری، چاپ اول، تهران: انتشارات ققنوس.

همو.(1384).  نقد عقل عملی، ترجمه انشاءالله رحمتی، چاپ اول، تهران: نورالثقلین.

همو.(1367). تمهیدات: مقدمه‌ای برای هر مابعدالطبیعه آینده که به عنوان یک علم عرضه شود، ترجمه غلامعلی حداد عادل، چاپ دوم، ‌تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

همو.(1369). بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمه حمید عنایت و علی قیصری، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی.

‌همو.(1392).  نقد قوه حکم، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، چاپ هفتم، تهران: نشر نی.

کورنر، اشتفان‌.(1367‌).  فلسفه کانت، ترجمه عزت‌الله‌ فولادوند، چاپ اول، تهران: خوارزمی.

مجتهدی، کریم.(1362).  فلسفه نقادی کانت، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

وال، ژان.(1375).  بحث در مابعدالطبیعه، ترجمه یحیی مهدوی،، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی.

هارتناک، یوستوس.(1376).  نظریه معرفت در فلسفه کانت،ترجمه غلامعلی حداد عادل، چاپ اول، تهران: فکر‌ روز.

هوفه، اُتفرید.(1392). قانون اخلاقی در درون من: درآمدی بر فلسفه عملی ایمانوئل کانت، ترجمه رضا مصیبی، چاپ اول، تهران: نشر نی.

یوئینگ، ای. سی.(1388).  شرحی کـوتاه بـر نـقد عقل محض کانت، ترجمه اسماعیل سعادتی خمسه، چاپ اول، تهران: کتاب هرمس.

Caygill, Howard. (2000), A Kant Dictionary.Blackwell Philosopher Dictionaries, Blackwell Publishing Ltd.

Holzhey, Helmut, (2005), Historical dictionary of Kant and Kantianism‌; Helmut          Holzhey, Vilem Mudroch. The Scarecrow Press.

Kemp Smith, Norman;(2003), A Commentary to Kant's 'Critique of Pure Reason;London, Macmillan and Co.

Kant, Immanuel,(1998), The critique of pure reason ; edited and translated by Paul Guyer, Allen W Wood, Cambridge University Press.

Kant, Immanuel;(2006),Groundwork of the Metaphysics of Morals, Translated  and edited  by  Mary  Gregor, Cambridge: Cambridge University Press.

Kant, Immanuel, (1996). Praaical philosophy.Translated  and edited  by Mary J.Gregor. Cambridge: Cambridge University Press.  Cambridge .

Paton, H. J.;(1936), Kant’s metaphysic of Experience, vol. I  and vol. 2, London: Unwin, Ltd.

Paton, H. J,(1953), The Ctegorical  Imperative, London. Hutchinson’s university library,.Runes, D.‌Dagobert;(1942), The Dictionary of Philosophy (editd‌);   Philosophical Library New York, Printtd In th U. S. A.