نقد و بررسی حکمی آموزه بداء در آراء دانشوران شیعی
محورهای موضوعی : پژوهشهای معرفت شناختی
حامد نامی اصفهانی
1
(عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان)
کلید واژه: بداء, نسخ, لوح محفوظ, لوح محو و اثبات, اسماء مستاثره,
چکیده مقاله :
آموزه بداء یکی ازآموزه های اصلی کلام شیعی است، که از دیرباز نظر دانشمندان اسلامی را به خود معطوف داشته است، پاره ای به جهت تعارض این آموزه با علم مطلق الهی به تشکیک و رد آن اهتمام ورزیده اند ، و برخی به تحلیل و توجیه آن همت گماشته اند. در این میان توجه به استعمالات این اصطلاح در کتاب الهی و احادیث مأثور نقشی بنیادین در تحلیل این آموزه دارد ؛ زیرا تنصیص بر این آموزه درگرو فهم عمیق از آموزه های دینی است. گفتار حاضر بر آن است که با نقل آراء اصیل و بنیادین در این باره به نقد و بررسی آنها بپردازد و وجوه ضعف آنها را وانمایاند.
Badā’ or the mutability of God’s will, is one of the major teachings of the Shī‘ite theology. This concept from the earliest times has drawn Muslim scholars’ attention to itself. Because of its opposition to divine omniscience some scholars have hesitated over it and tried to reject it and the others have tried to analyze and support it. In this respect, paying attention to the usage of this expression in the Divine Book and the Transmitted Traditions is very critical for analyzing it, because its understanding depends on the deep recognition of religious teachings. By quoting valid opinions, this essay tries to survey and criticize the views of Muslim scholars about Badā’.
- ابن فناری، شمس الدین محمد، مصباح الأنس، انتشارات فجر، تهران، 1363 ش.
2- اکبر محی الدین ابن عربی، الفتوحات مکیة، ج4، داراحیاء التراث العربی، بیروت، بی تا
3- الامام ابن الاثیر، النهایة، ج5، الطبعة الرابعة، اسماعیلیان، قم 1368ش.
4-امام ابن حنبل احمد، المسند، ج 6، دار صادر بیروت، بی تا.
5- الامام النسائی، السنن، دارالفکر، بیروت، بی تا.
6- بخاری أبی عبدالله، الصحیح، تحقیق قاسم الشماعی الرفاعی، ج9، دارالقلم، بیروت 1407 ق.
7- سبزواری ، ملاهادی، شرح منظومه منطق و حکمت، افست چاپ سنگی.
8-حسان عبدالسعید، الاعتقادات، شیخ الشیخ الصدوق، المعتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، قم 1413ق.
9- حسینی طهرانی، سید هاشم، التوحید، شیخ الصدوق، مؤسسه نشر السلامی قم،بی تا.
10-السید شبر عبدالله ، مصابیح الأنوار، ج 2 ،بصیرتی، بغداد، بی تا.
11-سید مرتضی شریف، رسائل الشریف المرتضی، تحقیق السید مهدی رجائی، 4ج، دار القرآن کریم قم 1405.
12-شیخ اکبر محی الدین ، ابن عربی، فصوص الحکم، تحقیق ابوالعلاء عفیفی، الزهرا تهران، 1366 ش.
13-شیخ المفید، تصحیح الاعتقاد، تحقیق در حسین درگاهی، المعتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید قم 1413.
14-شیخ طوسی، العده فی الفقه، تصحیح محمد رضا انصاری، چاپ اول، قم، مؤسسه بعثت، 1417 ق.
15-شیخ طوسی، الغیبة، مطبعة نعمان، نجف، 1385 ق.
16- صدرالدین شیرازی ، شرح اصول کافی، مکتبة المحمودی، افست الطبع الحجری، تهران 1391ق.
17- طباطبایی محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 20، الطبعة الثانیة، مؤسسه الاعلمی، بیروت1391ق.
18- عصار محمد کاظم، اجابه الدعا فی مسأله البداء، ترجمه محمود شهابی، مشهد، بی تا.
19-ابن منظور، لسان العرب، ج15، قم، 1405ق.
20-العلامة الحلی، کشف المراد تحقیق استاد حسن حسن زاده الآملی، مؤسسه نشر اسلام، قم، 1407 ق.
21-العلامة مجلسی محمد باقر، مرآة العقول، دارالکتاب الاسلامیة، تهران، 1404 ق .
22-شیخ المفید، اوائل المقالات ،المعتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، قم، 1413ق.
23-القاضی نورالله شوشتری، احقاق الحق، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی،بی تا.
24-کلینی، اصول کافی، دار الکتب الأسلامیة، تهران ، 1365 ش.
25-المجلسی محمد باقر، بحار الأنوار، طهران 1366ش.
26-المعجم المفهرس لالفاظ الحدیث النبوی، أ. ی. و نسنک، دارالدعوة، استانبول 1988 م.
27-ملاصدرا، اسفار، داراحیاء التراث الاسلامی، بیروت، 1410ق.
28-ملاصدرا، شرح اصول کافی، مکتبة المحمودی، 1391ق.
29-آشتیانی، مهدی، اساس التوحید، انتشارات مولی، تهران، 1360ش.
30-البحرانی المحرقی، السید عبدالله، بحوث حول البداء، مؤسسة الاعلمی، بیروت، 1989ق.
31-معرفت، محمد هادی، تلخیص التمهید، مؤسسة النشر الاسلامی، 1414ق.
32-ابن فناری، شمس الدین محمد، مصباح الانس، انتشارات فجر، تهران، 1363ش.
33-قونوی، صدرالدین محمد، النصوص، تحقیق جلال الدین آشتیانی، نشردانشگاهی، تهران، 1362ش.