تاثیر نظام امّت و امامت شهید بهشتی در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

سجاد پناهی ¹ (دانشجوی دکتری اندیشه‌های سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
علی محسنی ² (استادیار، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/10/25 تاریخ پذیرش : 1399/10/13 تاریخ انتشار : 1400/04/01

کلید واژه: آزادی, شهید بهشتی, امامت, ولایت فقیه, امّت, قانون اساسی, مردم‌سالاری,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر تبیین نقش کلیدی ولی فقیه برای هدایت جامعه اسلامی مردم‌سالار می‌باشد. در این راستا، سوال اصلی پژوهش این است که آیا نظریه امّت و امامت شهید بهشتی توانسته جایگاه و موقعیت ولایت فقیه را با رعایت حق تعیین سرنوشت برای مردم تبیین نماید؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که شهید بهشتی به عنوان مروج اندیشه دینی توانست آزادی الهی را تحت عنوان آرمان مهم انقلاب اسلامی ایران در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در قالب حقوق الهی ملّت مهندسی نموده و در سلک یک نرم‌افزار کارآمد در زندگی اجتماعی و محور اصلی اعمال قدرت اسلامی- ایرانی قرار دهد. از آنجایی که مکاتب مادی بویژه مکتب لیبرالیسم با شعار آزادی فردی و اجتماعی، مردم و خواص را به سوی خود می‌کشاند و طرفدارانی هم در بین اعضاء غرب‌گرای مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی داشت، شهید بهشتی با پشتیبانی مبانی اسلامی، آبشخور فکری مکتب لیبرالیسم را مورد انتقاد قرار داد و پرده از شعاری و ظاهری بودن آزادی در مکتب لیبرالیسم برداشته و آن را فاقد ریشه و منشاء الهی می‌دانست و این را یک ضعف و نقص برای این مکتب مادی تلقی می‌کرد. ایشان معتقد بود آزادی، منشاء الهی داشته و با آگاهی مطلق به منصه ظهور می‌نشیند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to explain the key role of Wialī-i Faqīh (Islamic jurist) in guiding a democratic Islamic society. In this regard, the main research question is whether Shahīd Bihishtī’s Ummat and Imāmat theory could have explained the position of Wilāyat-i Faqīh with respect to people’s right to choose their own destiny. The method of study is descriptive analysis and the results showed that Shahīd Bihishtī as a propagator of religious thought could design divine freedom as the important goal of Iran’s Islamic revolution in compiling the constitution of the Islamic Republic of Iran and within the framework of the nation’s divine rights, and then he implemented that as an efficient software in social life and the main axis of Iranian-Islamic power execution. Since materialistic schools especially liberalism, with the slogan of individual and social freedom, attract public and elite as it also had some fans among the western members of the Assembly of Experts who compiled the constitution, Shahīd Bihishtī supporting the Islamic principles criticized the intellectual resource of liberalism and revealed the superficial nature of freedom in liberalism and he regarded that without any divine origin or source and considered it as a drawback and shortfall for this materialistic school. He believed that freedom has a Godly source and is manifested with absolute awareness.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

بهشتی، محمدرضا (1361الف). اسطوره‌ای بر جاودانة تاریخ (راست قامتان جاودانة تاریخ اسلام). تهران‌: واحد‌ فرهنگی بنیاد شهید انقلاب اسلامی‌.

بهشتی، محمدرضا (1361ب). حزب جمهوری اسلامی: مواضع تفضیلی. بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی. تهران: بقعه.

بهشتی، محمدرضا (1385). حق و باطل از دیدگاه قرآن. تهران: بقعه.

بهشتی، محمدرضا (بی‌تا). بررسی و تحلیلی از جهاد‌، عدالت‌، لیبرالیسم، امامت (مجموعه سخنرانی‌ها). تهران: ستاد برگزاری مراسم هفتم تیر.

بهشتی، محمدرضا 1381). آزادی هرج و مرج، زورمداری. تهران: بقعه.

پورمؤذن، منصور (١٣٨٧). اولین شهید انتقاد از غرب و غرب‌زدگی. پانزده‌ خرداد‌ 5.

جلیلی مراد، آیت‌اله (١٣٩٢). بررسی تأثیر اندیشه حکومت‌داری شهید بهشتی بر شکل‌گیری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامه کارشناسی‌ ارشد، حقوق عمومی. واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی.

خمینی، سید روح‌الله (1386). کتاب البیع. بی‌جا: اسماعیلیان، ج2.

خمینی، سید روح‌الله (1379). صحیفه امام. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینی.

رجایی، غلامعلی (1382). سیرة شهید دکتر بهشتی. تهران‌: شاهد‌.

روزنامة جمهوری اسلامی، 29 خرداد 1358، ص3.

سرابندی، محمدرضا (1386). سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های آیت‌الله شهید بهشتی. تهران: مرکز‌ اسناد انقلاب
اسلامی.

شفیعی دارابی، سید حسین‌ (1372). بهشتی، آئینه‌ تمام‌ نمای تشکیلات مکتبی: بررسی مبانی فکری آیت‌‌اللّه شهید دکتر بهشتی (گزیده گفتارها و نوشتارهای سمینار تبیین اندیشه‌های آیت‌اللّه دکتر بهشتی). تهران: بقعه.

صورت‌ مشروح مذاکرات مجلس نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: اداره کل امور فرهنگی‌ و روابط‌ عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364، ج1-4.

طالبی دارابی‌، ابراهیم‌ (1385‌). انسان و جهان در نظام فکری‌ شهید‌ بهشتی. پگاه حوزه، 185.

کلینی، احمد (1424ق). اصول کافی. تهران: بی‌نا، ج 4.

لک‌زایی، شریف (1385). تأملی در آرای دکتر بهشتی: جایگاه آزادی در نظام سیاسی و تربیتی‌. پگاه‌ حوزه‌، 185.

مذاکرات شورای انقلاب اسلامی، بی‌تا، ج2، ص107، جلسة 31 خرداد 1358.

مهاجری، مسیح (1361). بهشتی و انقلاب. تهران: اوج.

نائینی، محمدحسین (1424ق). تنبیه الامه‌ و تنزیه‌ المله‌. تصحیح و تحقیق سید جواد ورعی. قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.

ورعی، جواد (1393). حق تعیین سرنوشت از دیدگاه امام خمینی. سیاست متعالیه، 4، ص11.

ورعی، جواد و همکاران (1390). مجموعه اسناد و مدارک تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی. قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.

هاشمی، اکبر (بی‌تا). صورت مذاکرات شورای انقلاب اسلامی. به کوشش عباس شیبانی. دفتر اول و دوم (نسخه تایپی).

هدایت‌نیا گنجی، فرج‌الله (1382). اندیشه‌های حقوقی شهید بهشتی. تهران: مؤسسة دانش و اندیشة‌ معاصر‌.

The Holy Quran.

Klini, A. (1424 AH). Usul al-Kafi. Tehran: Bina, Vol. 4. [In Persian]

Beheshti, M.R. (1982a). Myths about the immortality of history (the immortality of the history of Islam). Tehran: The cultural unit of the Martyr of the Islamic Revolution Foundation. [In Persian]

Beheshti, M.R. (1982b). Islamic Republic Party: Detailed positions. Foundation for publishing the works and ideas of Shahid Beheshti. Tehran: Bogheh. [In Persian]

Beheshti, M.R. (2006). Truth and falsehood from the perspective of the Qur'an. Tehran: Bogheh. [In Persian]

Beheshti, M.R. (Bita). A study and analysis of jihad, justice, liberalism, Imamate (collection of lectures). Tehran: The headquarters of the 7th of Tir ceremony. [In Persian]

Beheshti, M.R. (2002). Freedom from chaos, coercion. Tehran: Bogheh. [In Persian]

Detailed minutes of the negotiations of the final parliament of the Constitution of the Islamic Republic of Iran. Tehran: General Department of Cultural Affairs and Public Relations of the Islamic Consultative Assembly, 1985, Vol. 1-4. [In Persian]

Hashemi, A. (Bita). Form of negotiations of the Islamic Revolutionary Council. By the efforts of Abbas Sheibani. First and second notebooks (typed version). [In Persian]

Hedayatnia Ganji, F. (2003). Legal Thoughts of Shahid Beheshti. Tehran: Institute of Contemporary Knowledge and Thought. [In Persian]

Jalili Murad, A. (2013). Investigating the effect of Shahid Beheshti's governing thought on the formation of the constitution of the Islamic Republic of Iran. Master Thesis, Public Law. Central Tehran Branch, Islamic Azad University. [In Persian]

Journal of the Islamic Republic, 20 June, 1979, P. 3. [In Persian]

Khomeini, S.R. (2007). Albeyai. Bija: Ismailian, Vol.2. [In Persian]

Khomeini, S.R. (2000). Sahifeh Imam. Tehran: Organization and Publication of Imam Khomeini's Antiquities. [In Persian]

Lakzai, Sh. (2006). A reflection on Dr. Beheshti's views: The place of freedom in the political and educational system. Pegahe Hawzah, 185. [In Persian]

Mohajeri, M. (1982). Beheshti and Revolution. Tehran: Ouj. [In Persian]

Naini, M.H. (1424 BC). Tanbih Alomah va Tanzih almelah. Authenticated by Syed Jawad VaRa'i. Qom: Bustan Kitab, 3^th. [In Persian]

Negotiations of the Islamic Revolutionary Council, Bita, Vol. 2, p. 107, June 20, 1979. [In Persian]

Pourmuzen, M. (2008). The first martyr to criticize the West and the West. Panzdahe Khordad, 5. [In Persian]

Rajaei, Gh.A. (2003). Biography of Dr. Beheshti. Tehran: Shahed. [In Persian]

Sarabandi, M.R. (2007). Lectures and interviews of Ayatollah Shahid Beheshti. Tehran: Islamic Revolution Documentation Center. [In Persian]

Shafi'i Darabi, S.H. (1993). Beheshti, the full-length mirror of the school organization: a study of the intellectual foundations of Ayatollah Shahid Dr. Beheshti (excerpts from the speeches and writings of the seminar explaining the thoughts of Ayatollah Dr. Beheshti). Tehran: Bogheh. [In Persian]

Talebi Darabi, I. (2006). Man and the world in the intellectual system of Martyr Beheshti. Pegah Hozeh, 185. [In Persian]

Varei, J. (2014). The right to determine one's own destiny from Imam Khomeini's point of view. Transcendent Politics, 4. [In Persian]

Varei, J. & et al. (2011). Collection of documents for drafting the constitution of the Islamic Republic. Qom: Secretariat of the Assembly of Leadership Experts. [In Persian]