دفاع از انتساب کتاب تصحیح الاعتقادات به شیخ مفید

محورهای موضوعی : دیگر موضوعات

عمیدرضا اکبری ¹

1 - دانش‌آموختۀ سطح 3 حوزۀ علمیۀ قم و دانشجوی دکتری علوم حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/04/30 تاریخ پذیرش : 1398/09/09 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: شیخ مفید, الرد علی ابن بابویه, روایات ابن شهرآشوب, تصحیح الاعتقادات,

چکیده مقاله :

از دیرباز شرح و نقدنگاری بر آثار عالمان در میان فرق، خاصّه در مسائل کلامی، امری رایج بوده است. بااین‌حال، برخی از این کتب در طول تاریخ اسلام ازمیان رفته، یا چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند. کتاب تصحیح الاعتقادات شیخ مفید هم که حاشیه‌ای بر الاعتقادات ابن بابویه است، در سده‌های میانی کم‌تر مورد توجه بوده، و این امر به همراه برخی آراء مندرج در این کتاب موجب شده است بعضی از معاصران در اصالت کتاب تردید کنند و حتی آن را غیراصیل و برساختۀ دوران متأخر بدانند. در این مطالعه با نقد مستندات منکرانِ نسبتِ اثر، در جستجوی قرائنی برآمده‌ایم که نسبت کتاب را به شیخ مفید تأیید می‌کنند. از آن جمله، گزارش‌های مکرر ابن شهرآشوب از نسخه‌ای از شیخ مفید است؛ نسخه‌ای که مطالبش به‌سان حاشیه‌ای بر الاعتقادات ابن بابویه ذکر می‌شود. شواهدی مؤید آن است که جوابات ابی‌جعفر القمی و الرد علی ابن بابویه که نجاشی و ابن شهرآشوب از جملۀ آثار شیخ مفید ذکر کرده‌اند، احتمالاً همین کتاب است. این کتاب از نظر منابع، مبانی و ادبیات هم‌خوانی بالایی با آثار شیخ مفید دارد.

چکیده انگلیسی:

It has long been common to describe and critique the works of scholars of different sects, especially in theological subjects. However, some of these books have been lost or have not received much attention throughout the history of Islam. Sheikh Mufīd's book, “Taṣḥīḥ al-I’tiqādāt”, which is a commentary on Ibn Bābiwayh’s al-I’tiqādāt, was less considered in the Middle Ages, and this, along with some of the opinions contained in this book, has caused some contemporaries to doubt the authenticity of the book and even make it unoriginal and faked which was made in the late period. In this study, by criticizing the documents of the deniers of the authenticity of the work, we have sought evidence that confirms the attribution of the book to Sheikh Mufīd. Among them, Ibn Shahr-e-Āshūb's repeated reports of a version of the Sheikh Mufīd's work; A version whose contents are mentioned as a commentary on Ibn Bābiwayh’s al-I’tiqādāt. Also evidence confirms that the book entitled Jawābāt Abi Ja’far al-Qumī wa al-Ra'd ‘alā Ibn Bābiwayh, which is mentioned by Najashi and Ibn Shahr Ash'ub, among the works of Sheikh Mufīd, is probably this book. This book is highly consistent with the works of Sheikh Mufīd in terms of sources, principles and literature.