خوشی با سعدی و حافظ

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

محمدحسن دوستی ¹ , ملک محمد فرخزاد ^{2 *} , رضا حیدری نوری ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/01/27 تاریخ پذیرش : 1396/06/12 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: سعدی, حافظ, عرفان, انفسی, خوشی, آفاقی,

چکیده مقاله :

چکیده خوشی، ازجمله حالاتی است که انسان ها در پی دستیابی به آن هستند. هرکسی با توجّه به شخصیّت و نوع زندگی و باور خود آن را تعبیر می کند و به شیوة خاصّ خود برآورده می سازد. بسیاری از این باورها درباره خوشی و روش های دستیابی به آن در اثر شاعران و نویسندگان دیده می شود؛ هر دو نوع خوشی آفاقی و انفسی در آثار آن‌ها دیده می شود. خوشی بیرونی مانند تفرّج و فصل بهار، مستی، ... و نوع دیگر خوشی انفسی که بیشتر در حوزة عرفان جای می گیرد. بنابراین از هر دو مؤلّفه خوشی و سرور در اشعار سعدی و حافظ وجود دارد. مهم‌ّترین دستاورد پژوهش گواه این است که آنچه موجب آرامش و رضایت خاطر و در نهایت خوشی پایدار و حقیقی انسان است ایمان و اعتقاد به خداوند و ترک تعلّقات دنیوی و عشق و محبّت و مهم‌ّترین عامل آن که وصال محبوب ازلی است. محصول اوضاع نامساعد سیاسی و اجتماعی قرن هفتم و هشتم است که پناه بردن به نور امید و دلخوشی عارفانه شد.

چکیده انگلیسی:

Abstract          Exultation is an inner feeling identified through outward manifestations such as laughing and hustle-bustle. This sense of the features in the Persian Ghazaliat and those of Hafez and Sa'di's which is preeminent in their epoch and type, is felt vividly. The exultation factors or components are divided into two internal and external ones : the factors like recreation and picturesque nature, celebrations and festivals, visiting kith and kin, travelling, music, wine and drunkenness  are the external ones which are grouped in mysticism and the internal factors are praying, self-sufficiency, reliance, theology, peace and reconciliation, inoffensiveness, affection, union, loyalty and .... All of them were the production of unsuitable political and social circumstances in the 7th and 8th centuries which made people take refuge to the light of hope and mystical pleasures.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• قرآن کریم


• آقاخانی، جلیل، (پاییز 1391)، نگاهی اجمالی به اوج عرفان ادبی (مولانا)، معارف عقلی، سال هفتم، شماره سوّم، پیاپی 24، صص 7-51.


• ابن سینا، حسین، (1381)، الإشارات و التّنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، قم: بوستان کتاب.


• الهی­قمشه­ای، حسین ­و بهشتی، ­سیّداحمد، (1377)، کیمیا: دفتری در ادبیّات و ­هنر و­ عرفان، تهران: روزنه.


• باقری خلیلی، علی اکبر، (1388)، آموزه­های شاد زیستن با تکیه بر غزلیّات حافظ، فصلنامة مطالعات ملّی، سال دهم، مشاره 2، پیاپی 31، صص. 101-126.


• تاجدّینی، علی، (1390)، حافظ و شادی، تهران: نماد اندیشه.


• حافظ، شمس الدّین محمّد، (1374)، دیوان حافظ، تهران: اساطیر.


• خرّمشاهی، بهاءالدّین، (1383)، حافظ حافظة ماست، تهران: قطره.


• رستگار فسایی، منصور، (1381)، فردوسی و هویّت­شناسی ایرانی، تهران: طرح نو.

10- سعدی، مصلح بن عبدالله، (1377)، دیوان غزلیّات، خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب، چاپ دهم.

11- سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم، (1385)، دیوان اشعار، مدرّس رضوی، تهران: سنایی.

12- سهروردی، شهاب­الدّین، (1364)، عوارف­المعارف، ترجمة عبدالمؤمن اصفهانی، تهران: علمی و فرهنگی.

13- شاتس، سوزان پولیس، (1380)، زبان شادمانی، مترجم لیلا معانی، شیراز: کوشامهر.

14- شمس تبریزی، محمّدبین علی بن ملک داد، (1377)، مقالات شمس تبریزی، تصحیح و تعلیق محمّدعلی موحّد، تهران، خوارزمی، چاپ دوم.

15- صفا، ذبیح­الله، (1385)، تاریخ ادبیّات ایران، تلخیص از محمّد ترابی، تهران، فردوس، ج 2.

16- عروج­نیا، پروانه، (1392)، شادی در حکمت قدیم ایران و تأثیر آن در ایران اسلامی، نشریه تاریخ و تمدّن اسلامی، دوره 9، شماره 17، صص. 23-39.

17- غزّالی، ابو حامد امام محمّد، (1361)، کیمیای سعادت، حسین خدیو جم، تهران، علمی و فرهنگی، ج 2.

18- فروزانفر، بدیع­الزّمان، (1386)، تقریرات بدیع­الزّمان فروزانفر درباره تاریخ ادبیّات ایران، تندنویسی و مقدّمه و حواشی و فهارس از سیّد محمّد دبیرسییاقی، تهران، خجسته.

19- فروغی، محمّدعلی، (1385)، کلیّات سعدی، تهران، زوّار، چاپ سوم.

20- فشارکی، محمّد، (زمستان 1390)، غزل سعدی و حافظ، فصلنامه درّ دری (ادبیّات غنایی، عرفانی) دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، سال اوّل، شماره اوّل، صص 99-127.

21- کیایی، محمّدحسین، (زمستان 1386)، جایگاه آرامش در عرفان و معنویّت­گرایی جدید، کتاب نقد، شماره 45، صص 207-246.

22-محمّدبن منوّر، میهنی، (1381)، اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابوالخیر، تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگاه، چاپ پنجم.

23- مطهّری، مرتضی، (1386)، انسان و ایمان، تهران، صدرا.

24- ملک­زاده، فاطمه، (1386)، این آتش نهفته، تأثیر مهرپرستی بر حافظ شیرازی، تهران، هزار.

25- مولوی، جلال­الدّین، (1386)، مثنوی معنوی، تصحیح عبدالکریم سروش، تهران، علمی و فرهنگی.

26-___________ ، (1363)، کلیّات شمس، تصحیح بدیع­الزّمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر، چاپ دهم.

27-___________ ، (1374)، فیه ما فیه، به تصحیح جعفر مدرّس صادقی، تهران، مرکز.

28- مهمان­دوست، صمد، (1383)، راحت جان: شادی و امید با حافظ، شیراز، نوید شیراز.

29- ناصرخسرو، قبادیانی، (1363)، جامع­الحکمتین، هانری کربن و محمّد معین، تهران، کتابخانه طهوری.

30- ناطق، هما، (2004 م)، حافظ، خنیاگری، می و شادی، تهران: شهر کتاب.

31- هاشم­پور سبحانی، توفیق، (1386)، تاریخ ادبیّات ایران، تهران: زوّار.

32- همدانی، عین­القضات، (1374)، نامه­های عین­القضات، عسیران، عفیف و علی نقی منزوی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، ج 1.

33- یثربی، سیّدیحیی، (1381)، آب طربناک (تحلیل موضوعی دیوان حافظ)، تهران: آفتاب توسعه.