تحلیل منظومة «سلیم و سلمی» بر اساس نظریّة ریخت شناسی ولادیمیر پراپ

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

فرهاد فلاحت‌خواه ^{1 *} , لیلا عدل پرور ²

1 - استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی ، واحد خوی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، خوی ، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/12/07 تاریخ پذیرش : 1396/03/16 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: ریخت شناسی, ساختار حکایت, نمادها, کلید واژه‌ها: پراپ, سلیم و سلمی, نمودار حرکتی,

چکیده مقاله :

چکیده ولادیمیر پراپ، فولکلور شناس روسی، برای تجزیه و تحلیل قصّه‌های پریان الگویی را پیشنهاد کرده است. وی معتقد است می‌توان این الگو را در مورد سایر قصّه‌های عامیانه هند و اروپایی نیز به کار برد. نویسندة این مقاله بر آن شد تا منظومة سلیم و سلمی را بر اساس نظریة ریخت شناسی پراپ، که مشتمل بر سی و یک کارکرد است، تحلیل کند. ضمن برشمردن این کارکردها و مؤلّفه‌ها مشخّص شده است که چه کارکردهایی وجود دارد و چه کارکردهایی قابل انطباق با کارکردهای پراپ نیست. برای دست‌یابی به نتایج دقیق از این پژوهش، داستان را به شیوة پراپ تا حدّ ممکن به وسیلة جداول و نمودارها مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم و خویشکاری‌ها و عناصر پیوند دهندة استخراج شده و نمودار افقی، عمودی، و نمودار حرکتی قصّه، در قالب فرمولی ارائه ودر نهایت شخصیّت‌های قصّه وساختار کلّی داستان بیان شده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract Propp, the Russian folklorist, has presented a pattern for the analysis of fairy tales. He believes that it is applicable to the other Indo – European folkloric tales, too. The writers of this paper have decided to analyze " The Salim and Salma's Poetry " by using the morphological theory of Propp which comprises thirty one functions.  By recounting those functions and their components we wanted to determine what applications are available and what are not according to Propp's methods. To achieve the accurate results from this study, we analyzed the story by using Propp's method as far as it was possible, by utilizing tables and charts. The dutifulness , extracted linking elements, horizontal – vertical charts and also motion charts of the tale were stated in the form of a formula. Finally tales' characters and overall structure of story were elaborated to the readers.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مأخذ

• احمدی، بابک، (1386)، ساختار و تاویل متن، تهران: مرکز، چاپ نهم.


• اسکولز، را برت، (1383)، درآمدی برساختار گرایی در ادبیّات، تهران: آگه، چاپ دوّم.


• انوشه، حسن، (1376)، فرهنگ نامه ادب فارسی، تهران:سازمان چاپ و انتشارات، جلد دوم، چاپ اوّل


• ایگلتون، تری، (1388)، پیش در آمدی بر نظریه‌های ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز، چاپ پنجم


• برتنس، هانس، (1383)، مبانی نظریّة ادبی، تهران: ترجمة محمّدرضا ابوالقاسمی، نشر ماهی، ص:288


• پراپ، ولادیمیر، (1386)، ریخت شناسی قصّة پریان، تهران: ترجمة فریدون بدره‌ای، توس، چاپ دوّم.


• تسلیمی، علی، (1388)، نقد ادبی، نظریّه‌های ادبی و کاربرد آن در ادبیّات فارسی، تهران: کتاب آمه.


• تقوی، محمّد، (1376)، حکایت‌های حیوانات در ادب پارسی، تهران: نشر روزنه، چاپ اوّل


• تولان، مایکل، (1386)، روایت شناسی درآمدی زبان شناختی- انتقادی، تهران، ترجمة فاطمه علوی، فاطمه نعمتی، نشر سمت، چاپ اوّل.


• خاتمی، احمد، (1374)، پژوهشی در نثر و نظم دوره‌ای بازگشت ادبی، تهران، نشر پایا، چاپ اوّل.


• خدیش، پگاه، (1387)، ریخت شناسی افسانه‌های جادویی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.


• خراسانی، محبوبه، (1387)، درآمدی بر ریخت شناسی هزار و یک شب، اصفهان: نشر تحقیقات نظری اصفهان، چاپ اوّل.


• روحانی، مسعود و عنایتی قادیکلایی، محمّد، (1390)، بررسی قصّة دیوان در شاهنامه فردوسی براساس نظریه ریخت شناسانه ولادیمیر پراپ، پژوهشنامه زبان و ادبیّات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، سال سوم، شماره 1، ص 122-105.


• دولت‌آبادی، عزیز، (1357)، سخنوران آذربایجان، تبریز: انتشارات دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی


• گلچین معانی، احمد، (1383)، تاریخ تذکره‌های فارسی، تهران: نشر کتابخانة سینا، چاپ دوم.


• فلاحت خواه، فرهاد، (1389)، تصحیح مثنوی سلیم و سلمی از عبدالرّزاق بیگ دنبلی متخلّص به مفتون و تطبیق آن با خسرو و شیرین نظامی، رسالة دکتری، واحد علوم و تحقیقات تهران


• سلدن، رامان و ویتسون، پیتر، (1384)، راهنمای نظریّه‌های ادبی معاصر، ترجمة عبّاس مخبر، تهران: انتشارات طرح نو.


• مارتین، ولاس، (1382)، نظریّه‌های روایت، ترجمة محمّد شهبا، تهران: هرمس، چاپ اوّل.


• هارلند، ریچارد، (1385)، پیش درآمدی تاریخی بر مطالعه نظریّه ادبی از افلاطون تا بارت، تهران: گروه مترجمان زیر نظر شاپور جورکش، نشر چشمه، چاپ دوّم.

-20Hawkes, Trance, 1997, Structualism and Semiotics, London: Clays Ltd.