بررسی سیمای دنیا در شاهنامۀ فردوسی بر اساس ادبیّات تبلیغی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

مهرانه غلامی داودی ¹ , ابراهیم ابراهیمتبار ²

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیّات واحد بابل ، دانشگاه آزاد اسلامی ، بابل، ایران.
2 - عضو هیات علمی دانشگاه ازاد اسلامی واحد بابل

تاریخ دریافت : 1394/12/09 تاریخ پذیرش : 1398/04/15 تاریخ انتشار : 1398/09/01

کلید واژه: فردوسی, دنیا, کلید واژه‌ها: شاهنامه, ادبیّات تبلیغی,

چکیده مقاله :

چکیده شاهنامه از شاهکارهای ادبیّات تعلیمی ایران به شمار می آید که با مطالعۀ آن می توان با جغرافیا، تاریخ، فلسفه، ادبیّات، دین و فرهنگِ سرزمین کهنِ ایران آشنا شد. سرایندۀ آن، عالِم به تمام امور است که جلوه های متفاوت از ادبیّات حماسی، غنایی و تعلیمی را به نمایش می گذارد. بررسی ارزش‌های شاهنامه از ابعاد مختلف سبب می شود که بیشتر به عظمت و شکوهِ این اثرِ سترگ پی ببریم. استاد اخلاق، با توجّه به فرهنگِ غنیِ کهنِ ایران زمین و تعالیمِ دین پاک و زلال اسلام، آموزه های جامع و فراگیری را برایِ مردمِ جهان فراهم نموده است. این مقاله سعی دارد به روش تحلیل محتوا، به بررسی و واکاوی تصویر دنیا بر اساس ادبیّات تبلیغی در شاهنامۀ فردوسی بپردازد تا نشان دهد شاعر چگونه به تبلیغ اندیشه های دینی خویش پرداخته است. نتیجه بیانگر این است که فردوسی در مورد دنیا و جلوه های متفاوت آن به طور کامل نظر بر تعالیم دین اسلام دارد و به گونه ای هنری به تبلیغ مبانی این دین مبارک می پردازد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         The Shahnameh is considered of the Persian didactic masterpieces and by studying it, one becomes acquainted with the geography, history, philosophy, literature, religion, culture of the ancient land of Iran. Having thorough knowledge in all affairs, its composer manifests the different aspects of epic, lyric, and didactic literature. Surveying its values from different dimensions, makes us understand its greatness and glory. The master of the ethics has provided comprehensive teachings and learning in regard to the rich culture of Iran and teachings of pure Islamic religion. We have tried, in this article, to study and recover the world image and by analyzing the context based on the propagandistic literature in the Shahnameh to show how the poet has propagated his religious tenets. It can be concluded that Ferdowsi has thorough belief in Islamic tenets and in an artistic way promulgates this blessed religion.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• قرآن کریم.


• نهج البلاغه.


• نهج­الفصاحه.


• آموزگار، ژاله، (1391). «واژه­ی سپنج و کاربرد آن»، در یادنامة دکتر منوچهر مرتضوی، به اهتمام محمّد طاهری، تبریز: ستوده.


• اسلامی­ندوشن، محمّدعلی، (1374)، جام جهان­بین، چاپ ششم، تهران: جامی.


• ________________، (1387)، آواها و ایماها، چاپ پنجم، تهران: قطره.


• انوشه، حسن.(1376). فرهنگ­نامة ادبی فارسی، چاپ اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.


• حکیمی، محمّدرضا، (1364)، ادبیّات و تعهّد در اسلام، چاپ ششم، تهران: فرهنگ اسلامی.


• داد، سیما، (1382)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید، چاپ اوّل.


• دیلمی، حسن، (1412)، ارشادالقلوب، جلد 1، مشهد: شریف رضی.


• سرّامی، قدمعلی، (1368)، از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.


• شجاعی­زند، علیرضا، (1392)، «دین و دنیا؛ بررسی نگرش­های متفاوت ادیان به دنیا»، فصلنامة اندیشة دینی، دورة 13، شمارة 1، صص: 85-118.


• شمیسا، سیروس، (1381)، انواع ادبی، تهران: فردوس، چاپ نهم.


• صفا، ذبیح­الله، (1389)، حماسه­سرایی در ایران، چاپ نهم، تهران: امیرکبیر.


• فردوسی، ابوالقاسم، ( 1393 )، نامۀ باستان، 9 جلد، ویرایش و گزارش کزازی، میرجلال الدّین، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).


• ___________، (1368)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، 8 دفتر، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.


• ماسه، هانری، (1350)، فردوسی و حماسۀ ملّی، ترجمة مهدی روشن­ضمیر، تبریز: دانشگاه تبریز.


• محمّدپور، محمّد، (1387)، حقیقت و هنر دینی، تهران: سورة مهر، چاپ دوم.


• مرتضوی، منوچهر، (1369)، فردوسی و شاهنامه؛ فرازهایی از مقدّمه و متن، تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.


• مشایخی، منصوره، (1388)، «ارتباط خرد و شادی در شاهنامه فردوسی»، مجلّة ادبیّات تطبیقی، شمارة 11، صص: 213-216.


• مطهری، مرتضی، (1385)، سیری در نهج­البلاغه، تهران: صدرا.


• ـــــــــــــــ ، (1389)، امدادهای غیبی در زندگی بشر، تهران: صدرا.


• مینوی، مجتبی، (1386)، فردوسی و شعر او، تهران: توس.