بررسی اهداف تعلیمی بازنویسی‌های مثنوی مولوی در کتاب‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با تکیه بر نظریّة فلسفه برای کودکان (فبک)

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

فاطمه ستاری ¹ , کامران پاشائی فخری ^{2 *} , پروانه عادل زاده ³

1 - کارشناس آموزش و پژوهش / کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/12/24 تاریخ پذیرش : 1401/05/04 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: مثنوی, مولوی, فلسفه, کودک, بازنویسی, کانون, لیپمن,

چکیده مقاله :

نظریّة فلسفه برای کودکان لیپمن با نام اختصاری فبک (p4c) یک الگوی آموزش تفکّر انتقادی در تعلیم و تربیت کودکان است که اهدافش توجه به تفکّر انتقادی است و در آن تأکید شده است کودکان در محیط مدرسه و هرگونه کلاس آموزشی به اندیشیدن بپردازند. داستان های بازنویسی شده از متون کهن، یک شیوه آموزشی برای مخاطب کودک و نوجوان می تواند باشد که اهداف لیپمن در آن اجرا شود. بسیاری از حکایت های مثنوی برای کودکان و نوجوانان بازنویسی و بازآفرینی شده است که به واسطه اهداف تعلیمی مولوی در جهت آموزش و پرورش کودک و رشد تفکّر انتقادی، نقش بسزایی دارد. در اصل حکایت ها بن مایه فلسفی وجود دارد، عنصر استدلال، گفتگو، چالش برانگیزی، پرسشگری در آنها در حد مطلوب است و می توانند برای برنامۀ فبک منابع قابل استفاده ای باشند، مقایسه بازنویسی ها با اصل حکایت و هدف مولوی نشان می دهد در مواردی به دلیل عدم درک محتوایی، عدم توجّه به زبان مناسب مخاطب، تغییر محتوا و عدم توجه به پیام مولوی، صرفاً جنبة سرگرمی یافته و از اهداف آموزشی دور شده اند، بنابراین تفکّر انتقادی برای کودک ایجاد نکرده است. لذا پیشنهاد می شود، با خوانش دوباره همراه با مربی، با یک اجتماع پژوهشی متون بازنویسی در جهت آموزش فلسفه برای کودکان بازسازی شوند. در این نوشتار 12 کتاب که از حکایت های مولوی که برای گروه سنی د در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازنویسی شده است با توجّه به مؤلّفه های فبک بررسی گردیده است به موازات آن ساختار زبانی، محتوایی بازنویسی ها تحلیل شده است.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتابنامه

• ابراهیمی(شاهد)، جعفر، (1386)، بازار عطّاران، تصویرگر: محمّد مهدی طباطبایی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


• پوروهاب، محمود، (1386)، پیرچنگی، تصویرگر: علی شکاری، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


• شعبان نژاد، افسانه، (1386)، گنج و رنج، تصویرگر: فاطمه رادپور، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


• شعبانی، اسدالله، (1386)، چشمة ماه، تصویرگر: هدی حدّادی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


• شمس، محمّدرضا، (1386)، طوطی و بقّال، تصویرگر: امیر شعبانی­پور، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


• صالحی، آتوسا، (1386)، طوطی و بازرگان، تصویرگر: نیره نقوی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


• عبقری، ناهید، (1393)، شرح مثنوی معنوی (با نگاهی تطبیقی به مبانی عرفان نظری)، 6جلدی، مشهد: بانگ نی.


• فولادوند، مرجان، (1386)، نقاشان چینی و رومی، تصویرگر: مانلی منوچهری، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


• قاسم‌نیا، شکوه، (1386)، پرنده سخنگو، تصویرگر: مهکامه شعبانی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


• قائدی، یحیی، (1383)، مبانی آموزش فلسفه به کودکان، با مقدّمه میرعبدالحسین نقیب‌زاده، تهران: دوواوین.


• ملاّمحمّدی، مجید، (1386)، آرزوی بزرگ، خیلی بزرگ، تصویرگر: علی شکاری، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


• مولوی، جلال­الدّین، (1397)، مثنوی معنوی، 2ج، به تصحیح محمّدعلی موحود، تهران: هرمس.

 

ب- مقالات

• اخوت، فرزانه، (1389)، نگاهی بر بازنویسی‌های مثنوی معنوی، برای کودکان و نوجوانان، پژوهشنامه ادب حماسی، 6(9)، صص: 417-396.


• اکبری، احمد؛ جاویدی کلاته جعفرآبادی، طاهره؛ شعبانی ورکی، بختیار و تقوی، محمّد، (1391). «فلسفه برای کودکان (P4c)  مضامین فلسفی در داستان‌های متون کلاسیک ادب فارسی».  تفکّر وکودک، 3 (6)، ص: 25-1.


• جهانی، جعفر، (1381)، «نقد و بررسی مبانی فلسفی الگوی آموزشی تفکّر انتقادی ماتیو لیپمن»، فصلنامة دانشگاه الزّهرا^(س)، شمارة 42، صص: 35ـ 55.


• ________، (1386)، «بررسی تأثیرات برنامه آموزش فلسفه به کودکان در رشد منش‌های اخلاقی دانش آموزان»، مطالعات برنامه درسی، شمارة 7، صص: 37ـ 59.


• خسرونژاد، مرتضی، (1386)، «تأملی بر هم نشینی ادبیّات کودک و فلسفه در برنامة فلسفه برای کودکان»، نشریّة نوآوری­های آموزشی، شمارة 20 صص: 109 ـ .124


• رشتچی، مژگان، (1389)، «ادبیّات داستانی کودکان و نقش آن در رشد تفکّر»، مجلّة تفکّر و کودک، شمارة 2، صص: 23 ـ 37.


• عظمت مدارفرد، فاطمه؛ حسنعلی بختیار نصرآبادی و محمّدحسین حیدری، ( ۱۳۹۸)، «بازخوانی داستان­های مثنوی بر مبنای مؤلّفه­های تفکّر فلسفی و تدوین راهنمای داستان­ها برای استفاده در اجتماع پژوهشی»، دوفصلنامة تربیت اسلامی 14 (28)، صص: 52-29.


• فتحی لیلا، احقر قدسی، نادری، عزت الله،(1397)، «تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان (P4C) به روش پژوهش مشارکتی بر مسئولیّت پذیری دانش آموزان» فصلنامه خانواده و پژوهش،۱۵ (۱) صص: 18-7.


• هدایتی، مهرنوش؛ کوشا، مژگان، (1396)، «مشارکت در حلقه­های کندوکاو و تأثیر آن بر مهارت تفکّر انتقادی در سواد رسانه­ای»، رسانه و فرهنگ، شمارة 1(7)، صص: 190 ـ 171.

 

ج: منابع لاتین

22-    Lipman, M. (2003). Thinking in education. New York, NY: Cambridge University Press.

23-   Fisher, Robert. 1996. Stories for thinking. Nash Pollock Publishing.