تحلیل شخصیت نجم الدین رازی در مرصاد العباد

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

فرانک کریمی توچایی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، زنجان، ایران.)
تورج عقدایی ² (دانشیارگروه زبان وادبیات فارسی.واحدزنجان.دانشگاه آزاداسلامی.زنجان.ایران.)
حیدر حسن لو ³ (استادیارگروه زبان وادبیات فارسی.واحدزنجان.دانشگاه آزاداسلامی.زنجان.ایران)
نزهت نوحی ⁴ (استادیارگروه زبان وادبیات فارسی.واحد زنجان.دانشگاه آزاداسلامی.زنجان.ایران)

تاریخ دریافت : 1402/06/11 تاریخ پذیرش : 1402/06/27 تاریخ انتشار : 1402/11/01

کلید واژه: شخصیت, مرصادالعباد, برون‌گرایی, نجم رازی, درون‌گرایی,

چکیده مقاله :

علم روان‌شناسی، افراد را از نظر شخصیّت به دو تیپِ متمایز تقسیم کرده است: افراد برون‌گرا و درون‌گرا. مرز این دو طبقه را می‌توان از عملکرد ذهنِ افراد مشخّص کرد. فعالیّت ذهنِ هر فرد، مبنی بر چهار عملکرد استوار است: حس، شهود، تفکّر و احساس. حال اگر هر کدام از این عملکردها بر ذهن آدمی غالب شود، او از شخصیّتی برون‌گرا یا درون‌گرا برخوردار خواهد بود. در میان‌سالی با تحوّل روان، انسان به خودِ درونیِ خویش تمرکز می‌کند و از برون‌گرایی، به سمت درون‌گرایی متمایل می‌شود. مقالۀ حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و به شیوۀ کتابخانه‌ای انجام شده و با رویکرد نقد روان‌شناسی، درصدد واکاویِ شخصیّت نجم‌الدّین رازی در مرصادالعباد، براساس گرایش‌های برون‌گرایی و درون گرایی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که رازی، هر دو تیپ شخصیّتیِ برون‌گرا و درون‌گرا را در دوره‌های مختلف زندگی تجربه کرده است. ویژگیِ شخصیتیِ رازی براساس تیپ‌های روان‌شناختیِ هشت‌گانه، به تیپ‌های برون‌گرای متفکّر، برون‌گرای احساسی، برون‌گرای شهودی، درون‌گرای شهودی و درون‌گرای متفکّر نزدیک‌تر است. با در نظر گرفتنِ اینکه رازی یک عارف است، می‌توان گفت که غلبۀ تیپ درون‌گرای شهودی در شکل‌گیریِ تمایلات عرفانیِ وی دخیل بوده است.

منابع و مأخذ:

الف: کتابنامه

1-  اسنودن، روت، (1398)، خودآموز یونگ، ترجمۀ نورالدّین رحمانیان، چاپ هشتم، تهران: آشیان.

2-  بیلسکر، ریچارد، (1398)، اندیشۀ یونگ، ترجمۀ حسین پاینده، چاپ دوم، تهران: مروارید.

3-  دانیلز، مایکل، (1399)، خودشناسی به روش یونگ، ترجمۀ اسماعیل فصیح، چاپ چهارم، تهران: فرهنگ نشر نو.

4-  رازی، نجم‌الدّین، (1391)، مرصادالعباد من المبدأ الی المعاد، به اهتمام محمّدامین ریاحی، چاپ پانزدهم، تهران: علمی و فرهنگی.

5-  _________ ، (1352)، مرموزات اسدی در مزمورات داودی، به اهتمام محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: مؤسسۀ مطالعات دانشگاه مک گیل.

6-  رایکمن، ریچارد، (1396)، نظریّه‌های شخصیّت، ترجمۀ مهرداد فیروزبخت، چاپ چهارم، تهران: ارسباران.

7-  سیاسی، علی‌اکبر، (1397)، نظریّه‌های شخصیّت، چاپ هفدهم، تهران: ارسباران.

8-  شعاری‌نژاد، علی‌اکبر، (1385)، نگاه نو به روان‌شناسی انسان سالم، چاپ اوّل، تهران: اطّلاعات.

9-  شولتز، دوان‌پی؛ شولتز، سیدنی الن، (1398)، نظریّه‌های شخصیّت، ترجمۀ یحیی سیّد محمّدی،  چاپ چهل و سوم، تهران: ویرایش‌.

10-  عقدایی، تورج، (1393)، روان‌شناسی کمال در مثنوی، چاپ اوّل، تهران: دستان.

11-  فدایی، فربد، (1381)، یونگ و روان‌شناسی تحلیلی او، چاپ اوّل، تهران: دانژه.

12-  فوردهام، فریدا، (1398)، مقدّمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ، ترجمۀ مسعود میربهاء، چاپ چهارم، تهران: جامی.

13-  فیست، جس و همکاران، (1395)، نظریّه‌های شخصیّت، ترجمۀ یحیی سیّد محمّدی، چاپ چهل و سوم، تهران: ویرایش.

14-  کریمی، یوسف، (1398)، روان‌شناسی شخصیّت، چاپ یازدهم، تهران: پیام نور.

 

ب- مقالات

15-  صادقی، علیرضا؛ مهدوی دامغانی، محمود، (1399)، «تحلیل شخصیّت سعدی براساس تیپ‌های شخصیّتی (برون‌گرایی- درون‌گرایی)»، دو فصلنامۀ علوم ادبی، دانشگاه قم، سال 10، شمارۀ 17، صص: 145- 119.

16-  کریم‌پور، نسرین؛ خزانه‌دارلو، محمدعلی، (1395)، «روان‌شناسی شخصیّت زیدری نسوی بر مبنای ابعاد درون‌گرایی و برون‌گرایی»، دو فصلنامۀ علوم ادبی، دانشگاه قم، سال 6، شمارۀ 10، صص: 173- 155.