صدامعنایی بر مبنای زیباییشناسی در شعر فرخی سیستانی
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
1 -
کلید واژه: آوا, فرخیسیستانی, موسیقی درونی, معنا,
چکیده مقاله :
هر یک ازحروف مصوت و صامت، از نظر صوتی دارای ویژگیهایی هستند که موسیقی حاصل از تکرار آنها، زمینه‌ای زیباشناسانه می‌یابد و در غالب موارد میتواند، تأثیر خاصی در خواننده ایجاد کند. از همین رو ارزشمندترین بخش موسیقی شعر، میزان هماهنگیهای آوایی حروف با معنا و مضمون شعر است که، میتواند از منظر زیباشناسی ساختار شعر هم مورد توجه قرارگیرد. بر همین اساس باید گفت، گذشته از بار معنایی الفاظ، نغمة حروف امکانات دیگری در اختیار سخنور قرار می‌دهد، تا در انتقال مفهوم و مضمون، و همچنین القای احساس مورد نظرش موفقتر باشد. بنابراین تلفیق و ترکیب حروف به صورتی که تکرار آنها تداعیکنندة معانی خاصی در ذهن خواننده باشد، نیاز به مهارت و توانایی ویژهای است که در برخی از بزرگان ادب فارسی میتوان سراغ گرفت. فرخیسیستانی، یکی از سخنورانی است که، بر اساس یافتههای این پژوهش میتوان گفت، توانایی خاصی در تلفیق آواها و معانی مختلف داشته است. در این مقاله با ارائه مثالهای متعددی از شعر او مشخص میشود که، شاعر سیستانی از قابلیت صوتی حروف برای انتقال معنا و مفهوم مورد نظرش، بهرههای زیادی برده است.
منابع و مآخذ
1 ـ اسلامی ندوشن، محمدعلی. ماجرای پایان ناپذیرحافظ. تهران: یزدان، چاپ دوم، 1374.
2 ـ پورنامداریان، تقی. گمشدة لب دریا. تهران: سخن، چاپ اول، 1382
3 ـ حمیدیان، سعید. درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. تهران: ناهید، چاپ دوم، 1383.
4 ـ حمیدی شیرازی، مهدی. بهشت سخن. تهران: پاژنگ، چاپ اول، 1366.
5 ـ راستگو، سیدمحمد. هنر سخنآرایی؛ فن بدیع. تهران: مرسل، چاپ اول، 1376.
6 ـ رنهولک- آوستنوارن. نظریة ادبیات. ترجمة ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی فرهنگی، چاپ اول، 1373.
7 ـ شفیعیکدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: آگه، چاپ ششم، 1379.
8 ـ فرّخیسیستانی. دیوان فرخیسیستانی. به کوشش سیدمحمد دبیرسیاقی. تهران: زوّار، چاپ هفتم، 1385.
9 ـ قویمی، مهوش. آوا و القا. تهران: هرمس، چاپ اول، 1383.
10 ـ لارنس، پرین. دربارة شعر. ترجمة فاطمه راکعی. تهران: اطلاعات، چاپ اول، 1376.
11 ـ متحدین، ژاله، «تکرار ارزش صوتی و بلاغی آن»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، سال سوم، شمارة 43، صص 483– 530، 1354.
12 ـ ملّاح، حسینعلی. پیوند موسیقی و شعر. تهران: نشر فضا، چاپ دوم، 1385.
13 ـ منوچهریدامغانی. دیوان. به کوشش دکترسیدمحمد دبیرسیاقی. تهران: زوّار، چاپ دوم، 1375.
14 ـ ناتل خانلری، پرویز. هفتاد سخن. تهران: توس، جلد اول شعر و هنر،چاپ دوم، 1377.
15 ـ وحیدیانکامیار، تقی. بدیع از دیدگاه زیباییشناسی. تهران: دوستان، چاپ اول، 1379.
16 ـ ـــــــــــــ، ـــــ، «موسیقی حروف و واژهها»، مجله نشر دانش، سال دهم، شماره ششم، صص 36- 39، 1369.
17 ـ ـــــــــــــ، ـــــ. فرهنگ نامآوایی فارسی. مشهد: چاپ اول، دانشگاه فردوسی، 1375.
18 ـ هدایت، رضاقلی خان. مجمعالفصحا. بخش دوم از جلد اول، به کوشش مظاهر مصفّا، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم، 1382.
19 ـ یوسفی، غلامحسین. فرخی سیستانی. تهران: علمی، چاپ دوم، 1368.
20 ـ ــــــ، ـــــــــــ، «موسیقی کلمات در شعر فردوسی»، مشهد: مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، سال چهاردهم، شمارة 54، صص 252- 285، 1357.