لحن تعلیمی در دیوان حافظ
محورهای موضوعی : شاهنامه
کلید واژه: غزل, ادبیات تعلیمی, لحن, ادبیات غنایی, نقد اخلاقی,
چکیده مقاله :
در دیوان حافظ، ادبیات تعلیمی و ادبیات غنایی به‌خوبی با هم پیوند خورده اند و نتیجة هم نشینی این دو نوع ادبی، به شکل گیری لحنی خاص در کلام حافظ منجر شده است. حافظ با زدن رنگ عاطفی به پند و اندرزهای کوتاه و فشرده اش، نوعی خاص از ادبیات تعلیمی را که دارای لحنی نرم و تأثیرگذار است، تقویت و برجسته کرد و با گنجاندن بایسته ها و نبایسته های اخلاقی در فرم غزل، راه های درست زندگی را در بیانی هنری و دلنشین به مخاطبانش نشان داده است. در این مقاله ضمن بیان اهمیت عنصر لحن در فهم و تفسیر دیوان حافظ، مؤلفه های کشف لحن تعلیمی در اشعار او معرفی می گردد و انواع لحن تعلیمی در غزلیاتش بررسی و تحلیل می شود. بررسی غزلیات حافظ در محور افقی و عمودی بر اساس روش توصیفی- تحلیلی نشان می دهد که حافظ از گونه های مختلف لحن در ابیات تعلیمی بهره برده است اما لحن او در برابر عموم مخاطبانش، اغلب غیرتحکمی و خیرخواهانه است. او بیشتر از طریق گزینش واژگان مناسب و دقت در نحوة چینش آن ها و هماهنگ کردن موسیقی کلام و بهره گیری از انواع تکرارها به ایجاد لحن تعلیمی مورد نظرش دست یافته است.
In Hafez’ poetry, didactic and lyric literature are combined well, thus the result of these literary genres is using special tone in didactic poems of Hafez. Using emotional sense in short and compress moral stories, Hafez supported a special kind of didactic literature with effective and influent tone, at the same time with moral’s Dos and Don'ts in form of sonnet poem shows the proper way of living in pleasant way to his audiences. In this research, we show not only the effect of tone of voice in understanding Hafez’ poetry but also elements and factors in determining didactic tone in the poets, also its different types in sonnet poems are discussed. The Study of Hafez’s sonnets on base of descriptive-analytical method in horizontal and vertical axis show that he use various types of tone for his audiences but the tone, generally is Non-dominative and good willing. He achieves his favorite didactic tone via choosing suitable words, arranging them in details, setting the music tone also using many variations.
_||_