نسخه‌های خطی

دسترسی آزاد مقاله

1 - آثار محمّد‌خان دشتی و نسخه‌های خطّی آن‌ها
حسین جلال پور

محمّد‌خانِ حاجی‌خانِ جمال‌خانِ دشتی از شاعران برجسته‌ی دوره‌ی بازگشت ادبی و از خوانین خیّر و خوش‌نام منطقه‌ی دشتی بوده است. او، درگذر از زندگی سیاسی و نشست و برخاست با بزرگان دوره‌ی قاجار، شاعری حرفه‌ای نیز بوده است. این را می‌توان از تغییرات مداومی که در شعرهایش می‌داد چکیده کامل

محمّد‌خانِ حاجی‌خانِ جمال‌خانِ دشتی از شاعران برجسته‌ی دوره‌ی بازگشت ادبی و از خوانین خیّر و خوش‌نام منطقه‌ی دشتی بوده است. او، درگذر از زندگی سیاسی و نشست و برخاست با بزرگان دوره‌ی قاجار، شاعری حرفه‌ای نیز بوده است. این را می‌توان از تغییرات مداومی که در شعرهایش می‌داده متوجّه شد. شعر او در زمانه‌ای که در آن می‌زیسته، مورد توجّه بزرگان حکومتی و شاعران معروف و تذکره‌نویسان بوده امّا با گذشت زمان رو به فراموشی گذاشته است. به غیر از دیوان اشعار که در بردارنده‌ی انواع شعر به‌خصوص غزل است چندین کتاب دیگر نیز تألیف کرده است. این مقاله در پی معرّفی آثار این شاعر و بررسی اجمالی شعر اوست. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - ترجیع‌بندی نویافته از طالب آملی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/farsij.2022.692903

طالب آملی ازشاعران برجسته و معروف ایران در سدۀ یازدهم هجری است.کلّیّا ت اشعار او یک بار تصحیح و به زیور طبع آراسته شده است. در مقدّمۀ کلّیّات اشعار طالب، از منابع و نسخه‌هایی که برای تصحیح و تدوین آن استفاده گردیده، نام برده شده است ولی به برخی نسخ اشاره‌ای نشده است. پس چکیده کامل

طالب آملی ازشاعران برجسته و معروف ایران در سدۀ یازدهم هجری است.کلّیّا ت اشعار او یک بار تصحیح و به زیور طبع آراسته شده است. در مقدّمۀ کلّیّات اشعار طالب، از منابع و نسخه‌هایی که برای تصحیح و تدوین آن استفاده گردیده، نام برده شده است ولی به برخی نسخ اشاره‌ای نشده است. پس از آن بعضی از محقّقان با پژوهش و برّرسی این موضوع، اثبات نموده‌اندکه اشعار جمع‌آوری شده در کلّیّات طالب با توجه به همه نسخ و منابع موجود نبوده است. نگارندگان این مقاله هنگام تصحیح و برّرسی اثری به نام سفینه نظم و نثر به اشعاری نویافته از طالب آملی دست پیدا کرده‌اند. سفینۀ نظم و نثر به دست نویسندۀ گمنامی نوشته شده است و به شمارۀ 8982 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این سفینه اشعار شاعران متعددی جمع‌آوری شده است. این سفینه از نظر محتوایی به سبب داشتن ابیات نویافته شایستۀ توجه است. در واقع وجود ابیات نویافته از طالب آملی و دیگر شعرا، غنای این سفینه را تایید می‌کند، همچنین ذکر اشعاری که در منابع دیگر نیامده است، به ارزش این اثر می‌افزاید. پژوهش پیش رو، مطالعه‌ای نظری است که به شیوۀ پژوهش کتابخانه‌ای انجام شده است و نگارندگان در وهلۀ نخست به شخصیّت طالب آملی و در گام دوم به ترجیع‌بندی نویافته از وی پرداخته‌اند. تا از این طریق جایگاه و مرتبۀ شعری این شاعر بزرگ شناسانده شود و با ارائۀ 103 بیت تازه‌یاب در قالب یک ترجیع‌بند، که تا به امروز در دیگر منابع نیامده است، به تکمیل دیوان این شاعر کمک نمایند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - «منشآت» وحید قزوینی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
وحید رزاقی حمیدرضا فرضی رستم امانی

منشآت یکی از آثار مهم وحید ‌قزوینی است؛ در این مقاله معرفی نسخه‌های خطی و بررسی ویژگی‌های سبکی این اثر به روش توصیفی ـ تحلیلی و در سه بخش صورت گرفته است؛ مختصات جمله‌ها، مختصات لفظی و مختصات ادبی و هنری. نتایج بحث بیانگر این است که نثر این اثر کاملا فنی و مصنوع است؛ به چکیده کامل

منشآت یکی از آثار مهم وحید ‌قزوینی است؛ در این مقاله معرفی نسخه‌های خطی و بررسی ویژگی‌های سبکی این اثر به روش توصیفی ـ تحلیلی و در سه بخش صورت گرفته است؛ مختصات جمله‌ها، مختصات لفظی و مختصات ادبی و هنری. نتایج بحث بیانگر این است که نثر این اثر کاملا فنی و مصنوع است؛ به گونه‌ای که لغات عربی در آن زیاد به کار رفته، مترادفات لغوی، ترکیبی و جملهای بسیار مورد توجه قرار گرفته و زمینه‌ساز اطناب شده است و صنایع و محسنات بدیعی نیز کاربرد فراوانی داشته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - نسخ خطیِ ادبیِ شاخصِ پارسی و تازیِ کتابخانه اعتمادیه‌
خسرو محمدی

کتابخانه اعتمادیه یا کتاب‌خانه بهاءالملک کهن ترین کتاب‌خانه وقفی استان همدان است که واقفآن علی‌رضا قراگزلو(بهاءالملک)آن را در سال 1332 خورشیدی به همراه درمانگاه اعتمادیه وقف همگانی کرد. شکل‌یابی و ساماندهی این کتاب‌خانه‌ شامل چهار مرحله‌ از سال1302تا 1397 است که به ترتی چکیده کامل

کتابخانه اعتمادیه یا کتاب‌خانه بهاءالملک کهن ترین کتاب‌خانه وقفی استان همدان است که واقفآن علی‌رضا قراگزلو(بهاءالملک)آن را در سال 1332 خورشیدی به همراه درمانگاه اعتمادیه وقف همگانی کرد. شکل‌یابی و ساماندهی این کتاب‌خانه‌ شامل چهار مرحله‌ از سال1302تا 1397 است که به ترتیب شامل دوران جمع‌آوری، وقف، افول و نجات بخشی است. در مرحله چهارم و در یک پایان خوش نسخه‌های نفیس این کتاب‌خانه به موزه وقف همدان انتقال پیدا کردند. این کتاب‌خانه دربرگیرنده هشتادودو نسخه خطی است که بخشی از آن‌ها ادبی هستند. نسخه‌های ادبی کتابخانه اعتمادیه مربوط به پنج سلسله از دوران اسلامی و معاصر هستند و به دو خط و زبان پارسی و تازی نوشته‌شده‌اند؛ اما سه نسخه از این مجموعه‌ شاخص و کمیاب هستند و این بر اهمیت و جایگاه علمی این کتاب‌خانه بسیمی‌افزاید.این گفتار بهنسخه‌شناسیو کتاب ‌شناسی نسخ ادبی مزبور می‌پردازد تا ضمن بررسی و پژوهش در ویژگی های هنری و داده‌های تاریخی مندرج در آن‌ها به شناختی دقیق از سرگذشت کتاب ها دست یابد. روش به‌کاررفته در این گفتار برپایه مقایسه تاریخی نسخه‌ها یا همان ترتیب تاریخی آثار (Choronologic) است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - نسخه‌شناسی اشعار و شرح احوال صادق هجری تفرشی
علی اکبر عطائی عبدالرضا مدرس زاده اصغر دادبه

با توجه به اینکه احیای آثار گذشتگان زبان و ادبیات فارسی، نقشی اساسی در شناخت ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی جامعۀ گذشتۀ ما دارد و نیز با این شناخت می‌توان افق‌های روشنی را به زندگی امروز گشود، نویسنده را بر این داشت تا به گردآوری دقیق و تحلیل و تصحیح اشعار یک چکیده کامل

با توجه به اینکه احیای آثار گذشتگان زبان و ادبیات فارسی، نقشی اساسی در شناخت ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی جامعۀ گذشتۀ ما دارد و نیز با این شناخت می‌توان افق‌های روشنی را به زندگی امروز گشود، نویسنده را بر این داشت تا به گردآوری دقیق و تحلیل و تصحیح اشعار یکی از انسان‌های وارسته و پاک دورۀ صفویه و افشاریه بپردازد. این پژوهش سعی دارد تا پس از شرح احوال زندگی شاعر، نسخه‌های خطی از سروده‌های وی را معرفی کند. صادقهجریتفرشی شاعر عصر صفوی و افشاری، ابتدا یک مثنوی تاریخی‌مذهبی را می‌سراید و سپس به اشعار عرفانی و پرسوزوشور راغب می‌شود. بیشتر اشعار وی در قالب مثنوی است و چند رباعی و غزل و بیت‌های پراکنده (مفردات) از وی بر جای مانده است. پژوهشگر به این دلیل این موضوع را برگزید تا علاقه‌مندان شعر و ادب فارسی با چنین چهره‌های گمنامی بیشتر آشنا شوند و آنان نیز به تحلیل و معرفی چنین اشخاص و نسخه‌هایی ترغیب شوند. نگارنده مشخصات بعضی از نسخه‌هایی را که در گردآوری دیوان شاعر از آن‌ها استفاده کرده، ذکر می‌کند و در بعضی موارد به نسخه‌هایی که فقط از نظر گذرانده است، اشاره‌ای دارد. پژوهشگر دلیل جمع‌آوری و نقد و تحلیل نسخه‌های صادق تفرشی را زدودن غبار سهو و اِعمال سلیقه در نگارش نُسخ می‌داند. پژوهشگر در این مقاله به روش کتابخانه‌ای و تحقیقِ تاریخی، هریک از نسخه‌های مورد نظر را از کتابخانه‌های مختلفی به دست آورده و ماه‌ها این نسخ را با یکدیگر مقایسه کرده و آن‌ها را به‌دقت مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - ترجیع بندی نویافته از مِیلیِ مشهدی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/noskheh.2022.691519

سفینۀ نظم و نثر قرن دهم هجری ازجمله سفینه‌هایی است که آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته‌ای دارد. نویسندۀ گمنامی این سفینه را نوشته است. این اثر به شمارۀ 8982 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این سفینه، اشعار شاعران متعددی جمع‌آوری شده است. یکی از این شاع چکیده کامل

سفینۀ نظم و نثر قرن دهم هجری ازجمله سفینه‌هایی است که آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته‌ای دارد. نویسندۀ گمنامی این سفینه را نوشته است. این اثر به شمارۀ 8982 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این سفینه، اشعار شاعران متعددی جمع‌آوری شده است. یکی از این شاعران زبردست که برخی آثارش از دید محقّقان مغفول مانده است، میرزا قلی مِیلی مشهدی است. میلی در سرودن غزل، قصیده، ترجیع و ترکیب توانایی‌های خود را نشان داده است. پژوهش پیش‌رو مطالعه‌ای نظری است که به شیوۀ پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. این پژوهش پس از معرفی اجمالی سفینۀ ارزشمند نظم و نثر، نخست به شخصیّت میرزا قلی مِیلی مشهدی (هروی) و سپس به ترجیع‌بندی نویافته از وی می‌پردازد؛ درنتیجه جایگاه و مرتبۀ شعری این شاعر بزرگ شناسانده خواهد شد و ترجیع‌بندی با 110 بیت تازه‌یاب معرفی می‌شود که تاکنون در دیگر منابع نیامده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - معرفی نسخه‌های خطی رساله‌های خواجه احمد کاسانی
الهام رستاد زینب رحمانیان کوشککی

نسخه‌های خطی، میراث گران‌بهای فرهنگی است که تصحیح و احیای آن‌ها به حفظ و ارتقای علوم و معارف اسلامی‌ایرانی کمک فراوانی می کند. بسیاری از آثار عارفان به‌صورت نسخۀ خطی در کتابخانه‌های مختلف موجود است که از آن میان می‌توان به رساله‌های خواجه احمد کاسانی اشاره کرد. خواجه اح چکیده کامل

نسخه‌های خطی، میراث گران‌بهای فرهنگی است که تصحیح و احیای آن‌ها به حفظ و ارتقای علوم و معارف اسلامی‌ایرانی کمک فراوانی می کند. بسیاری از آثار عارفان به‌صورت نسخۀ خطی در کتابخانه‌های مختلف موجود است که از آن میان می‌توان به رساله‌های خواجه احمد کاسانی اشاره کرد. خواجه احمد کاسانی از عارفان قرن دهم و پیرو طریقۀ نقشبندیه است. وی در مقام یک پیر طریقت، در زمینۀ سیروسلوک عرفانی بیش از سی رساله تألیف کرده است. این رساله‌ها به‌صورت نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های مختلف پراکنده است و تاکنون مجموعه رسائل وی به‌صورت کتاب به چاپ نرسیده است. در این مقاله، نسخه‌های خطی این رساله‌ها به‌همراه ویژگی‌های سبکی آن‌ها معرفی شده است. از آنجا که رساله‌های کاسانی به قصد تعلیم مریدان نوشته شده، دارای مضامین تکراری است و همین امر تصحیح برخی از رساله‌ها را دشوار می‌کند؛ زیرا تعدد رساله‌ها و پراکندگی آن‌ها، گاهی کاتب را دچار اشتباه و سردرگمی کرده و در حین نوشتن، مطالب چند رساله را به‌دلیل مشابهت ادغام کرده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - معرفی نسخه خطی نظم و نثر «جُنگ حکایات» به شماره 8982 کتابخانه مجلس شورای اسلامی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/noskheh.2021.693795

جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به چکیده کامل

جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به دست نویسنده ناشناسی نوشته شده است و به شماره 8982 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این جنگ 8500 بیت شعر از شاعران قرن دهم و یازدهم هجری و حکایاتی چند از متون نثر فارسی جمع‌آوری‌شده است. وجود اشعار نویافته از جمله برتری‌های این جُنگ است. پژوهش پیش رو مطالعه‌ای نظری است که به شیوة پژوهش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. این پژوهش در گام نخست به معرفی نسخة خطی و باارزش جُنگ حکایات و در گام دوم به اشعار نویافتة موجود در آن می‌پردازد تا از این طریق اهمیت و ضرورت تصحیح نسخ خطی شناسانده شود و نسخه‌ای ارزشمند، با 220 بیت تازه‌یاب را، که تا به امروز تصحیح و چاپ نشده است، معرفی کند.نسخه‌های خطی، جُنگ‌ها، سفینه‌ها، اشعار نویافته، تصحیح نسخه پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - اندرزنامه، رسالة‌ تعلیمی تازه یافته از بسمل شیرازی
احمدرضا یلمه ها

اندرزنامه عنوان عمومی کتابها و رساله‌هایی است که به حکمتها، دستورهای اخلاقی، پند و اندرزهای تربیتی و دینی پرداخته و بخش وسیعی از ادبیات تعلیمی را تشکیل می‌دهند. بنیاد این قبیل آثار بر اخلاق نهاده شده و موضوع عمدة آنها اخلاقیات، شیوة زندگی و راه و رسم آمیزش با مردم است. چکیده کامل

اندرزنامه عنوان عمومی کتابها و رساله‌هایی است که به حکمتها، دستورهای اخلاقی، پند و اندرزهای تربیتی و دینی پرداخته و بخش وسیعی از ادبیات تعلیمی را تشکیل می‌دهند. بنیاد این قبیل آثار بر اخلاق نهاده شده و موضوع عمدة آنها اخلاقیات، شیوة زندگی و راه و رسم آمیزش با مردم است. ساختار اندرزنامه‌ها نیز متنوع و بیشتر در سه قالب منثور، منظوم و پندهای منثور آمیخته به نظم است. با وجود شناسایی بسیاری از پندنامه‌های دوران پیش از اسلام و نیز دوران اسلامی، هنوز فهرست کاملی از اینگونه آثار تدوین نشده و اندرزنامه‌های ناشناخته و مجهول‌القدر بسیاری وجود دارد. یکی از این اندرزنامه‌های ارزنده، اندرزنامة علی اکبر نواب شیرازی، ادیب و شاعر ایرانی سدة سیزدهم قمری، معروف به بسمل است. از این اثر، سه دست نوشته (و عکس) در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران باقی مانده است که تاکنون تصحیح و چاپ نگردیده است. این پژوهش با نگاهی کوتاه به اندرزنامه‌نویسی در ادب فارسی، به معرفی نسخه‌های خطی باقی مانده از این اثر، به همراه تحلیلی کوتاه از آن پرداخته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخه‌های خطی
احمدرضا یلمه ها

نسخه‌های خطی در واقع سرمایه فرهنگی و گنجینة تاریخ تمدن هر جامعه‌ای است و بی‌مدد شناخت آن‌ها نمی‌توان از آرا، عقاید و به طور کلی تاریخ فرهنگ گذشتگان شناختی حاصل کرد. بدیهی است این آثار مکتوب در هر زبانی و در میان هر جامعه‌ و نسلی نمی‌تواند از خطر دیگرگونی به دور بماند. ع چکیده کامل

نسخه‌های خطی در واقع سرمایه فرهنگی و گنجینة تاریخ تمدن هر جامعه‌ای است و بی‌مدد شناخت آن‌ها نمی‌توان از آرا، عقاید و به طور کلی تاریخ فرهنگ گذشتگان شناختی حاصل کرد. بدیهی است این آثار مکتوب در هر زبانی و در میان هر جامعه‌ و نسلی نمی‌تواند از خطر دیگرگونی به دور بماند. علل تصرف و تغییر در صورت و معنای نگاشته‌ها جنبه‌های گوناگونی دارد. از جمله این علل سهو و تساهل کاتبان و نسّاخ در کتابت نسخه‌های خطی است. این تصرف‌های سهوآمیز نسخه‌‌نویسان، گاه بر اثر خستگی و خطای چشم و گاه در اثر خطای ذهنی کاتب روی می‌داده است. نوعی از این تصرفات سهوآمیز که به وفور در نسخه‌های خطی دواوین شعرا در دوره‌های مختلف مشهود است، خلط و به هم آمیزی ابیات و در نتیجه حذف و افتادگی مصراع و یا مصاریعی از ابیات است. نگارنده بر آن است تا در این مقاله به نمونه‌های گوناگون این نوع تصرفات در نسخه‌های خطی بپردازد و علت و یا علل به وجود آمدن آن‌ها را با ارائه نمونه‌های مختلف، که در دیوان‌های چاپی برخی از شاعران مورد توجه واقع نشده و در نتیجه آن، ابیات به صورت مبهم و ناقص ضبط شده است را مورد نقد و بررسی قرار دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

11 - تأثیرکاربرد دستکش مطالعه، ابزاری برای تورق نسخه‌های خطی، کتاب‌ها، نشریه‌ها و دیگر موادکاغذی، جهت حفاظت مواد از رطوبت و فرسودگی و افزایش سرعت کار
رضا احمدی زمانی

این پژوهش با استفاده از روش تجربی(تک گروهی) سعی دارد کاربرد دستکش مطالعه و تورق را به عنوان ابزاری برای تورق نسخه‌های خطی، کتاب‌ها، نشریه‌ها و دیگر موادکاغذی، جهت حفاظت مواد از رطوبت و فرسودگی و افزایش سرعت کار مورد پژوهش قرار دهد. این تحقیق مواد موجود در مجموعه کتابخان چکیده کامل

این پژوهش با استفاده از روش تجربی(تک گروهی) سعی دارد کاربرد دستکش مطالعه و تورق را به عنوان ابزاری برای تورق نسخه‌های خطی، کتاب‌ها، نشریه‌ها و دیگر موادکاغذی، جهت حفاظت مواد از رطوبت و فرسودگی و افزایش سرعت کار مورد پژوهش قرار دهد. این تحقیق مواد موجود در مجموعه کتابخانه‌ها را از نظر حفاظت و نگهداری، به ویژه در حین مطالعه و تورق که بایستی به خوبی محافظت شوند مورد بررسی قرار می دهد. همچنین به گونه شناسی عوامل بیولوژیکی مخرب و عواملی که باعث ایجاد رطوبت، فرسودگی و آسیب های کلی منابع می شوند می پردازد. در این پژوهش به مهم ترین مخاطراتی که سلامتی کتابداران را تهدید می کند مانند: بیماری های تنفسی، گوارشی و حساسیت های پوستی و غیره اشاره شده است. به علاوه در مورد استفاده از دستکش جهت حفاظت دست، اختراع دستکش مطالعه و تورق، به قابلیت‌ها و مزایای دستکش اختراع شده و مراحل ثبت اختراع نیزپرداخته شده است. یافته‌ها ونتایج پژوهش به دست آمده نشان داد 98درصد کتابداران تایید کردند، اکثر مواد کاغذی که با آن سر و کار دارند با گرد و غبار و مواد بیولوژیکی همراه است. بیش از 95درصد از کتابدارن در محیط کار خود نسبت به بهداشت و سلامتی خود نگران هستند. اکثر کارکنان کتابخانه ها؛بیش از 93درصد؛ به فقدان ابزاری مناسب برای تورق که دیگر نیازی به تر کردن انگشت نباشد اشاره کرده اند. بیش از 79درصد کتابداران استفاده از دستکش مطالعه وتورق را برای ورق زدن و حفاظت نسخ خطی، نشریات و کتاب ها ابزاری موثر دانسته اند. 94 درصد از کتابداران حجم نمونه نیز اظهار داشته اند که در صورت استفاده از دستکش مطالعه در مقایسه ورق زدن با دست، تا حد خیلی زیاد منجر به افزایش سرعت کار خواهد شد. نتیجه پژوهش نشان داد که کار برد دستکش مطالعه وتورق برای کلیه کتابخانه ها و مراکز علمی و فرهنگی و کسانی که با مواد کاغذی سرو کار دارند می تواندمفید واقع گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

12 - تحلیل کتاب‏شناختی نسخه‏های خطی فارسی دوره‌ی صفویه با تأکید بر ویژگی‏های کتابتی و نوع خطوط
ناهید بنی اقبال مهر دخت وزیرپور کشمیری ناهید علیزاده فر

هدف: پژوهش حاضر، عناصر فهرست نسخه های خطی فارسی دوره‌ی صفوی را مورد بررسی قرار داده است تا بر آن اساس به شناخت سبک و شیوه‌ی رایج، شاخصه‌های کتاب آرایی و ویژگی های کتابت آن دوره دست یابد. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل کتاب شناختی به شیوه‌ی استنادی (کتابخانه ای) و تأ چکیده کامل

هدف: پژوهش حاضر، عناصر فهرست نسخه های خطی فارسی دوره‌ی صفوی را مورد بررسی قرار داده است تا بر آن اساس به شناخت سبک و شیوه‌ی رایج، شاخصه‌های کتاب آرایی و ویژگی های کتابت آن دوره دست یابد. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل کتاب شناختی به شیوه‌ی استنادی (کتابخانه ای) و تأکید بر نوع خط نسخه های خطی این دوره انجام گرفته است. سیاهه‌ی وارسی 5 ناحیه‌ی توصیف قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن (عنوان و شرح پدیدآوران؛ مشخصات ظاهری؛ انواع خطوط؛ آرایش نسخه ها؛ یادداشت ها و برافزوده ها) است. جامعه‌ی پژوهش شامل 3561 نسخه‌ی شناخته شده است که از این تعداد نمونه ای شامل 351 نسخه‌ی تاریخ دار، با بررسی فهرست پنج کتابخانه‌ی کاخ موزه‌ی گلستان، مجلس شورای اسلامی، مرکزی دانشگاه تهران، موزه‌ی ملک و ملی که بیشترین آثار این دوره را در فهرست خود داشتند، به عنوان جامعه‌ی آماری نمونه بر اساس جدول کرسی، مورگان انتخاب شد. یافته ها: یافته های حاصل از این پژوهش، بیانگر ارتباط انتخاب خطوط با گرایش موضوعی است که نخست به مضامین ادبی، سپس دینی و مذهبی، تاریخی، علوم طبیعی و ریاضی، اخلاقی و عرفانی این دوره توجه داشته اند. از دیگر ویژگی های این عصر توجه خاص در به کارگیری انواع تزیینات در صفحه‌ی عنوان، آغاز نسخه‌ها، استفاده از جدول های رنگین، تذهیب و سرلوح های ساده و مُزدوج، وجود انجامه و حواشی نسخه‌ها است. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، فرضیه های پژوهش مبنی بر وجود ارتباط معنی دار بین نوع خط نسخه ها با موضوع آنها و سهم بیش از پنجاه درصدی (46/57%) توجه بهخوشنویسی در مقایسه با کتابت عادی در فرایند نسخه پردازی با آزمون های خی دو و Z0 تأیید شد. در انتها پیشنهادهایی برای استفاده در فهرست نویسی نسخه های خطی فارسی با توجه به ویژگی های خط و کتاب آرایی شرقی ارائه شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

13 - فهرست‌نویسی در دوران اسلامی
سید رضا مصطفوی سبزواری

اهمیت کتاب در طول تاریخ بشر کتمان ناپذیر است. نخستین خط شناخته شده در ایران باستان را دین دبیره - خطی که اوستا بدان نگارش یافته است – دانسته اند. در نخستین متن های پارسی دری شواهدی موجود است که موازین خاصی را برای کتاب و کتاب تأیید می دارد. برخی از اسناد تاریخی نی چکیده کامل

اهمیت کتاب در طول تاریخ بشر کتمان ناپذیر است. نخستین خط شناخته شده در ایران باستان را دین دبیره - خطی که اوستا بدان نگارش یافته است – دانسته اند. در نخستین متن های پارسی دری شواهدی موجود است که موازین خاصی را برای کتاب و کتاب تأیید می دارد. برخی از اسناد تاریخی نیز نشان می دهد که کتابخانه های گرانبها و بزرگی در قرون اولیه پس از اسلام در ایران وجود داشته است که از جمله کتابخانه صاحب بن عباد، کتابخانه جاحظ، کتابخانه علم الهدی، کتابخانه رشید و طواط، کتابخانه نوح بن منصور و نیز کتابخانه مدارس نظامیه در نیشابور و بغداد را می توان نام برد. بموازات اهمیت کتاب و کتابخانه، تدوین فهرست نیز برای کتابخانه ها امری ضروری شمرده می شده است: که از جمله اولین فهرست نویسی ها می توان به کتاب الفهرست یا فهرست العلوم ابن الندیم بغدادی اشاره کرد که از سده هفدهم میلادی در اروپا نیز شناخته شده بوده است. فهرست نامه های کتاب در زمینه فرهنگ و ادب فارسی حوزه ای فراتر از جغرافیای ایران داشته است که به عنوان مثال می توان از فهرست نامه های متعددی در شبه قاره هند نام برد که برای کتبی به زبان فارسی، عربی و اردو تهیه شده است که در این مقاله به تعداد زیادی از آنها اشاره شده است. پرونده مقاله

فهرست مقالات نسخه‌های خطی

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی