روش های مختلفی برای مکان یابی مناطق مستعد توسعه اکوتوریسم توسط محققین مختلف پیشنهاد شده که با توجه به شرایط منطقه ای از نقاط ضعف و قوت مختلفی برخوردار هستند. بدیهی است استفاده از روش های کمی و کاهش دخالت کارشناسی در فرآیند تصمیم گیری و ارزیابی می تواند نتایج بهتری ارایه چکیده کامل
روش های مختلفی برای مکان یابی مناطق مستعد توسعه اکوتوریسم توسط محققین مختلف پیشنهاد شده که با توجه به شرایط منطقه ای از نقاط ضعف و قوت مختلفی برخوردار هستند. بدیهی است استفاده از روش های کمی و کاهش دخالت کارشناسی در فرآیند تصمیم گیری و ارزیابی می تواند نتایج بهتری ارایه کند. بنابراین در این پژوهش به منظور ارزیابی برای توسعه اکوتوریسم از روش ارزیابی چند شاخصه (MADM) مبتنی بر منطق فازی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شده است. به این منظور یکی از مناطق جنگلی شمالی کشور که دارای ظرفیت های متنوع در زمینه اکوتوریسم می باشد (جنگل های منطقه کلاردشت) انتخاب و موضوع در منطقه مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا معیارها و شاخص های اکولوژیک مطالعه به روش فازی، کمی و نرمال شدند. همچنین وزن عوامل با روش تحلیل سلسله مراتبی تعیین گردید. سپس با استفاده از عملگر ترکیب خطی وزنی (WLC) کلیه لایه ها تلفیق شدند و توان منطقه برای اکوتوریسم پهنه بندی گردید. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که روش WLC کارآیی بیشتری نسبت به مدل مخدوم در فرآیند مکان یابی مناطق تفرجی در منطقه مورد مطالعه دارد، چرا که استفاده توام از منطق فازی و روش AHP در تعیین ارجحیت و وزن معیارها نسبت به یکدیگر شرایط منطقی تر و انعطاف پذیرتری را برای ارزیابی به روش WLC فراهم می کند. در این روش به کارگیری همزمان معیارها و شاخص های اکولوژیکی- اقتصادی و اجتماعی نیز ممکن می باشد. از جمله مهمترین نتایج به دست آمده از این مطالعه، تاثیر متغیر وضعیت جنگل بر تقاضای اکوتوریسم می باشد. همچنین راه سازی در منطقه موجب جذابیت منطقه از دید بازدیدکنندگان می شود و افزایش تقاضای اکوتوریسم را در پی دارد، از طرف دیگر تخریب جنگل و محیط زیست و کاهش کیفیت آنها باعث می شود تقاضای اکوتوریسم منطقه کاهش پیدا کند.
پرونده مقاله
زمینه و هدف: توسعه گردشگری در پارک ملی، هم برای مدیریت منطقه و هم برای گردشگران مزایای فراوانی به همراه دارد. اما این مساله را در نظر داشت که انجام فعالیت های گردشگری در غیاب برنامه ریزی و مدیریت صحیح و بدون محاسبه ظرفیت برد و توان منطقه برای گردشگری، می تواند بر تجارب چکیده کامل
زمینه و هدف: توسعه گردشگری در پارک ملی، هم برای مدیریت منطقه و هم برای گردشگران مزایای فراوانی به همراه دارد. اما این مساله را در نظر داشت که انجام فعالیت های گردشگری در غیاب برنامه ریزی و مدیریت صحیح و بدون محاسبه ظرفیت برد و توان منطقه برای گردشگری، می تواند بر تجارب گردشگران و از آن مهم تر بر کیفیت و ویژگی های مناطق گردشگری اثر منفی داشته باشد. از این رو شناسایی مناطق مناسب و دارای توان، جهت گسترش و توسعه طبیعت گردی در مناطق حفاظت شده و پارک های ملی، به منظور بهره برداری پایدار از منابع طبیعی اهمیت به سزایی دارد.روش بررسی: این پژوهش با هدف ارزیابی توان اکولوژیکی در پارک ملی کرخه با تاکید بر طبیعت گردی در سال 1392- 1393 صورت پذیرفت. پارک ملی کرخه در امتداد رودخانه کرخه می باشد. تحقیق حاضر از شیوه ای از روش ارزیابی چندمعیاره به نام ترکیب خطی وزن دار WLC و روش AHP با بکارگیری فن آوری GIS به تعیین مناطق مناسب گردشگری در پارک ملی کرخه پرداخته است.یافته ها و نتیجه گیری: معیارهای به کار رفته در مراحل ارزیابی 16 معیار می باشد که در سه طبقه معیارهای فیزیکی، بیولوژیکی و اقتصادی_اجتماعی فرهنگی در نظر گرفته شد. بر اساس خروجی AHP معیار تیپ پوشش گیاهی بیش ترین وزن و معیار شیب کم ترین وزن را به خود اختصاص داد، در نهایت مناطق مناسب برای طبیعت گردی با درجات متفاوتی از توان و مطلوبیت تعیین گردید. طبق نقشه طبقه بندی شده توان طبیعت گردی، حدود 82/35 درصد از پارک ملی کرخه با مساحتی معادل 36/2771 هکتار دارای توان مناسب و 86/37 درصد از پارک ملی کرخه با مساحتی معادل 77/2929 هکتار برای توسعه گردشگری مناسب نمی باشد.
پرونده مقاله
رویکردی جدید به ارزیابی غیردقیق و محیطهای تصمیمگیری، یک روش ارزیابی چندمعیاره نوین است که بر اساس مجموعهای از معیارها به مقایسه گزینههای مدنظر میپردازد. با استفاده از این روش میتوان از انواع مختلف اطلاعات مبهم و غیرقطعی استفاده کرد. مقادیری که به هر معیار برای گز چکیده کامل
رویکردی جدید به ارزیابی غیردقیق و محیطهای تصمیمگیری، یک روش ارزیابی چندمعیاره نوین است که بر اساس مجموعهای از معیارها به مقایسه گزینههای مدنظر میپردازد. با استفاده از این روش میتوان از انواع مختلف اطلاعات مبهم و غیرقطعی استفاده کرد. مقادیری که به هر معیار برای گزینههای مدنظر اختصاص داده میشود، ممکن است به شکل اعداد خشک، تصادفی، فازی یا متغیرهای زبانی بیان شوند. روش NAIADE از روش قدیمی وزندهی معیارها استفاده نمیکند بلکه با استفاده از روش مقایسه زوجی، گزینهها را رتبهبندی میکند. امکان انجام دو نوع ارزیابی در NAIADE وجود دارد. نوع اول ارزیابی بر اساس ارزش مقادیر اختصاص داده شده به معیارهای هر یک از گزینهها است که این کار را با استفاده از ماتریس اثرات انجام میدهد (گزینهها در مقابل معیارها). نوع دوم ارزیابی، تجزیه و تحلیلهای برابری میان گروههای مختلف ذینفع و امکان تشکیل ائتلاف با توجه به گزینههای ارائه شده است.روش NAIADE بهعنوان رویکردی پرکاربرد و کارآمد در پژوهشهای مختلف مدیریتی و محیطزیستی در جهان مطرح شده است، اما متاسفانه تاکنون کاربرد و استفادهی چندانی در این زمینه در ایران نداشته است. بنابراین، هدف از مقاله حاضر معرفی روش NAIADE، به عنوان گامی در جهت افزایش آگاهی و دانش در سطوح مختلف جامعه، مسئولین و تصمیمگیران و نیز بهبود کیفیت محیطزیست است.
پرونده مقاله
امروزه، به دلیل وجود بحران های محیط زیستی حاصل از استفاده غیر منطقی و تبدیل زمین، نیاز به ارزیابی توان بوم شناختی و آمایش کاربری ها در سرزمین قبل از اجرای توسعه، بیش از پیش ضروری گردیده است. روش های متفاوتی در جهان برای ارزیابی و آمایش سرزمین استفاده می شوند. در این مقا چکیده کامل
امروزه، به دلیل وجود بحران های محیط زیستی حاصل از استفاده غیر منطقی و تبدیل زمین، نیاز به ارزیابی توان بوم شناختی و آمایش کاربری ها در سرزمین قبل از اجرای توسعه، بیش از پیش ضروری گردیده است. روش های متفاوتی در جهان برای ارزیابی و آمایش سرزمین استفاده می شوند. در این مقاله مدلهای مختلف آمایش سرزمین مورد بررسی قرار گرفتهاند و انواع روشها با اهداف، کاربردها و کاربریهای مختلف شناسایی شده اند. در این خصوص به مرور مدلهای آمایش سرزمین و تحلیل و ارزیابی ویژگیهای اصلی آنها را پرداخته شده است. مدل های آمایش سرزمین در پنج گروه شامل سامانه های خبره، ارزیابی چندمعیاره، برنامه ریزی ریاضی، روش های ترکیبی و مدل های شبیه سازی مکانی قابل بررسی هستند. هر کدام از این گروه ها دارای زیرگروه هایی شامل انواع مدل های آمایش سرزمین مختلف هستند. مدل های مورد بررسی در سامانه های پشتیبان تصمیم گیری نیز استفاده می شوند که اغلب آن ها وابسته به GIS هستند. هدف این مقاله تحلیل مدل ها و روشهای مختلف آمایش سرزمین برای ارایه یک مرور کلی ساختاریافته است و نتایج آن امکان انتخاب روش ویژه هر مسأله کاربردی را تسهیل می نماید
پرونده مقاله
کهور ایرانی از گونههای بومی جنوب ایران و جزو گونههای سازگار این منطقه است. این گونه در گذشته گسترش گاه وسیع اما گسسته ای را شامل می شده است اما هماکنون مناطق محدودی باقیمانده است. به منظور بررسی امکان توسعه کاشت کهور ایرانی در مناطق شرق استان کرمان این تحقیق در حوزه چکیده کامل
کهور ایرانی از گونههای بومی جنوب ایران و جزو گونههای سازگار این منطقه است. این گونه در گذشته گسترش گاه وسیع اما گسسته ای را شامل می شده است اما هماکنون مناطق محدودی باقیمانده است. به منظور بررسی امکان توسعه کاشت کهور ایرانی در مناطق شرق استان کرمان این تحقیق در حوزه آبخیز رحمت آباد شهرستان ریگان به اجرا درآمد. هدف از انجام این پژوهش مکان یابی و تعیین مناطق مستعد توسعه گونه کهور ایرانی با توجه به نیازهای اکولوژیک و تطبیق آن با خصوصیات اکولوژیک منطقه مطالعه است. بدین منظور از روش ارزیابی چند معیاره (MCE) مبتنی بر تحلیل سلسهمراتبی استفاده گردید. طی این فرآیند شاخص های طبیعی تأثیرگذار و مورد نیاز گونه کهور ایرانی مشخص و پس از تعیین وزن هر شاخص به روش وزن دهی سلسله مراتبی (AHP)، نقشه نهایی توان رویشگاهی منطقه جهت توسعه کاشت کهور ایرانی تهیه شد. برای ادغام لایه ها از روش روی هم گذاری استفاده شد و اطلاعات تولید شده به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تلفیق گردید. نتایج نشان داد که از کل مساحت 37286 هکتاری منطقه، 3423 هکتار دارای توان خوب، 13521 هکتار توان متوسط، 17343 هکتار توان ضعیف و 2999 هکتار فاقد توان رویشگاهی جهت کاشت گونه کهور ایرانی بوده است. با استفاده از نتایج پژوهش حاضر می توان مناطق مستعد حضور گونه کهور ایرانی را با استفاده روش MCE در محیط GIS تشخیص داد و در آینده برای کاشت این گونه در مکان های با توان رویشگاهی خوب برنامه ریزی کرد.
پرونده مقاله
پیشینه و هدف گسترش شهرنشینی با افزایش جمعیت تولید پسماندهای جامد شهری را طی سالهای اخیر بهطور قابلملاحظهای سرعت بخشیده است. علیرغم اهمیت دفن مواد زائد جامد بهعنوان یکی از مهمترین بخشهای چرخه مدیریت پسماند، در حال حاضر دفن اصولی در بسیاری از مناطق ایران مورد غفلت چکیده کامل
پیشینه و هدف گسترش شهرنشینی با افزایش جمعیت تولید پسماندهای جامد شهری را طی سالهای اخیر بهطور قابلملاحظهای سرعت بخشیده است. علیرغم اهمیت دفن مواد زائد جامد بهعنوان یکی از مهمترین بخشهای چرخه مدیریت پسماند، در حال حاضر دفن اصولی در بسیاری از مناطق ایران مورد غفلت قرارگرفته است. اخیراً سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بهعنوان ابزاری مناسب برای استفاده در مطالعات انتخاب محل دفن پسماند شناختهشده است. علاوه بر این، تصمیمگیری چند معیاره روشی شناختهشده برای حل مشکلات پیچیده تصمیمگیری در انتخاب محل دفن پسماند است که یکی از روشهای شناختهشده آن فرآیند تحلیل سلسله مراتبی است. ازیکطرف انتخاب محل دفن پسماند مبتنی بر GIS شامل مراحل اصلی غربالگری و حذف مناطق نامناسب و رتبهبندی مناطق باقیمانده است. از طرف دیگر برنامهریزی مکانیابی دفن پسماند درگرو داشتن اطلاعات کافی از ویژگیهای جمعیتی دارد و با توجه به روند افزایشی رشد جمعیت، لزوم توجه به پیشبینی جمعیت در تصمیمگیریها دوچندان میشود. استان قزوین در حوزه مرکزی ایران در سال ۱۳۷۵ از استان تهران جدا شد. براساس سرشماری آبان 1395 جمعیت استان قزوین، 1273761 نفر بود که در مقایسه با آبان 1390 متوسط رشد سالانه جمعیت آن معادل 17/1 درصد بوده است. با توجه به تازه تأسیس بودن استان قزوین و افزایش جمعیت آن طی دهه گذشته، ضرورت مکانیابی محل مناسب دفن پسماند با پیشبینی رشد جمعیت احساس میشود. لذا پژوهش حاضر باهدف واردسازی کمترین آسیب به محیطزیست ﺑﺎ بهکارگیری رویکرد یکپارچه فرآیند تحلیل سلسله مراتبی- سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS-AHP در تلفیق با آیندهنگری جمعیت به مکانیابی دﻓﻦ پسماندﻫﺎی ﺷﻬﺮی در استان قزوین پرداخته است.مواد و روش هاپژوهش حاضر طی سهگام اصلی مکانیابی اولیه دفن پسماند با روش ارزیابی چند معیاره MCE، تعیین مساحت موردنیاز دفن پسماند براساس آیندهنگری جمعیت تا افق 1425 و درنهایت مکانیابی نهایی دفن پسماند شهری با مدل تصمیمگیری مکانی تخصیص تک هدفه زمین در نرمافزار ایدریسی TerrSet انجام شد. در گام نخست، مکانیابی اولیه دفن پسماند براساس رویکرد یکپارچه GIS-AHP طی مراحل شناسایی و انتخاب معیارها، وزندهی معیارها، استانداردسازی معیارها و درنهایت ادغام معیارها با روش WLC انجام شد. در گام دوم، مساحت موردنیاز برای احداث مکان دفن پسماند شهری، بر اساس پیشبینی رشد جمعیت، سرانه تولید زباله (کیلوگرم در روز) و متوسط عمق آب زیرزمینی برآورد شد. بهمنظور محاسبه جمعیت استان قزوین تا سال 1425، نتایج گزارشهای مرکز پژوهشهای توسعه و آیندهنگری سازمان برنامهوبودجه استفاده شد که در این گزارشهای پیشبینی جمعیت استان قزوین تا افق 1425 با توجه به عوامل مؤثر شامل نرخ باروری، مرگومیر، مهاجرت و ترکیب سنی و جنسی جمعیت حاصلشده است. در گام سوم، مکانیابی نهایی دفن پسماند شهری با مدل تصمیمگیری مکانی تخصیص یک هدفه زمین در نرمافزار ایدریسی TerrSetانجام شد. نقشه توانسنجی اولیه حاصل از روش MCE بهعنوان ورودی پایه وارد مدل شد. همچنین شرط مساحت موردنیاز برآورد شده در گام دوم براساس آیندهنگری جمعیت اعمال شد. در این پژوهش دو سناریو اجرا شد. در سناریوی اول در انتخاب مکانهای نهایی دفن پسماند، شرط دارا بودن بیشترین ارزش نقشهای اعمال شد و در سناریوی دوم علاوه بر شرط ذکرشده، لزوم وجود بافر 10 کیلومتری برای هر یک از گزینههای انتخابی لحاظ گردید.نتایج و بحثدر پژوهش حاضر تعداد 7 معیار اصلی اکولوژیک و انسانی و 25 معیار فرعی جهت مکان یابی دفن مواد زائد جامد شهری در استان قزوین انتخاب شد. با دخالت دادن نتایج پرسشنامه های مقایسه زوجی، وزن نهایی هر معیار و زیرمعیار مشخص شد. پس از آماده سازی لایه های GIS و تشکیل پایگاه داده، هریک از لایه های فاکتور به تناسب توابع موجود در ابزار عضویت فازی استانداردسازی شده و با طیف هایی از اعداد بین صفر تا 255 که بیانگر درجه عضویت در مجموعه فازی است، طبقه بندی شدند. این تحقیق تکنیک AHP را در محیط GIS برای بررسی بهترین مکانهای دفن زباله در مقیاس استان قزوین اجرا نمود. سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS ابزاری بسیار قدرتمند است که میتواند ارزیابی سریع از منطقه موردمطالعه برای تعیین محل مناسب دفن زباله ارائه دهد. همچنین تکنیکAHP برای حل آندسته از مشکلات پیچیدهای که ممکن است میان اهداف متعدد مسئله همبستگی وجود داشته باشد، مفید است. انتخاب معیارها یکی از مهمترین گامها در این تحقیق بود. در انتخاب سایت دفن پسماند باید عوامل محیطی را در کنار عوامل اقتصادی در نظر گرفت. بنابراین، هشت معیار اصلی فاصله از جاده، ارتفاع، شیب، جهت فاصله از مناطق مسکونی، فاصله از آبهای سطحی، فاصله از مناطق حفاظتشده، زمینشناسی، هیدرولوژی و کاربری اراضی را در پژوهش خود بکار گرفتند. در این تحقیق نیز سعی شد در کنار معیارهای یادشده، پارامترهای مختلف طبیعی و انسانی مانند فاصله از خطوط انتقال انرژی، فاصله از شهرکهای صنعتی و راهآهن و غیره نیز بکار گرفته شود تا جامعیت تحقیق حاضر دوچندان گردد. نقشه توانسنجی اولیه کاربری دفن پسماند حاصل از روش MCE با توجه به نمودار فراوانی ارزشهای آن با روش شکست طبیعی (Natural Break) طبقهبندی شد. شهرستانهای تاکستان، آبیک و بویینزهرا به ترتیب مساحتهای 50.15، 14.55 و 54.48 کیلومترمربع از توان خوب جهت دفن پسماند در سطح استان قزوین برخوردار بودند. مناطق ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻣﺮاﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﻧﻴﺰ در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﺮار داشتند. مکان یابی نهایی در دو سناریو با مدل تصمیمگیری مکانی SOLA اجرا شد. درنهایت سایت شماره یک از سناریو اول و دوم در شرق استان قزوین و در محدوده شهرستان بوئینزهرا و در نزدیکی روستای اله آباد و سایت شماره سه از سناریو دوم در فاصله 15 کیلومتری از مدیریت دفن پسماند در مرکز استان و سمت شرق روستای زین آباد بهعنوان اولویت معرفی شدند.نتیجه گیری لازم به ذکر است در کنار عدم تعیین محل مناسب برای دفع نهایی پسماندها در سالیان گذشته، تاکنون برنامه جامعی در زمینه کاهش تولید پسماند و اجرای طرحهای تفکیک از مبدأ در هیچیک از شهرستانهای موردمطالعه تهیه و اجرانشده است. شکلگیری بخش آیندهپژوهی در ساختار تشکیلاتی سیستمهای مدیریتی دفن پسماند نه تنها میتواند منجربه کاهش خطرات محیطزیستی شود بلکه پایداری در منابع اقتصادی و اجتماعی را بههمراه خواهد داشت.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد