زیبایی‌شناسی کاربرد تناقض در طنز عرفانی

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

سپیده موسوی ¹ , ملک محمد فرخ زاد ²

1 - نویسنده
2 - نویسنده

تاریخ دریافت : 1394/03/25 تاریخ پذیرش : 1394/07/02 تاریخ انتشار : 1394/01/01

کلید واژه: عرفان, طنز, پارادوکس, theosophy, Satire, paradox, انواع موقعیت‌های متناقض, Type of Paradoxical Positions,

چکیده مقاله :

یکی از عرصه های کاربرد طنز در ادبیات فارسی، آثار عرفانی است. طنز و عرفان به لحاظ فلسفی ـ ساختاری، نقاط مشترکی با یک‌دیگر دارند. از آن جمله این که هر دو آن‌ها بر اجتماع نقیضین استوار هستند و فایدة تعلیم و شادمانگی روح را دارند. در این میان آنچه که زمینة زیبایی‌شناسی مشترک میان این دو را مستحکم می کند اجتماع نقیضین و ضدین است که در علم بدیع به زیبایی در صنعت پارادوکس وجود دارد. در این مقاله پژوهشگر بر آن است که با روشی اسنادی ـ کتابخانه ای انواع تناقض موجود در طنزهای عرفانی را بررسی نماید.

چکیده انگلیسی:

Satire is amply found in Persian literature, including theosophical texts. Theosophy and satire have many philosophical-structural features in common; one is, they are both founded on the union of contradictory entities, with the effect being both exultation and information. The common aesthetic feature of satire and theosophy comprises the union of contradictory and opposing entities, the same union so commonly encountered in Rhetoric and especially in paradoxes. Here we will be trying to identify and investigate examples of contradiction in theosophical literature, using library -documentation method.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ

1ـ قرآن کریم

2ـ اخوت، احمد. نشانه‌شناسی مطایبه. اصفهان: نشر فردا، چاپ اول، 1371.

3ـ استیس، و. ت. عرفان و فلسفه. ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات سروش، 1361.

4ـ انصاری، خواجه عبدالله. طبقت الصوفیه. مقابله و تصحیح دکتر محمد سرور مولایی، بی چا، تهران: انتشارات توس، 1362.

5ـ چناری، عبدالامیر، «مقالة متناقض‌نمایی در ادبیات فارسی»، مجلة کیان، چاپ بیست و یکم، شماره­ 27، 1374.

6ـ حافظ، خواجه شمس‌الدین محمد. دیوان حافظ. تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: انتشارات جاویدان، 1368.

7ـ دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1368.

8ـ دیچز، دیوید. شیوه‌های نقد ادبی. ترجمة محمدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی، 1370.

9ـ سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم. حدیقه الحقیقه. با تصحیح محمد روشن، تهران: انتشارات نگاه، 1387.

10ـ شادروی منش، محمد. مقاله خنده. بنیاد طنز و کمدی، فصلنامة هنر، 1380.

11ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. طنز حافظ. مجلة حافظ، شماره 19، 1384.

12ـ ــــــــــــــــــــــــ . شاعر آیینه‌ها ( بررسی سبک هندی و شعر بیدل). چاپ دوم، تهران: انتشارات آگاه، 1367.

13ـ عطار، فریدالدین. تذکره الاولیا به سعی و اهتمام رینولد نیکلسون. بی­چا، لیدن، مطبعه بریل، 1322.

14ـ ـــــــــــــ . مصیبت‌نامه. تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن، 1386.

15ـ غزالی، امام‌محمد. احیاء العلوم. ترجمه مویدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1351.

16ـ فرشیدورد، خسرو. درب‍اره‌ ادب‍ی‍ات‌ و ن‍ق‍د ادب‍ی. تهران: امیرکبیر، 1363.

17ـ فولادی، علی‌رضا. طنز در زبان عرفان. تهران: نشر سخن، 1385.

18ـ مولوی، جلال الدین محمد. مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: اندیشة معاصر، 1386.

19ـ مینوی، مجتبی. (احوال و اقوال شیخ ابوالحسن خرقانی؛ اهل تصوف دربارة­ او به ضمیمة منتخب نورالعلم منقول از نسخه­ی خطی لندن. تهران: انتشارات طهوری، چ پنجم، 13729.

20ـ وحیدیان کامیار، تقی «مقالة متناقض‌نما در ادبیات»، نشریة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال بیست و هشتم شماره 3 و4،  1376.