پیشنهادی بر دسته بندی انواع سمبل

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

شکیب داودی ¹ , جهانگیر صفری ^{2 *} , مسعود فروزنده ³

1 - دانشگاه شهرکرد
2 - استاد دانشگاه شهرکرد و رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی
3 - دانشگاه شهرکرد

تاریخ دریافت : 1403/06/16 تاریخ پذیرش : 1403/09/10 تاریخ انتشار : 1403/10/24

کلید واژه: بلاغت, فنون ادبی, سمبل, سمبل‌گرایی, انواع سمبل,

چکیده مقاله :

با نظر به ایجاد مکتب سمبولیسم توسط شاعران فرانسوی، و همچنین رواج سمبل و نمادگرایی در شعر معاصر فارسی، تحت عنوان حریان سمبولیسم اجتماعی و اغلب در قالب شعر نو، یکی از مهم‌ترین و پرکاربرد ترین صنایع ادبی شعر معاصر را باید سمبل دانست. تاکنون تقسیمات گوناگونی از سمبل‌ها صورت گرفته است که تقریبا همگی تنها براساس معیار و کاربرد، به دسته‌بندی سمبل‌ها به عمومی و خصوصی، و یا مبتذل و ابداعی، اکتفا کرده‌اند. در این پژوهش سعی شده که با استفاده از روش کتابخانه‌ای_تحلیلی و توصیفی، ابتدا چهر معیار: پیشینه، کاربرد، منشا و مبنا را برای انواع مختلف سمبل درنظر گرفته، و سمبل‌ها را بر اساس هرکدام از این معیارها به تفکیک دسته‌بندی نماییم. اگرچه معیار پیشینه و کاربرد شاید به دلیل تنگاتنگی ارتباط‌شان، قابل تفکیک نبوده، و در روش اول تقسیم‌بندی، ابتدا همزمان براساس هردو معیار فوق، سمبل‌هارا به ۶ دسته تقسیم‌ نمودیم‌. در این روش سمبل‌های دگرگون که نه جزو ابداعات شاعرانند و نه سمبل ذاتی و مبتذل محسوب می‌شوند، از یافته‌های جدید نگارنده‌ی این پژوهش بوده است. در روش دوم سمبل‌ها براساس منشا و خاستگاه‌شان تقسیم بندی شدند، و درروش سوم، سمبل‌هارا بر اساس مبنای نمادین مورد بررسی و دسته‌بندی قرار دادیم. در این بخش نیز برخلاف پژوهش‌های سابق که سمبل را صرفا شبیه به استعاره، و مبنی بر تشبیه فرض کرده‌اند، دسته‌بندی ۴ گانه‌ای از سمبل‌ها به عنوان: سمبل تشییهی، سمبل تلمیحی، سمبل کنایی، و سمبل مجازی، ارائه گردید.

چکیده انگلیسی:

Considering the creation of the school of symbolism by French poets, as well as the prevalence of symbols and symbolism in contemporary Persian poetry, under the title of Harian social symbolism and often in the form of new poetry, one of the most important and widely used literary industries of contemporary poetry should be considered symbols. Until now, there have been various divisions of symbols, almost all of them have limited themselves to classifying symbols into public and private, or vulgar and innovative, based on criteria and application. In this research, we have tried to use the library-analytical and descriptive method, first of all, we have considered four criteria: background, application, origin, and basis for different types of symbols, and we have categorized the symbols separately based on each of these criteria. Although the criteria of background and application may not be separable due to their close relationship, and in the first method of division, we divided the symbols into 6 categories at the same time based on both of the above criteria. In this way, transformed symbols, which are not among the inventions of poets, and are not considered intrinsic and vulgar symbols, are among the new findings of the author of this research. In the second method, the symbols were divided based on their origin, and in the third method, we examined and categorized the symbols based on their symbolic basis.  

منابع و مأخذ:

منابع
الف: کتاب‌ها:
1_ آیت‌اللهی، زهره/ ساروخانی، سعیده/ حضوری، مژگان، 1397، نمادها سخن می‌گویند، تهران: عترت نو
2_ الیاده، میرچا، 1392، نمادپردازی، امر قدسی و هنرها، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: نیلوفر
3_ پورنامداریان، تقی، ۱۳۶۷، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی فرهنگی
4_ چدویک، چارلز، ۱۳۷۵، سمبولیسم؛ ترجمه مهدی سحابی، تهران: مرکز
5_ حافظ شیرازی، خواجه شمس‎‌الدین محمد، 1383، دیوان حافظ، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی‌علیشاه
6_ خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل، 1367، دیوان خاقانی، به اهتمام دکتر سید ضیا‌الدین سجادی، تهران: زوار
7_ زمردی، حمیرا، 1387، نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران: زوار
8_ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، ۱۳۸۰، ادوار شعر فارسی؛ از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن
9_ ــــــــــــــ ، ـــــــــ ، ۱۳۹۰، با چراغ و آینه، تهران: سخن
10_ شمیسا، سیروس، ۱۳۸۱، بیان، تهران: فردوس
11_ شهریار، محمدحسین بهجت تبریزی، 1385، دیوان اشعار، دوجلد، تهران: نگاه
12_ شوالیه، ژان/ گربران، آلن، 1384، فرهنگ نمادها، چاپ2، ج 1-5، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون
13_ فتوحی رودمعجنی، محمود، 1385، بلاغت تصویر، تهران: سخن
14_ فروم، اریک، 1378، زبان از یاد رفته، ترجمه دکتر ابراهیم امانت، ج6، تهران: فیروز
15_ محمدی‌آسیابادی، علی، 1387، هرمنوتیک و نمادپردازی در غزلیات شمس، تهران: سخن
16_ منزوی، حسین، ۱۳۹۹، مجموعه اشعار، تهران: نگاه
17_ میرصادقی، میمنت، ۱۳۷6، واژه‌نامه هنر ‌شاعری، تهران: کتاب مهناز
18_ میرصادقی، جمال/ میرصادقی، میمنت، 1377، واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی، تهران: کتاب مهناز
19_ یونگ، کارل گوستاو، ۱۳۷8، انسان و سمبل هایش؛ ترجمه محمود سلطانیه، تهران: جامی
ب: مقالات:
1- الهامی، شراره/ محمدی، مظفر، ۱۳۹۰، بررسی و شرح نمادهای طبیعی در اشعار نیما یوشیج، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ازاد اسلامی واحد سنندج
2- اصغری‌بایقوت، یوسف، 1395، تحلیل انواع نماد در شعر نو، یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان
3- الیاده، میرچا، 1371، نقد ادبی: ساختار رمز، ترجمه جلال ستاری، مجله کلک، شماره 29
4- پورنامداریان، تقی/ خسروی شکیب، محمد، ۱۳۸۷، دگردیسی نماد ها در شعر معاصر، دو فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره ۱۱
5- پورنامداریان، تقی/رادفر، ابوالقاسم/شاکری، جلیل، ۱۳۹۱، بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر، نشریه ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، شماره ۱
6- داودی، شکیب، 1401، سمبلیسم اجتماعی در اشعار حسین منزوی، هفتمین کنفرانس بین‌المللی مطالعات زبان و ادبیات ملل، تهران
7- صرفی ، محمدرضا، ۱۳۸۲، درآمدی بر نمادپردازی در ادبیات، نشریه فرهنگ، شماره ۴۶ ۴۷
8- صفری، جهانگیر/ ظاهری عبدوند، ابراهیم، ۱۳۹۴، بررسی نماد در دیوان ناصر خسرو، دو فصلنامه علوم ادبی، سال ۴، شماره ۷
9- قانونی، حمیدرضا/ غلامحسینی، پروین، ۱۳۹۴، بررسی ابر نماد های اشعار شاعران مقاومت(پایداری) (با تکیه بر اشعار سید محمدرضا کردستانی میرزاده عشقی)، مجموعه مقاله های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی
10- محسنی، مرتضی/ محمدیان، حسن، 1394، نمادهای ابداعی در شعر فروغ فرخزاد، هشتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی
11- میربلوچ، فرخنده/ براهویی تاجی، شهناز، ۱۳۹۸، سمبولیسم و نماد در تصوف از سنایی تا مولوی، مجله علمی علوم اسلامی انسانی (سال پنجم)، شماره ۱۹
12- میرهاشمی، طاهره/ یعقوبی، علیرضا، 1395، تحلیل و بررسی نماد کوزه در رباعیات خیام، یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان