نقش روندیابی رودخانه در شناسایی و اولویت بندی واحدهای هیدرولوژیک حوزه سد بوستان از نظر سیل خیزی و ارائه راهکارهای مدیریتی
محورهای موضوعی : مدیریت آب در مزرعه با هدف بهبود شاخص های مدیریتی آبیاریسیدعلیرضا بهرامی 1 , مجید اونق 2 , حسن فرازجو 3
1 - کارشناس ارشد آبخیزداری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری فریدن
2 - استاد گروه مدیریت مناطق بیابانی؛ دانشگاه منابع طبیعی گرگان؛ گرگان؛ ایران
3 - کارشناس ارشد شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان
کلید واژه: سیلخیزی, روند یابی سیل, حوزه سد بوستان, مدل HEC-HMS,
چکیده مقاله :
در سال‌های اخیر پروژه های سازه ای مهار سیلاب، در سطح کشور گسترش وسیعی یافته است. یکی از مسائل مهم در این گونه پروژه ها، با توجه به حجم کار و هزینه اجرایی آن، اولویت بندی زیر حوزه‌ها برای اجرا است، که در حال حاضر به صورت سنتی و سلیقه ای انجام می شود. هدف از این تحقیق تعیین میزان مشارکت و اولویت بندی زیرحوزه‌ها در تولید سیل محل خروجی حوزه، با در نظر گرفتن اولویت بندی برای بارش های طراحی خاص که معمولا برای کارهای آبخیزداری و کاهش خطر سیل از آن استفاده می شود، می باشد. بدین منظور در حوزه آبخیز سد بوستان واقع در استان گلستان با استفاده از روش واکنش سیل واحد در محیط مدل HEC-HMS، و حذف متوالی و یک به یک زیرحوزه‌ها از فرایند روندیابی داخل حوزه، میزان مشارکت هر یک از آنها در دبی اوج خروجی حوزه بدست آمد. بدین طریق پس از اتمام روندیابی هر یک از واحدهای هیدرولوژیک، میزان تاثیر آنها در کاهش دبی خروجی حوزه بدست آمد. با استفاده از مقادیر بدست آمده بصورت کمی میزان تاثیر هر یک از واحدهای هیدرولوژیک در سیل خروجی حوزه محاسبه و اولویت‌بندی آنها از این دیدگاه انجام شد. در الویت بندی بر اساس دبی اوج و روندیابی هیدروگراف سیل در آبراهه های اصلی، زیر حوزه IB7 به ترتیب در دوره بازگشتهای 50 و 100 سال با تولید دبی اوج 34/8 و 01/9 متر مکعب بر ثانیه در محل خروجی زیر حوزه، کمترین مقدار و زیر حوزه یل چشمه با دبی اوج 12/105 و 34/134 متر مکعب بر ثانیه، بیشترین مقدار دبی اوج را به خود اختصاص می دهند. اما در الویت بندی بر اساس مساحت، مشاهده گردید که زیر حوزه زاو اولین رتبه و زیر حوزه قرناوه 1 آخرین رتبه را دارند. در نهایت با توجه به نتایج بدست آمده راهکارهای مدیریتی لازم پیشنهاد گردید.
Determining flood producing regions and sub-basins flood producing priorities are considered very important in the management of large watersheds. In this paper the flood routing role in separating and determining flood producing regions in the Bostan dam watershed of Golestan province in northern Iran after discharge routing of sub-basins in main waterways up to the main outlet of watershed was studied. For achieving the above goal, geographical information system (GIS), a hydrological model (HEC-HMS) and individual iterative elimination of sub-basins was used to calculate related hydrographs with design precipitation for each sub-basin. With consecutive elimination of sub-basins in each run of the model, the total discharge from whole watershed basin after flood routing in main waterways with considering the eliminated sub-basin was calculated; therefore effect of each sub-basin in flood producing capacity at the main outlet was determined. The sub-basin, with highest contribution in producing watershed outlet flood was recognized as most producing flood sub-basin. Then other sub-basins were ranked according to their quantitative share in producing flood discharge at outlet. Flood routing in waterways showed that contribution rate of sub-basins in outlet flood was not proportional with peak discharge of sub-basins and those sub basins with higher discharge do not necessarily have the highest contribution in basin's outlet flood, since waterways parameters of routing and the spatial location of sub-basins can change the contribution status. In order to eliminate the area effect in sub-basin ranking, the degree of influence of every sub-basin unit in the outlet flood was calculated, which changed the flood producing ranking of sub-basins. Finally with respect to the obtained results, required management guidelines were suggested.