مصرف بهینه کود نیتروژن در آبیاری بارانی با ارقام و تراکم مختلف گندم در کرج

محورهای موضوعی : مدیریت آب در مزرعه با هدف بهبود شاخص های مدیریتی آبیاری

قاسم زارعی ^{1 *} , حمیدرضا سالمی ² , حمیدرضا شریفی ³

1 - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی
2 - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
3 - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی

تاریخ دریافت : 1396/01/26 تاریخ پذیرش : 1397/10/04 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: آبیاری بارانی گندم, تراکم کاشت, کارآیی مصرف نیتروژن, کودآبیاری,

چکیده مقاله :

بخش زیادی از کشت گندم ایران در مناطق خشک و نیمه‌خشک قراردارند و به‌علت کمبود آب به‌ویژه در مراحل انتهایی رشد، رقابت بین گندم و سایر محصولات، باعث تخصیص آب کم‌تری به مزارع گندم می گردد. در چنین شرایطی دستیابی به ارقامی از گندم با تراکم مناسب و کاربرد سامانه‌های آبیاری نوین به‌منظور افزایش عملکرد، از اهمیت بالایی برخوردار است. گرچه نیتروژن مهم‌ترین عنصر در عملکرد و کیفیت گندم است، لیکن مصرف بیش از حد کودهای نیتروژنه باعث اتلاف آن‌ها در اثر آبشویی، کاهش راندمان مصرف کود و آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌گردد. این تحقیق در دو سال با طرح آماری اسپلیت-فاکتوریل اجرا شد. روش کوددهی به‌عنوان کرت اصلی و فاکتوریل رقم و تراکم کاشت در پلات های فرعی بودند. روش کوددهی نیتروژن در 3 سطح کوددهی به‌میزان توصیه کودی به‌روش دست پاش، کوددهی با آبیاری بارانی به‌میزان توصیه کودی و کوددهی با آبیاری بارانی با 30% کم‌تر از توصیه کودی در کرت‌های اصلی و فاکتوریل ارقام گندم پیشتاز،‌ شیراز و بهار و تراکم کاشت 300، 400 و 500 دانه در مترمربع در کر‌تهای فرعی بودند. بیش‌ترین عملکرد دانه به‌مقدار kg/ha 6065، 5786 و 5943 به‌ترتیب در رقم پیشتاز، کوددهی با آبیاری بارانی به‌میزان توصیه کودی و تراکم برابر 400 بذر در مترمربع و کم‌ترین عملکرد دانه به‌مقدار kg/ha 5517، 5728 و 5576 به‌ترتیب در رقم شیراز، کوددهی با آبیاری بارانی با 30% کم‌تر از توصیه کودی و تراکم 500 بذر در مترمربع بود. مقایسه اثرات متقابل روش کوددهی، رقم در تراکم بذر نشان داد که بیش‌ترین عملکرد دانه مربوط به رقم پیشتاز به‌مقدار Kg/ha 6307 در تراکم کاشت 400 بذر در مترمربع و کوددهی با آبیاری بارانی به‌میزان توصیه کودی و کم‌ترین عملکرد دانه مربوط به رقم شیراز به‌مقدار kg/ha 5359 در تراکم کاشت 500 بذر در مترمربع و کوددهی با آبیاری بارانی با 30% کم‌تر از توصیه کودی بود. بیش‌ترین مقادیر پروتئین در روش‌های کوددهی، رقم و تراکم بذر مربوط به تیمارهای کوددهی با آبیاری بارانی به‌میزان توصیه کودی، رقم شیراز و تراکم 300 بذر در مترمربع به‌دست آمد. کم‌ترین مقادیر پروتئین مربوط به تیمارهای آبیاری بارانی با 30% کم‌تر از توصیه کودی، رقم بهار و تراکم 500 بذر در مترمربع بود. بیش‌ترین میانگین عملکرد دانه و درصد پروتئین در تیمار کوددهی با آبیاری بارانی به‌میزان توصیه کودی برابر kg/ha 5786 و %8/20 به‌دست آمد. عملکرد دانه به‌ازای هر کیلوگرم اوره مصرفی در سه تیمار کوددهی بترتیب 4/15، 5/15 و 8/22 کیلوگرم بود که نشانگر افزایش کارآیی مصرف کود نیتروژن در تیمار کوددهی در آبیاری بارانی با 30% کم‌تر از توصیه کودی است. کوددهی با آبیاری بارانی با 30% کم‌تر از توصیه کودی، استفاده از رقم پیشتاز و تراکم 400 بذر در مترمربع، مناسب‌ترین گزینه‌های آزمایش بودند.

چکیده انگلیسی:

The large area of wheat cultivation in Iran is located in arid and semi-arid regions and due to water shortage in end growing stage, there is competition between wheat and other crops for water allocation. In these conditions, using suitable seeding density and modern irrigation systems for yield increasing is important. Although Nitrogen is the most important element for quantity and quality of wheat, but over using of Nitrogen base fertilizers causes leaching, decreasing fertilizers use efficiency and groundwater contamination. This research was conducted during two years with Split Factorial Design experiment. The treatments of this experiment were: Three fertilizers application methods (conventional fertilizers application with full recommended amount, fertigation method with sprinkler irrigation and full recommended amount, and fertigation method with sprinkler irrigation and 70% nutrition recommended), three wheat variety (Pishtaz, Shiraz, and Bahar) and three plant density (300, 400, and 500 seed in each square meter). In this study the amount of water use, fertilizer requirement in case of fertigation, suitable density and variety of wheat under these conditions (sprinkler irrigation and fertigation) were determined and recommended for the region. Statictical test was used for identifying of data variation uniformity. Since the variation uniformity hypothises verified, the combine analysis of data was possible. Therefore, combine statistical analysis for two year were used. Maximum grin yield 6065, 5786 and 5943 kg/h were belonging to Pishtaz, fertigation method with sprinkler irrigation and full recommended amount and 400 seed density per square meter, respectively. Minimum grin yield 5517, 5708 and 5576 kg/h were belonging to Shiraz, fertigation method with sprinkler irrigation and 70% nutrition recommended fertigation and 500 seed density per square meter, respectively. Mean intraction effect comparison between fertigation methods, varieties and seed densities showed that maximum grin yield (6307 kg/h) was belonging to Pishtaz, fertigation method with sprinkler irrigation and full recommended amount fertigation and 400 seed density per square meter. However, minimum grin yield (5359 kg/h) was belonging to Shiraz, fertigation method with sprinkler irrigation and 70% nutrition recommended fertigation and 500 seed density per square meter. The most protein percentage were belonging to Shiraz variey, fertigation method with sprinkler irrigation and full recommended amount fertigation and 300 seed density per square meter. Also the leats protein percentage were belonging to Bahar variey, fertigation method with sprinkler irrigation and 70% nutrition recommended and 500 seed density per square meter. Maximum grin yield (5786 kg/h) and protein (20.8%) was belonging to fertigation method with sprinkler irrigation and full recommended amount, respectively. The amount of produced grin per appllied one kg Urea were 15.4, 15.5, and 22.8 kg in three fertilizer treatments, respectively. Therefore, the Nitrogen use efficiency in fertigation with 70% nutrition recommended (fertigation method with sprinkler irrigation and 70% nutrition recommended) was high. Results showed that the fertigation method with sprinkler irrigation and 70% nutrition recommended, Pishtaz variety and 400 seed density per square meter were suitable treatments in this experiment.