برآورد آب پایه به منظور ارزیابی جریان زیست‌محیطی در رودخانه‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک (مطالعه موردی: رودخانه شامکان، سبزوار)
محورهای موضوعی : برگرفته از پایان نامهمهدی زارعی 1 * , مهدی بروغنی 2 , سید حسن علوی نیا 3
1 - استادیار، مرکز پژوهشی علوم جغرافیایی و مطالعات اجتماعی، دانشگاه حکیم سبزواری
2 - استادیار، مرکز پژوهشی علوم جغرافیایی و مطالعات اجتماعی، دانشگاه حکیم سبزواری
3 - استادیار، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان
کلید واژه:
چکیده مقاله :
جریان پایه درصدی از جریان رودخانه است که با تخلیه آب زیرزمینی ارتباط داشته و معرف میزان مشارکت آبهای زیرزمینی در کل رواناب می‌باشد. بنابراین جریان پایه نقش مهمی در مطالعات هیدرولوژیکی و منابع آب همچون ارزیابی کمیت و کیفیت منابع آب، مدل‌سازی هیدرولوژیکی، واسنجی و اعتبارسنجی این مدل‌ها و برآورد حقابه زیست‌محیطی مناطق مختلف دارا می‌باشد. در تحقیق حاضر به منظور برآورد جریان پایه، آمار 30 ساله جریان روزانه رودخانه در رودخانه شامکان واقع در حوزه آبخیز سنگرد انتخاب گردید. مقدار جریان پایه روزانه طی سال‌های 1365 تا 1394 با استفاده از روش‌های BFI، لین و هولیک، اکهارت و حداقل محلی محاسبه گردید. با توجه به عدم وجود داده‌های مشاهداتی جریان پایه، روش BFI به عنوان روش مبنا در نظر گرفته شد و نتایج سایر روش‌ها با نتایج روش مذکور مقایسه گردید. نتایج نشان داد که جریان پایه برآوردی توسط روش‌های مختلف به طور متوسط بین 71 تا 81 درصد جریان رودخانه را تشکیل می‌دهد. نتایج حاصل از معیارهای خطا نشان داد روش لین و هولیک با فیلتر 95/0 مناسب‌ترین روش جداسازی جریان پایه در منطقه مطالعاتی می-باشد. در حالی که روش اکهارت با فیلترهای 99/0 و 995/0 دارای بیشترین مقادیر مجذور میانگن مربعات خطا و میانگین مطلق خطا و همچنین کمترین مقادیر نش-ساتکلیف می‌باشند.
Base-flow is the percentage of river flow which is associated with groundwater discharge and demonstrator of the extent of groundwater participation in total runoff. Therefore, base-flow has an important role in hydrological and water resources researches such as quantitative and qualitative water resources assessment, hydrologic modelling, calibration and validation of these models and also evaluating the environmental water requirements in different regions. In present research the daily data of river flow for the period of 30 years is selected to evaluate base-flow in Shamkan River which is located in Sangerd catchment. The daily base-flow is calculated during the years of 1987 to 2016 using BFI, Lyn and Hollick, Eckhart and Local Minimum methods. Due to the lake of observation base-flow data, the BFI method is considered as the base method and the results of other methods were compared with the results of the mentioned method. The results indicated that the estimated base-flow by different methods is averaged between 71 to 81 percent of the river flow. The results of error criteria showed that Lyn and Hollick method with the filter parameter of 0.95 is the most suitable method to separate base-flow in the case study. While the Eckhart method with the filter parameters of 0.99 and 0.995 have had highest RMSE and MAE values and also had the lowest Nash-Sutcliff values.