بررسی گسست و سردرگمی معماری معاصر ایران از طریق عوامل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی(نمونه‌موردی: ساختمان‌های مسکونی منطقه 1 تا 3 شهر تهران)
محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهریمهدیه شاه پروری 1 , بهروز منصوری 2 , ایرج اعتصام 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی.
2 - استادیار گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
beh.mansouri@iauctb.ac.ir (نویسنده مسئول)
3 - استاد گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: عوامل فرهنگی, عوامل سیاسی, عوامل اجتماعی, معماری, شهر تهران,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف: مصرف امروزه به یکی از مهمترین مفاهیم جامعه بدل شده است که تأثیرش بر حیات شهری ممکن است در قالب نوعی احساس باشد، که این احساس باعث تعلق‌فرد به مصرف و فضای مصرفی می شود. از این‌رو هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی گسست و سردرگمی معماری معاصر ایران از طریق عوامل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است. روش تحقیق: روش تحقیق پژوهش حاضر کیفی-کمی است. و راهبرد پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی می‌باشد شیوۀ گردآوری اطلاعات به‌صورت مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی با ابزار مصاحبه و پرسشنامه است. ضمن آنکه نتایج بااستفاده از نرم‌افزار Spss تحلیل شده‌اند. یافته‌ها: معماری، نمایشی معماری است که بسیار عامه‌پسند می‌باشد و درآن کلیۀ عناصر معماری تنها جهت خودنمایی و صرفاً به‌صورت تقلیدی از دیگر سبک‌ها و معماری دیگر کشورها نمود پیدا کرده‌اند. بی‌آنکه ارتباطی با فرهنگ، هویت و الگوهای معماری اصیل منطقه خود داشته باشد. به‌گونه‌ای شفاف نظیر آن چیزی که در کشورمان و در جامعه امروزی آشکار شده است. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان داد که عوامل سیاسی و فرهنگی بعد از انقلاب به‌شدت بر روند شکل‌گیری ساختمان‌های مسکونی این مناطق تأثیر گذاشته‌اند و سال‌به‌سال چهره این بناها از فرهنگ و هویت بومی خود فاصله بیشتری گرفته است و به‌سمت غرب و نوگرایی رفته است. در این راستا مسئلۀ جهانی شدن نیز بی‌تأثیر نبوده است. در ایران و پس از انقلاب گرایش ویژه‌ای به فرهنگ پست‌مدرن شکل گرفت که نتیجۀ مستقیم جهانی شدن است. فرهنگ پست مدرن در ضدیت با روایت‌های کلان است و هویت را از شکل کلان به هویت‌های نسبی، خرد، بومی و منطقه ای تبدیل می‌کند که در دنیای معاصر فرهنگ جهانی به‌صورت اختلاط فرهنگی شکل می‌گیرد. بنابراین فرهنگ‌های جهانی غیرغربی که هنوز دچار کمبود آفرینش نظری هستند، معضل‌های وجودی تفکر غربی را به‌نمایش می‌گذارند، که این روند به‌خوبی در بناهای این مناطق به‌چشم می‌خورد.
Introduction and purpose: Today, consumption has become one of the most important concepts of society, whose impact on urban life may be in the form of a kind of feeling, which makes a person belong to consumption and consumption space. Therefore, the main goal of the current research is to investigate the discontinuity and confusion of contemporary Iranian architecture through cultural, political and social factors. Method: The research method of this research is qualitative-quantitative. And the current research strategy is descriptive-analytical, the method of collecting information is in the form of library and field studies with interview and questionnaire tools. Meanwhile, the results were analyzed using Spss software. Findings: Architecture is an architectural show that is very popular and in which all the architectural elements have appeared only to show off and only as an imitation of other styles and architecture of other countries. without having anything to do with the original culture, identity and architectural patterns of its region. in a clear way like what has been revealed in our country and in today's society. Conclusion: The results of the research showed that political and cultural factors after the revolution have strongly influenced the formation process of residential buildings in these areas, and year by year the face of these buildings has distanced itself from its native culture and identity and has moved towards the West and modernization. In this regard, the issue of globalization has not been without effect. In Iran and after the revolution, a special trend towards postmodern culture was formed, which is a direct result of globalization. Postmodern culture is in opposition to macro narratives and changes the identity from the macro form to relative, micro, local and regional identities, which are formed in the form of cultural mixing in the contemporary world of global culture. Therefore, the non-western world cultures, which still lack theoretical creation, show the existential problems of western thought, which is clearly visible in the buildings of these regions.
آشوری، داریوش. 1388، تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، تهران: انتشارات آگاه.
بانی‌مسعود، امیر. 1388، معماری معاصر ایران در تکاپوی سنت و مدرنیته، چاپ دوم، تهران: انتشارات هنر معماری قرن.
بانی‌مسعود، امیر. 1389، معماری معاصر ایران در تکاپوی سنت و مدرنیته، چاپ سوم، تهران: انتشارات هنر معماری قرن.
باور، سیروس. 1389، نگاهی به پیدایی معماری نو در ایران، تهران: انتشارات نشر فضا.
بودریار، ژان. 1389، جامعۀ مصرفی، اسطوره‌ها وساختارها، ترجمۀ پرویز ایزدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات ثالث.
بوردیو، پیتر. 1395، تمایز، نقد اجتماعی، قضاوت‌های ذوقی، ترجمۀ چاوشیان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات ثالث.
ثبات‌ثانی، ناصر. 1391، مقدمه‌ای بر برخی عوامل تأثیرگذار بر معماری معاصر ایران در فاصله سال‌های 1357-1320هجری‌شمسی، فصلنامۀ آرمانشهر، شمارۀ 11، 60-49.
جینکز، ریچارد. 1381، هویت اجتماعی، ترجمۀ تورج یاراحمدی، تهران: انتشارات شیرازه.
چاوشیان، حمید. 1383، سبک زندگی و هویت اجتماعی، رسالۀ دکتری جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
دبدبه، محمد. 1400، طراحی براساس ادراک و رفتار انسانی، چاپ اول، تهران: انتشارات طحان گستر.
دبدبه، محمد. رضوان‌پناه، مجید. 1399. بازآفرینی شهرهای تاریخی با حفظ ارزشمندی بافت‌های فرسودۀ شهری در رسیدن به یک هویت واحد درجهت ماندگاری و جاودانگی آن، اولین همایش ملی بازآفرینی شهری در شهر ایرانی، بجنورد-ایران، 14-1.
دبدبه، محمد. رضوان‌پناه، مجید. 1400. فلسفه و معماری، کنفرانس ملی معماری، عمران، شهرسازی و افق‌های هنراسلامی در بیانیۀ گام دوم انقلاب، تبریز-ایران، 10-1.
دبدبه، محمد. صدیق، مرتضی. رضوان‌پناه، مجید. 1401. نقد و بررسی کتاب «طراحی براساس ادراک و رفتار انسانی»؛ از مجموعه آثار معمار دبدبه، نقد و بررسی کتاب «طراحی براساس ادراک و رفتار انسانی»؛ از مجموعه آثار معمار دبدبه، فصلنامۀ علمی معماری و شهرسازی «معمار شهر»، دورۀ 1، شمارۀ 4، 117-98.
دوبور، گی. 1392، جامعۀ نمایشی، تفسیرهایی درباب جامعۀ نمایشی، ترجمۀ بهروز صفدری. چاپ دوم. تهران: انتشارات آگه.
ضرغامی، اسماعیل. مهدوی‌نژاد، جمال‌الدین. فتوره‌چی، درسا. 1396، ایجاد چارچوب نظری طراحی مبتنی‌بر تئوری هویت اجتماعی مجتمع مسکونی برای ساکنان باطبقات مختلف اجتماعی-اقتصادی، نشریۀ معماری شهری، سال پنجم، شمارۀ دوم، 13-1.
عیسی‌زاده، کوثر. 1395، تحلیل شناخت تأثیر فرهنگ بر کالبد و طراحی شهرها با تأکید بر نظریه‌های فرهنگی طراحی مجتمع‌های زیستی، فصلنامۀ مدیریت‌شهری، شمارۀ 71، 96-46.
فلامکی، محمدمنصور. 1371، شکل‌گیری معماری در تجارب ایران و غرب. چاپ اول. تهران: انتشارات فضا.
کوریگان. پیتر. 1397، درآمدی‌بر جامعه‌شناسی مصرف، ترجمۀ شایسته مدنی‌لواسانی، چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ادبیات.
کیانی، مصطفی. 1383، معماری دورۀ پهلوی اول: دگرگونی اندیشه‌ها، پیدایش و شکل‌گیری معماری دورۀ بیست‌ساله معاصر ایران 1299–1320، چاپ اول، تهران: انتشارات موسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
معظمی، منوچهر. حجت، عیسی. 1393، ریشه‌های گسست و گم‌گشتگی فرهنگی در معماری معاصر ایران، فصلنامۀ آرمانشهر، شمارۀ 21، 112-103.
نقره‌کار، عبدالحمید. رئیسی، محمدمنان. 1391، تحقق‌پذیری هویت اسلامی در آثار معماری، فصلنامۀ مطالعات شهری ایرانی اسلامی، شمارۀ 7، 12-5.
_||_
Bagheri Dolatabadi, A., Sangsefidi, M. R, (2011) .The Role of Religious Ideas in Politics: Transverse or Substantial. Quarterly Research Policy, 12 (29), 53-80.
Diba, D. (2002). Editorial, Architecture Urban Design. 68 & 69.
Habibi, S. M. (2008). A Fine Architecture Is Created with Fine Persons, The Second Conference and Exhibition of Iranian School Iranian Architecture, 54-56.
Hojjat, I. (2003). Architectural Education and Excessive Values, HONAR-HA-YE-ZIBA, 14, 63-70.
Noghrekar, A., Hamze-Nejad, M., Foruzandeh, A., (2009). The Secret to the Immortality of Architecture. Journal of Sad Sad, 6 (12), 31-44.
Rostampour, K., Mosaferzadeh, G., Nazif, H., (2014). The evolution of social identity, the consequence of modernizing architecture and urbanization in petroleum cities of Khuzestan, 15 (39), Bagh-e-Posad, 11-22.