ارزیابی سیاست‌های اجرایی دولت در تامین مسکن گروه‌های کم درآمد شهری(مطالعه موردی: کلان شهر مشهد)
محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری
1 - کارشناس ارشد رشته مدیریت شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران mahsa.arshin@gmail.com
2 - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، استاد تمام و هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
Sarvarh83@gmail.com
کلید واژه: مدیریت شهری, سیاست گذاری, مسکن, اقشار کم درآمد,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سیاست‌های اجرایی دولت در تامین مسکن گروه‌های کم درآمد در شهر مشهد می‌باشد. روش پژوهش: این تحقیق از نوع تحقیقات پیمایشی است. با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و نیز به طریق رتبه بندی سیاست‌های اجرایی دولت (سیاست‌های شهرهای جدید، ساماندهی و توانمند سازی سکونتگاه‌های غیررسمی، مسکن مهر و نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده) در تامین مسکن اقشار کم درآمد مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند. ابزار جمع آوری داده‌ها معاینه میدانی، تکمیل پرسشنامه، مصاحبه، روش کتابخانه‌ای و مطالعات اسنادی می‌باشد. پرسش نامه مورد نیاز به گونه‌ای طراحی شد تا قابلیت‌های توسعه بخشی اقتصادی، اجتماعی، نهادی- مدیریتی، ارتباطی- مشارکتی هر سیاست و همچنین قابلیت سیاست‌ها در بهبود شاخص‌های مسکن با استفاده از طیف لیکرت مشخص گردد و در نهایت میزان موفقیت سیاست‌های اجرا شده و نیز رتبه بندی آن‌ها سنجیده شود. یافته‌های پژوهش: قابلیت‌های توسعه بخشی اقتصادی، اجتماعی، ارتباطی- مشارکتی و نهادی مدیریتی در رده یکم تا چهارم قرار داشته و از نظر عددی در یک سطح می‌باشند ودر نهایت، قابلیت طرح‌ها در بهبود شاخص‌های مسکن در بالاترین رتبه قرار داشته ودر تامین مسکن اقشار کم درآمد در کلان شهر مشهد مهم‌ترین نقش را ایفا نموده است. نتیجه گیری: رتبه بندی کلی سیاست‌های اجرا شده چهارگانه مورد بررسی در شهر مشهد برای گروه‌های هدف به ترتیب، سیاست شهرهای جدید در رتبه نخست، نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده، ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی و مسکن مهر در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
Aim of Rsearch: The aim of the present research is assessment of the governmental executive policies adopted for providing low-income groups with housing in city of Mashhad. Method: This is an survey research. Using descriptive-analytical method and by ranking executive policies of the government on providing housing for low-income groups (i.e. policies related to developing new towns, regulation and empowerment of informal settlements, Mehr housing development project, and renovation and revitalization of urban distressed areas) these policies are assessed and evaluated. The tools employed for data collection include field investigation, questionnaire, interview, library method and documentary research. The questionnaire needed was so designed to determine, with the aid of Likert scale, the potentials of economic, social, institutional-managerial, and interactive-participatory development enhancing of each policy and also capability of such policies in improving housing indicators, and ultimately, make it possible to assess the rate of success and also ranking of the implemented policies. Research Findings:The potentials of economic, social, interactive-participatory and institutional-managerial development enhancing come first through fourth in ranking, respectively, and are numerically in the same level. And finally, capability of such plans in improving housing indicators are at the top of the ranking and have played the most significant role in providing housing for low-income groups in metropolitan city of Mashhad. Conclusion: The general ranking of the four housing policies implemented in the city of Mashhad for the target groups are as follows: First, the policy of developing new towns; then, renovation and revitalization of urban distressed areas; after that the policy of regulation and empowerment of informal settlements; and at last, the policy of Mehr housing development project.
ابراهیمی، مهدی و دیگران (1391). بررسی عوامل مؤثر بر رضایت مشتریان از مسکن شهری شهر اصفهان، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی، سال ششم، شماره هجدهم، 170- 149.
برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد، (1391). برنامه ریزی شهرهای پایدار. ترجمه احسان مجیدی فرد، چاپ اول، مشهد: انتشارات مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی.
پورمحمدی، محمدرضا، (1393). برنامه‌ریزی مسکن. چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات سمت.
پیران، پرویز، (1380). تحلیل جامعه شناختی از مسکن شهری در ایران: اسکان غیررسمی، مجله جامعه شناسی ایران، شماره 6، 47- 27.
پیران، پرویز، (1387). مسکن گروه‌های کم درآمد و اسکان غیررسمی در ایران، مجموعه مقالات سیزدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن در ایران، جلد اول، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
خاکپور، براتعلی و امیری، عقیل، (1389). شهرهای جدید ایران، اهداف اولیه، واقعیت امروز، دومین کنفرانس مدیریت و برنامه ریزی شهری مشهد.
خدایی، زهرا و میره، محمد، (1390). مروری بر تجارب جهانی در زمینه مسکن گروه‌های کم درآمد شهری، مقالات اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، 18- 1.
رضایی راد، هادی و رفیعیان، مجتبی، (1391). سنجش فضایی کیفیت مسکن در شهر سبزوار ، با استفاده از روش تحلیل عاملی، دو فصلنامه دانشگاه هنر، شماره هشت، 109– 95.
رحمانی، محمد؛ (1391). کلان شهر ویژگی‌ها و مفاهیم، چاپ اول، همدان: انتشارات امید انقلاب با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی.
رضویان، محمدتقی؛ محمدی، کاوه و ابوبکری، طاهر، (1392). فضاهای فرسوده شهری (برنامه ریزی بهسازی و نوسازی). مشهد: انتشارات دانشگاه امام رضا (ع).
شاکری روش، مجتبی؛ فیروززارع، علی و برجی، معصومه، (1389). مباحثی در اقتصاد شهری (با تاکید بر شهر مشهد). چاپ اول، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.
شهرداری مشهد، (1393). گزیده شاخص‌های جمعیتی شهرمشهد برگرفته از اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390 مرکزآمار ایران.، مشهد: ناشر معاونت برنامه ریزی و توسعه.
صرافی، مظفر، (1383). مساله‌ای بنام اسکان غیررسمی، راه حلی بنام توانمندسازی، ماهنامه شهرداری ها، سال ششم، شماره66، 36- 33 .
قاسمی خوزانی، محمد و هادیزاده بزاز، مریم، (1381). اسکان غیررسمی و بهسازی محله‌های فقیر شهری ماهنامه شهرداری ها، شماره چهل و پنج، 25 – 22.
گروه مطالعات شرکت رهپو ساخت شارستان، (1393). ارزیابی طرح مسکن مهر. چاپ اول، تهران: انتشارات آذرخش.
گوتدینر، مارک و باد، لسلی، (1392). مفاهیم کلیدی در مطالعات شهری. مترجمین فرامرز عظیمی، علی رضائیان قراگوزلو و اسماعیل قادری، چاپ اول، تهران: انتشارات آذرخش.
محمدی، محمود؛ محرری، مهدی، اصغری، مرتضی، (1393). مقایسه تطبیقی روش‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده با روش‌های ساماندهی مناطق اسکان غیررسمی نمونه موردی (شهر مشهد)، ششمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری مشهد.
وزارت راه و شهرسازی، (1391). سند توانمندسازی و سامان دهی سکونتگاه‌های غیررسمی مصوب هیات وزیران. تهران: دبیرخانه ستاد ملی توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی.
هوک، ج. ام، (1372). ژئومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی. ترجمه محمدجعفر زمردیان، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
یوسفی، علی؛ جعفرزاده، پروین، سادات ایازی، فاطمه، (1392). حس مکان و مقاومت مالکین در برابر طرح‌های مرمتی بافت‌های فرسوده شهری مورد مطالعه منطقه آبکوه مشهد، پنجمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری مشهد.
Abbot, J.(2002). An Integrated Spatial Information Framework For Informal Settlement Upgrading, University of Cape Town,303-315.
Barbour, A.(2008). Housing Benefit in 2008, Examples and Recommendations , Available at http:// www.community-links.org.
Gilbert, A.G. (2014). Free housing for the poor: An effective way to address poverty.
Habitat International, 41(1), 253-261.
Ji Yu, H, Lee, S. (2010). Government housing policies and housing market instability in Korea, Habitat International, 34(2) , 145-153.
Oxley, M.(2000). The Future of Social Housing Learning from Europe, Vol 24,Issue 6 , 3-5.