مدل تصویر ذهنی در ارزیابی فضاهای ساختمانهای بلند مسکونی
محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهریپریا شفیع پوریوردشاهی 1 , مصطفی کیانی 2 , منوچهر معظمی 3
1 - دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. parya.shafipour1989@gmail.com
2 - دانشیار گروه معماری داخلی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران. kiani@art.ac.ir (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه معماری داخلی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران . m.moazzemi@art.ac.ir
کلید واژه: تصویر ذهنی, ساختمانهای بلند مسکونی, مدل, کالبدی, روانشناختی,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف پژوهش: امروزه با توجه به افزایش جمعیت در ایران، ساختمان های بلند مسکونی در حال گسترش است و به دنبال آن نارضایتی های ساکنان را به همراه دارد. تصویر ذهنی ساکنان ساختمان های بلند بر احساس ساکنان از محیط می تواند تاثیرگذار باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف بنیادی است؛ چراکه به دنبال ارائه ی مدل تصویر ذهنی در ارزیابی ساختمان های بلند مسکونی است. روش پژوهش: در این راستا ابتدا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تعریف مفهوم سکونت و بررسی آن در ساختمان های بلند مسکونی و همچنین تصویر ذهنی پرداخته می شود. سپس با رویکرد کمی و با استفاده از پرسشنامه سنجیده می شود که کدام عوامل و در چه ابعادی بر تصویر ذهنی در سنجش ساختمان های بلند مسکونی مؤثر است. روش گردآوری داده های پژوهش، ترکیبی از مطالعات کتابخانه ای (نظری) و مطالعات میدانی و پیمایشی مبتنی بر پرسش نامه است. یافته‌ها: در گام اول، عوامل کالبدی و روانشناختی مؤثر بر تصویر ذهنی ساکنان با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی بررسی و شناسایی شد. سپس در گام دوم، شناخت سهم مجموعه عامل ها در تبیین واریانس هر گویه (جدول اشتراکات) انجام گردید و در نهایت در گام سوم، مقدار کل واریانس تبیین شده ارائه گشت. نتیجه گیری:نتایج به دست آمده نشان می دهد که تصویر ذهنی در ساختمان های بلند لازم است در دو بعد کالبدی و روان شناختی ارزیابی شود و از آن جا که ساکنان، به محل زندگی خود حساسیت بیشتری نسبت به فضاهای شهری دارند دو بعد جزیی و کلی نیز به مدل ارزیابی اضافه میگردند. از این رو با توجه به بررسی مدل های مختلف از تصویر ذهنی، مدل اچنر و ریچی با اندکی تغییر و حذف طیف سوم با اهداف تصویر ذهنی در ارزیابی ساختمان های بلند مسکونی بیشترین مطابقت را دارد، چرا در در ابعاد کارکردی-کلی و کارکردی جزیی برای بررسی عوامل کالبدی و در ابعاد روانشناختی-کلی و روانشناختی-جزیی برای بررسی عوامل روانشناختی به کار می رود.
Introduction and purpose: Nowadays, due to the increase in population in Iran, high-rise residential buildings are expanding and it brings the dissatisfaction of the residents. The mental image of residents of high-rise buildings can affect the residents' feelings about the environment. The current research is fundamental in terms of its purpose; Because it seeks to present a mental image model in the evaluation of tall residential buildings. Method: In this regard, first, using the descriptive-analytical method, the definition of the concept of residence and its investigation in high-rise residential buildings, as well as the mental image, are discussed. Then, with a quantitative approach and using a questionnaire, it is measured which factors and in what dimensions are effective on the mental image in measuring high-rise residential buildings. The research data collection method is a combination of library studies (theoretical) and field studies and surveys based on questionnaires. Findings: In the first step, the physical and psychological factors affecting the residents' mental image were investigated and identified using exploratory factor analysis. Then, in the second step, recognition of the contribution of the set of factors in explaining the variance of each item (table of commonalities) was done, and finally, in the third step, the total value of explained variance was presented. Conclusion: The obtained results show that the mental image in high-rise buildings needs to be evaluated in two physical and psychological dimensions, and since the residents are more sensitive to their living place than urban spaces, two partial dimensions and general are also added to the evaluation model. Therefore, according to the examination of different models of the mental image, Echner and Ritchie's model with a slight change and removal of the third spectrum is the most consistent with the goals of the mental image in the evaluation of high-rise residential buildings, why in the functional-general dimensions And a partial function is used to examine physical factors, and psychological-general and psychological-partial dimensions are used to examine psychological factors.
آیدی، دن و کوون، تامس و مکنزی، دونالد و هکینگ، یان و هایدگر، مارتین. 1393. فلسفهی تکنولوژی، ترجمهی شاپور اعتماد. نشر مرکز. تهران
الکساندر،ک. 1381. معماری و راز جاودانگی، ترجمهی مهرداد قیومی بیدهندی. انتشارات دانشگاه شهیدبهشتی. تهران.
برزگر، محمدرضا. 1382. شهرسازی و ساخت اصلی شهر، کوشامهر، شیراز
پاکزاد، جهانشاه. 1386. مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری. انتشارات شهیدی. تهران
جوان فروزنده، علی و مطلبی، قاسم. 1390. مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن. نشریه هویت شهر. شماره 8. 27-37.
چرمایف، سرجیوس ایوان و الکساندر، کریستوفر. 1376. عرصههای زندگی جمعی و زندگی خصوصی به جانب یک معمار انسانی. ترجمه منوچهر مزینی. دانشگاه تهران. تهران.
حبیب‌پورگتابی، کرم و صفری‌شالی، رضا. 1388. راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی (تحلیل داده‌های کمی). تهران. ناشر: لویه
حبیب، فرح. 1385. کندوکاوی در معنای شکل شهر. هنرهای زیبا، شماره 35. 5-14
حیدری، علی اکبر و مطلبی، قاسم و نگین تاجی، فروغ. 1392. تحلیل بعد کالبدی حس تعلق به مکان در خانههای سنتی و مجتمعهای مسکونی امروزی. نشریه هنرهای زیبا. شماره3. 75-86.
راپاپورت، آموس. 1366. منشا فرهنگی مجتمعهای زیستی. ترجمه راضیه رضازاده. جهاد دانشگاهی دانشگاه علم و صنعت ایران. تهران.
راپاپورت، آموس. 1384. معنی محیط ساخته شده: رویکردی در ارتباط غیرکلامی. ترجمه فرح حبیب. انتشارات پردازش و برنامهریزی شهری. تهران.
سعادتی، سیدهپوراندخت. 1396. تبیین فرآیند و عوامل شکلگیری دلبستگی انسان به خانه معاصر در ایران. پایاننامه دکتری تخصصی معماری اسلامی. دانشگاه هنر اصفهان. اصفهان.
شاه‌محمدی، عبدالرضا. 1391. درآمدی بر روش تحقیق. تهران. ناشر: فریش
شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. 1396. محاط در محیط. کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی. انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی. تهران.
شاه‌محمدی، عبدالرضا . 1391. درآمدی بر روش تحقیق. تهران. ناشر: فریش
غربا، ندا و طبیبیان، منوچهر. 1396. تدوین مدل کاربردی تبیین ساختار ذهنی نقشههای شناختی مردم از طریق تحلیلهای ریختشناختی-فضایی بافت های شهری موجود نمونه موردی: بافت تاریخی شهر کرمان. نشریه باغ نظر، شماره 54. 33 -46
فرجپورباصر، سویل، موسوی، میرسعید و اکبرینامدار، شبنم. 1400. بازشناسی عوامل مؤثر بر کالبد فضاهای مسکونی و سنجش میزان رضایتمندی ساکنان مجتمعهای مسکونی از کیفیت کالبدی محیط مسکونی (موردشناسی: مجتمع مسکونی آسمان تبریز). جغرافیا و آمایش شهری منطقهای. شماره 41. 120-149
قلمبردزفولی، مریم و نقیزاده، محمد و ماجدی، حمید. 1397. تبیین مبانی عوامل مؤثر بر شاخصهای کیفی مسکن. نشریه هویت شهر. شماره36. 97-111.
کوپرمارکوس،ک. 182. خانه نماد خویشتن. ترجمهی احمد عقیلیان. خیال5.فصلنامه فرهنگستان هنر.
لطافت، شیما. 1397. تبیین رابطه میان احساس رضایتمندی و فضاهای داخلی مسکونی در ساختمانهای بلند (نمونه موردی: برج سفید 1 و 2 تنکابن)، پایاننامه کارشناسیارشد معماری داخلی. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد رامسر.
لنگ، جان. 1385. طراحی شهری. ترجمهی سید حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران
مطلبی، قاسم. 1380. روانشناسی محیطی. دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا. شماره 10. 52-67.
نوربرگشولتز، کریستیان. 1381. مفهوم سکونت: به سوی معماری تمثیلی. ترجمهی محمدامیر یاراحمدی. آگاه، تهران.
هایدگر، مارتین. 1381. شعر زبان و اندیشه رهایی انسان شاعرانه زندگی میکند. ترجمه عباس منوچهری. انتشارات مولی. تهران.
_||_
Benson, E. D., Hansen, J. L., Schwartz JR, A. L. & Smersh, G. T. (1998). Pricing Residential Amenities: The Value of a View. Journal of Real Estate Finance and Economics. Vol.16. No.1. 55-73
Canter, D. (1997a). The Psychology of Place, London: Architectural Press.
Casy, E. S. (1987). Remembering: A phenomenological study. Indian University Press.
Conway, J., & Adams, B. (1977). The social effects of living off the ground. Habitat International. No.2. 595-614.
Echtner C. M., Ritche J.R.B. (1991). The meaning and measurement of destination image. Tourism Studies. Vol.2. No.2. 2‐12.
Gartner, W. (1996). Tourism development: Principles. processes and policies. New York: Van Nostrand Reinhold.
Ha, M. and., Weber, M. J. (1994). Residential Quality and Satisfaction: Towar developing.
Hackmann, A., & Holmes, E. (2004). Reflecting on imagery: A clinical perspective and overview of the special issue of memory on mental imagery and memory in psychopathology. Memory, 12 (4). 389-402.
Harber, G. M. (1977). The Impact of Tall Buildings on Users and Neighbors; Human Response to Tall Buildings. Stroudsburg. PA: Dowden. Hutchinson and Ross.
Helleman, G., Wassenberg, F. (2004). The renewal of what was tomorrow’s idealistic city. Amsterdam’s Bijlmermeer high-rise. Cities, Vol.21. No.1, pp-3-17.
Horowitz, M. J. (1970). Image formation and cognition.
Levinas, E. (1971), Totality and infinity. An essay on exteriority. The Hague/Boston/Londn: Martinus Nijhoff Publisher.
Lynch, k. (1960). The Image of The City. The MIT Press
Mackay, K. J, Fesenmaier, D. R. (1997). Pictorial elements of destination image formation. Annals of Tourism Research. No.24. 537-565.
Martinez‐Luque T., Del Barrio Garcia S., Ibanez‐Zapata J. A., Rodriguez Molina M. A. (2007). Modeling a city’s image: The case of Granada. Cities. Vol.24. No.5. 335‐352.
Norberg schulz, C. (1988). Architecture: meaning and place. Publisher Rizzoli; First American Edition edition
Paivio, A. (1969). Mental imagery in associative learning and memory. Psychological review. 76 (3), 241.
Rapoport, A. (1969), House form and Culture, Prentice-Hall, Englewood cliffs, New Jersey.
Rapaport, A. (1990), Vernacular architecture in 21 century,vernacular design as a model system, New York: Basic Book
Rapoport, A. (2009), Pour Une Anthropologie de la Maison, (K. Afzalian, Trans.), Tehran: Herfe Honarmand.
Relph, E. (1976). Place and Placelessness. London. Pion.
Richard, G., Wilson, J. (2004), “The Impact of Cultural Events on City Image: Rotterdam, Cultural Capital of Europe 2001”, Urban Studies, Vol. 41, pp-1931-1951.
Ronen, T. (2011). The positive power of imagery: Harnessing client imagination in CBT and related therapies. John Wiley & Sons.
Seamon, D., Mugerauer, R. (1985). Dwelling, place and environment: Towards a phenomenology of person and world. M. Nijhoff.
Sime, J. D. (1986). Creating places or destigning spaces?. Journal of Environmental Psuchology. Vol.6. No.1. 49-63.
Singer, J. L. (2006). Imagery in psychotherapy. American Psychological Association.
Stopa, L. (2009). Imagery and the threatened self, Perspectives on mental imagery and the self in cognitive therapy. 1-15.