سطح‌بندی میزان توسعه یافتگی اجتماعی-اقتصادی استان خراسان شمالی با استفاده از مدل تاپسیس
محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهریبهار منوچهری 1 * , اسماعیل شیعه 2 *
1 - مسئول مکاتبات
2 - ندارد
کلید واژه: : سطح‌بندی, توسعه یافتگی اجتماعی-اقتصادی, ساختار فضایی, مدل تاپسیس,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف پژوهش: برنامه‌ریزی منطقه‌ای یکی از مباحث مهم و از ضروریات توسعه مناطق است که در دهه‌های اخیر از سوی پژوهشگران مورد توجه قرار گرفته است. یکی از روش‌های مختلف درجه‌بندی مناطق از نظر توسعه یافتگی به‌کارگیری شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی و استفاده در مدل تاپسیس می‌باشد. در این مقاله با بهره‌گیری از روش فوق به مطالعه و ارزیابی میزان توسعه یافتگی اجتماعی-اقتصادی شهرستان‌های استان خراسان شمالی پرداخته می‌شود و با تعیین درجات توسعه هر یک از شهرستان‌ها، تشخیص جهت و نوع توسعه نیز امکان‌پذیر می‌شود. نتایج این تحقیق می‌تواند برای تصمیم سازی مسئولان مؤثر واقع شده و در نهایت، توسعه عدالت اجتماعی را محقق سازد. روش پژوهش: روش پژوهش جهت تبیین وضع موجود و استدلال و تجزیه و تحلیل مفاهیم مورد استفاده، مبتنی بر رویکرد توصیفی-تحلیلی است که در یک کلیت منطقی در قالب فرآیند علمی پژوهش صورت می‌پذیرد. به منظور تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان مورد مطالعه، با توجه به اهمیت شاخص‌ها، ابتدا شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی مرتبط با موضوع پژوهش بر اساس اطلاعات استخراج شده از سالنامه آماری 1390 جمع‌آوری شده، آن گاه با بهره‌گیری از مدل تاپسیس رتبه شهرستان‌ها تعیین گردیده و سپس نتایج، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌ها: نتایج یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در سال 1392 شهرستان بجنورد دارای رتبه نخست به لحاظ میزان توسعه یافتگی است. این شهرستان به دلیل مرکزیت اداری-سیاسی به عنوان قطب رشد منطقه، امکانات، خدمات و نیروی انسانی متخصص را از نواحی پیرامونی استان به سمت خود جذب کرده و به این ترتیب برتری آن بر ساختار فضایی استان حفظ شده است. همچنین شهرستان مانه و سملقان رتبه هفت را در بین هفت شهرستان کسب کرده است که بیانگر وجود تفاوت و شدت نابرابری در میزان بهره‌مندی از مواهب توسعه است. نتیجه‌گیری: در این مطالعه به این نتیجه رسیده شد که رویکرد حاکم بر ساختار فضایی استان خراسان شمالی، الگوی توسعه مرکز-پیرامون است. حجم بیشتر سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی و صنعتی را شهر بجنورد به عنوان مرکز استان از آن خود نموده است و مقدار اندکی از آن نصیب شهرستان‌های پیرامونی و مرزی استان می‌شود؛ بنابراین توجه به برنامه‌ریزی فضایی به منظور نیل به توسعه و پیشرفت متعادل منطقه‌ای، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
Introduction and goal: Regional planning is one of the important issues and essential for the development of regions which has been considered by the researchers in recent decades. One of the methods for grading the areas for development is using social and economical indicators and applying in TOPSIS model. In this paper, with the use of the TOPSIS model to study and evaluation of the socio-economic development of North Khorasan’s provinces town,and through determining the levels of development of each town, the diagnosis of direction and type of development will be possible . The results of this research can be effective for the authorities’ decision-making, and finally, fulfill the social justice. Methodology: Researchmethods to explain the situation,reasoning and analysis using concepts is based on descriptive - analytical approach that is done in a logical whole and scientific process. in order to determine the development degree of the towns of province, according to the importance of indicators, at first ,the socio-economic indicators that is relevant to subject of research, based on data extracted from the Statistical Yearbook 1390,was collected and then with TOPSIS model ,the grade of towns were determined and the results were analyzed. Findings: The result of research findings indicate that in 1392, BOJNURD ranked the first in terms of development. This town because of the administerial-political center, as the Growth Pole, attract the facilities, services and skilled manpower from the areas surrounding and thus the superiorities in the spatial structure has been preserved.also Maneh and Samalqan ranked seventh among the seven towns that demonstrate the intensity of inequality and difference in the enjoyment of the blessings of development. Conclusion: This study concluded that the approach of the spatial structure of the north Khorasan province, is Centre-Periphery development pattern. Bojnoord has the greater volume in infrastructure and industrial investments as the center of province and slightly away from the frontier and border towns of province. Thus, pay attention to spatial planning for achieving balanced regional development is inevitable.