ارزیابی سوگیری‌های رفتاری مؤثر بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران با فرایند سلسله مراتب تحلیل فازی

محورهای موضوعی : اخلاق و حسابداری

حسین جمالی ¹ , مسعود بختیاری ^{2 *}

1 - استادیار، گروه مهندسی صنایع، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/05/10 تاریخ پذیرش : 1401/05/31 تاریخ انتشار : 1401/01/01

کلید واژه: فرایند سلسله مراتبی فازی, تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری, شرکت کارگزاری بورس اوراق بهادار یاسوج, سوءگیری‌های رفتاری, رفتار موثر,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر ارزیابی سوءگیری‌های رفتاری موثر بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران با فرایند سلسله مراتبتحلیلی فازی می‌باشد. این پژوهش از نظر گردآوری داده‌ها از نوع مطالعه موردی و از نظر روش، توصیفی- اکتشافی و ازنظر هدف، در گروه تحقیقات کاربردی قرار دارد. جامعه آماری این پژوهش کلیه مشتریان فعال شرکت کارگزاری بورس اوراق بهادار یاسوج (حدود 300 نفر) بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 168 نفر به دست آمد. روش نمونه‌گیریدر این پژوهش، گلوله برفی بوده و ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه‌های دلفی و مقایسه زوجی است. برای تجزیه وتحلیل داده‌ها از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره مانند AHP فازی استفاده شد. داده‌های تحقیق با استفاده از نرم‌افزار Super Decision تجزیه و تحلیل شدند. اولویت‌بندی سوءگیری‌های رفتاری موثر بر تصمیمات سرمایه‌گذاران نشان داد که سوءگیری اعتماد بیش از حد با وزن 235/0 در رتبه اول قرار، سوءگیری بیزاری با وزن 0.168 در رتبه دوم و سوءگیری حسابداری ذهنی با وزن 0.149 در رتبه سوم قرار دارد. بایاس در دسترس بودن، با وزن 0.119 در رتبه چهارم، بایاس آژانس با وزن 0.108 در رتبه پنجم، سوءگیری پشیمانی با وزن 0.095 در رتبه ششم، بایاس لنگر با وزن 0.073 در رتبه هفتم و در نهایت، سوءگیری گله با وزن 0.054 در رتبه هشتم قرار دارد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to evaluate behavioral biases affecting investors’ decision-making by fuzzy analytic hierarchy process. This research is a case study in terms of data collection and it is descriptive-explorative in methodology. Regarding purpose, this study is classified in the group of applied research. The statistical population included all the active clients (around 300) of Yasouj stock exchange firm. The sample size was calculated to be 168 by Cochran formula. In this research, a snowball sampling method was used and data collection tools were Delphi and pairwise comparison questionnaires. For data analysis, multi-criteria decision-making techniques such as fuzzy-AHP were used. The research data were analyzed by Super Decision software. Prioritization of behavioral biases affecting investor’ decisions showed that overconfidence bias (0.235) is in the 1st level, aversion bias (0.168) is in the 2nd level, and mental accounting bias (0.149) is in the 3rd level. Moreover, availability bias (0.119) is in the 4th level, agency bias (0/108) is in the 5th level, regret bias (0.095) is in the 6th level, anchoring bias (0.073) is in the 7th level and finally, herding bias (0.054) is in the 8th level.

منابع و مأخذ:

اسکندریان، احمد (1400). بررسی رابطه تورش‌های رفتاری و ظرفیت ریسک‌پذیری با شخصیت سرمایه‌گذاران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

اسلامی بیدگلی، سعید؛ کردلوئی، حمیدرضا (1399). مالی رفتاری، مرحله گذر از مالی استانداراد تا نوروفایناس. مهندسی مالی و مدیریت پرتفوی، سال اول، ص19-36.

اسلامی بیدگلی، غلامرضا؛ شهریاری، سارا (1396). بررسی و آزمون رفتار توده‌وار سرمایه‌گذاران با استفاده از انحرافات بازده سهام از بازده کل بازار در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1390 تا 1394. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 49، ص25-44.

بابایی مجرد، حسین (1390). توجیه تأثیر عوامل روانشناختی در رفتار سرمایه‌گذاران در پرتو حل معضل عقلانیت کامل و عقلانیت محدود. معرفت اقتصاد اسلامی، 3(5).

باغدارام، فهیمه (1400). بررسی عوامل رفتاری مؤثر بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

جمشیدی، ناصر؛ قالیباف اصل، حسن؛ فدایی‌نژاد، محمداسماعیل (1398). بررسی سوگیری‌های رفتاری و عملکرد سرمایه‌گذاران حقیقی بورس اوراق بهادار تهران. تحقیقات مالی، 21(2)، ص143-164.

جهانگیری‌راد، مصطفی و همکاران (1393). بررسی رفتار گروهی سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 11(42)، ص141-158.

خدابنده‌لو، علی (1390). بررسی عوامل رفتاری اثرگذار بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال.

رهنمای رودپشتی، فریدون و همکاران (1397). کارکرد مالی رفتاری در تبیین پایگاه علمی تجزیه و تحلیل سهام. تولید علم، شماره 7.

سعیدی، علی؛ فرهانیان، سید محمدجواد (1390). مبانی اقتصاد و مالی رفتاری. تهران: سازمان بورس اوراق بهادار، شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس.

سیف الهی، راضیه؛ کردلوئی، حمیدرضا؛ دشتی، نادر (1394). بررسی مقایسه‌ای عوامل رفتاری در سرمایه‌گذاری دارایی‌های مالی. دانش سرمایه‌گذاری، 4(15)، ص33-52.

شادمان، مصطفی؛ جمال‌زاده، ابوالقاسم (1392). حسابداری مالی رفتاری. در: اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت.

عبدالرحیمیان، محمدحسین؛ ترابی، تقی؛ صادقی شریف، جلال؛ دارابی، رویا (1397). ارائه الگوی رفتاری تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران حقیقی در بورس اوراق بهادار تهران. دانش سرمایه‌گذاری، 7(26)، ص113-129.

غیورباغبانی، مرتضی؛ بهبودی، امید (1396). بررسی عوامل مؤثر در بروز رفتار سرمایه‌گذاران با رویکرد پدیدارنگاری. مدیریت دارایی و تأمین مالی، 5(3)، ص57-76.

نوربخش، عسگر (1389). بررسی رابطه ریسک و بازده در بورس اوراق بهادار تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده اقتصاد و علوم اداری، دانشگاه فردوسی مشهد.

نیکومرام، هاشم؛ رهنمای رودپشتی، فریدون؛ هیبتی، فرشاد؛ یزدانی، شهره (1390). تاثیر سوءگیری شناختی سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران بر ارزشیابی سهام. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 5(13)، ص65-81.

Baghdadabad, M., Habibi, F. & Halid, N. (2021). A study on small investors’ behavior in choosing stock, case study: Kuala-Lumpur stock market. African Journal of Business Management, 5(27), P.11082-1109.

Barberis, N. & Thaler, R. (2003). A survey of behavioral finance. Handbook of the Economics of Finance, 25(2), P.1053-1128.

Chandra, A. & Kumar, R. (2011). Determinants of individual investor behaviour: An orthogonal linear transformation approach. New Delhi: Jamia Millia Islamia (Central University).

De Giorgi, E., Hens, T. & Rieger, M.O. (2020). Financial Market Equilibria with Cumulative Prospect Theory Preferences. Journal of Mathematical Economics, 46(5), P.633-651.

Janin, J. & Walia, A. & Gupta, S. (2019). Evaluation of behavioral biases affecting investment decision making of individual equity investors by fuzzy analytic hierarchy process. Evaluation of behavioral, 12(3), P.297-314.

Kahneman, D. & Tversky, A. (1986). Prospect Theory, an Analsis of Decision under Risk. Econometrica, 47(2).

Kartini, K. & Nahida, K. (2021). Behavioral Biases on Investment Decision: A Case Study in Indonesia. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(3), P.1231-1240.

Kartini, K. & Nuris, F.N. (2015). The influence of illusions of control, overconfidence, and emotional biases on investment decisions. Jurnal Inovasi dan Kewirausahaan, 4(2), P.115-123.

Long, J. (2021). The valuation of risk assets and the selection of risky investments in stock portfolios and capital budgets. Review of Economics and statistic, 47(1), P.13-37.

Lucey, B.M. & Davling, M. (2014). Cultural Behavioral Finance in Emerging Markets. In: Handbook of Emerging Markets and the Global Economy. Edited by: Mohamed El Hedi Arouri, Sabri Boubaker & Duc Khuong Nguyen, P.327-346.

Merilkas, A. & Prasad, D. (2003). Factor influencing Greek investor behavior onthe Athen’s stock Exchange. Paper presented at the Annual meeting of Academy of Financial Services, Colorado.

Merton & H.M. (1992). Financial Innovation: Achievements and Prospects. Journal of Applied Corporate Finance, Morgan Stanley, 4(4), P.4-11. DOI: 10.1111/j.1745-6622. 1992.tb00213.x

Raee, R. & Talangi, A. (2004). Advanced Investment management. Tehran: The Organization for Researching and Composing University Textbooks in the Humanities (SAMT).

Ritter, J.R. (2013), Behavioral Finance. Pacific-Basin Finance Journal, 7(5), P.429-437.

Schmidt, U. & Zank, H. (2019). A simple model of cumulative prospect theory. Journal of Mathematical Economics, 45(3-4), P.308-319.

Sha, N. & Ismail, M.Y. (2020). Behavioral investor types and financial market players in Oman. Journal of Asian Finance, Economics, and Business, 8(1), P.285-294.

Shefrin, H. (2002). Behavioral decision making, forecasting, game theory, and role-play. International Journal of Forecasting, 18(3), P.375-382.

Tversky, A. & kahneman, D. (1974). Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases. Science, 185(4157), P.1124-1131.

Tversky, A. & Kahneman, D. (1981). The Framing of Decisions and the Psychology of Choice. Science, 211(4481), P.453-458.

Tversky, A. & Kahneman, D. (1992). Advances in Prospect Theory: Cumulative Representation of uncertainty. Journal of Risk and Uncertainty, 5(4).

Waweru, N.M., Munyoki, E. & Uliana, E. (2018). The effects of behavioral factors in investment decision-making: a survey of institutional investors operating at the Nairobi Stock Exchange. International Journal of Business and Emerging Markets, 1(1), P.24-41.

Wen, Y.‐F. (2020). Capital investment decision, corporate governance, and prospect theory. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5(1), P.116-126.

Yao, J., Ma, C. & Peng He, W. (2014). Investor herding behavior of Chinese stock market. International Review of Economics & Finance, 29, P.12-29.