جایگاه مصلحت در اندیشه فقهی- سیاسی امام خمینی (ره)

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

خدیجه هاشمی ¹ (کارشناس ارشد تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، مدرس دانشگاه پیام نور)
غلامرضا بهروزی لک ² (دانشیار، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/11/12 تاریخ پذیرش : 1394/12/26 تاریخ انتشار : 1395/01/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

حضرت امام خمینی (ره) نخستین فقیه در تاریخ سیاسی تشیع هستند که موفق به تشکیل حکومت و پیاده نمودن نظریه ولایت فقیه گردیدند. ایشان در همین راستا به فقه المصلحه با دیدی متفاوت تر از گذشته نگریسته و جنبه اجتماعی وحکومتی آن را برجسته تر از قبل نشان دادند این در حالی است که علمای متقدم شیعی در آثارشان بیشتر به جنبه حضور مصلحت در حوزه مسایل شرعی و تکالیف فردی اشاره داشتند وکاربرد این مهم در مسایل اجتماعی و سیاسی نادیده انگاشته شده بود. حضرت امام خمینی(ره) با تاکید و توجه به سیره نبوی، مصلحت را به عنوان اصلی اساسی در حفظ و تداوم نظام اسلامی معرفی نمودند و درحوزه عمل نیز سیره سیاسی ایشان نمایانگر پایبندی به این اصل حیاتی در جامعه اسلامی بوده است. در این پژوهش تلاش نویسنده برآن است تا با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی و بر پایه داده های کتابخانه ای، نظریه مصلحت را در اندیشه و عمل حضرت امام خمینی (ره) مورد بررسی قرار دهد.

چکیده انگلیسی:

Hazrat Imam Khomeini (ra) is the first jurisprudent in political history of Shiism who succeeded in establishing a government and restoring theory of guardianship (Velayat-e-Faqih). To this direction, he viewed expedient jurisprudent in a different manner than before and further highlighted its governmental-social aspect than what it had been before. This is while earlier Shiite scholars pointed more to aspect of expediency in religious areas and individual obligations in their writings and the application of this momentum had been ignored in socio-political matters. Hazrat Imam Khomeini (ra) underscoring prophetic biography introduced the expediency as the basic tenet in perpetuating and maintaining the Islamic system; practically speaking, his political conduct represented his commitment to this vital principle in the Islamic community. The article author has tried to analytically and descriptively and based on library research data deal with theory of expediency in thinking and practice of Hazrat Imam Khomeini (ra).

منابع و مأخذ:

1. احمدی میانجی، علی. (1363). مکاتیب الرسول. یس.


2. افتخاری، اصغر، (1384). دانش سیاسی: مقام مصلحت در اندیشه و عمل امام خمینی (ره)، شماره 1، ص9 تا42.


3. اکبری، مجتبی. (1390). فرهنگ پژوهش: جایگاه فقه المصلحه در فقه سیاسی امام خمینی ره، شماره 11.


4. الصدوق، محمد. (1408). علل الشرایع. موسسه الاعلمی للمطبوعات.


5. الطوسی، محمد (1365). تهذیب الاحکام. دارالکتب الاسلامیه.


6. الطوسی، محمد.(1363). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. دارالکتب الاسلامیه.


7. بلاذری، احمد بن یحیی. (1987). فتوح البلدان. دارالکتب العلمیه.


8. تقوی، محمد ناصر. (1378). حکومت ومصلحت. امیرکبیر.


9. خسرو پناه، عبدالحسین. (1379). گفتمان مصلحت در پرتو شریعت و حکومت. موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.


10. خمینی، روح الله. (1370). صحیفه نور. وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.


11. خمینی، روح الله. (1376). تنقیح الاصول. موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).


12. خمینی، روح الله. (1389). ولایت فقیه؛ حکومت اسلامی( تقریر بیانات امام خمینی (ره). موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.


13. ـ رمضان البوطی، محمدسعید. (1992). ضوابط المصلحه فی الشریعه الاسلامیه. دارالمتحده للبطاعه والنشر.


14. شبان نیا، قاسم و...، (1392). حکومت اسلامی: کارآمدی نظریه ولایت فقیه در تامین مصلحت عمومی، شماره 67، ص 33تا 60.


15. صابریان، علیرضا،(1386). حقوق اساسی: مصلحت وجایگاه آن در حکومت اسلامی، شماره 8، ص123 تا142.


16. محمدی گیلانی. محمد. مجله رهنمون: احکام اسلام، شماره 2و3.


17. مکارم شیرازی، ناصر. (1413). انوار الفقاهه. مدرسه امام امیر المومنین ع.


18. مهرپور حسین.(1374). دیدگاه های جدید درباره مسائل حقوقی. انتشارات اطلاعات.


19. هاشمی، سید حسین. (1381). مجمع تشخیص مصلحت نظام( تحلیل مبانی فقهی و حقوقی). مرکز مطالعات وپژوهش های فرهنگی حوزه علمیه قم.