حرمت اعانه بر اثم و اعانه به ظالم در رسانه های خبری و مطبوعات از دیدگاه فقه اسلامی و با تأکید بر اندیشه فقهی امام خمینی (ره)

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

سید محمدرضا پیرمرادیان ¹ (استادیار، دانشگاه پیشتازان، شیراز، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/04/12 تاریخ پذیرش : 1394/05/10 تاریخ انتشار : 1394/07/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

بررسی احکام خبررسانی و مطبوعات، با توجه به عصر ارتباطات و لزوم پاسخگویی فقه به مسائل جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در مکتب اسلام علم فقه عهده دار تبیین باید و نبایدهای فردی و اجتماعی است، از جمله قواعد فقهی قاعده حرمت اعانه بر اثم و همچنین حرمت اعانه به ظالم است. این مقاله ابتدا مدارک و مستندات این دو قاعده را از آیات و روایات ارائه می کند و در ضمن استناد به آیه معانی لغوی و اصطلاحی لغات این دو قاعده را تبیین نموده، سپس حکم این دو قاعده را در آراء فقها و مبانی فقهی امام خمینی (ره) ذکر می کند. هم چنین با توجه به قاعده حرمت اعانه بر اثم به یکی از مصادیق رسانه ای آن یعنی رسانه ی موثر در رفتار ناهنجار تقلیدی مخاطبان و درادامه با توجه به قاعده حرمت اعانه به ظالم به یکی از مصادیق آن یعنی روزنامه نگاری استبدادی پرداخته و در نتیجه با تاکید بر اندیشه فقهی امام خمینی (ره) به نقش ویژه رسانه های خبری در احیای امر به معروف و نهی از منکر در جهت تحقق عملی حرمت اعانه بر اثم و حرمت اعانه به ظالم می پردازد.

چکیده انگلیسی:

Studying rulings of news broadcast and press is particularly important with a consideration given to age of communications and the need of jurisprudence to respond to matters concerned with the community. In school of Islam, jurisprudence is in charge of elucidating individual and social must’s and must not’s including jurisprudent rules of the rule “prohibited contributions to sin and prohibited contributions to oppression”. This article initially presents proofs and sources pertinent to these two rules taken from verses and narrations; it cites literal and idiomatic senses of these two rules through verses and later, it mentions ruling of these two rules from the opinions of jurisprudents and jurisprudent principles of Imam Khomeini (ra). Besides, considering the rule “prohibited contributions to sin”, it has dealt with one of the applying cases in media meaning the media which affects abnormally imitative behavior of the audience and further, considering the rule “prohibited contributions to oppressor”, it explores one of its applications meaning autocratic journalism. Consequently, with an emphasis on jurisprudent speculations of Imam Khomeini (ra), it finally discusses special role of news media in resuscitating “bid for good deeds and forbid bad deeds” so that rules of “prohibited contributions to sin and prohibited contributions to oppressor” would be practically achieved.  

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم


2. ابن منظور، جمال الدین بن مکرم، لسان العرب، قم، نشر ادب حوزه،1405.


3. اردبیلی، احمد، زبده البیان فی احکام القرآن، موسسه النشرالاسلامی، قم، 1403ق.


4. انصاری، مرتضی، المکاسب لجنه تحقیق تراثنا الشیخ الاعظم، ناشر مجمع الفکر الاسلامی، 1415.


5. ایرانمنش، جلال، «اعانه ظالمین»، مجله تخصصی فقه و مبانی حقوق "دانشگاه آزاد بابل"،شماره7، بی تا.


6. بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه، قم، نشرالهادی،1419 ق.


7. بلیغ، ناصر، دستور العمل برنامه­سازی در رادیو و تلوزیون انگلستان، تهران، تحقیق و توسعه صدا،1380ش.


8. ترکاشوند، علی اصغر، الگوی هنجاری رسانه ملی از دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1389.


9. جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، انتشارات کیهان، 1374.


10. حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1403ق.


11. خمینی، روح الله، المکاسب المحرمه، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی 1385.


12. خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،1385.


13. خمینی، روح الله، صحیفه نور، بی جا، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.


14. خوئی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة فی المعاملات، قم، اسماعیلیان، 1403ق.


15. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، قم، مکتب نشرالثقافه الاسلامیه، ق1408.


16. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، بی جا،المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثارالجعفریه،1387ق.


17. فخار طوسی، جواد، پژوهشی فقهی در خبر وخبر گزارشی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385ش.


18. فیض الاسلام، علی نقی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، مولف، تهران،1384ش.

19. معتمد نژاد، کاظم، روزنامه نگاری، تهران، سپهر، 1368ش.


20. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، نرم افزارجامع التفاسیر، موسسه نور. 


21. نایینی، محمد حسین، المکاسب و البیع، قم، موسسه النشرالاسلامی، 1407 ق.