بررسی چالش‌ها و راهکارهای مشارکت سیاسی آگاهانه در نظام انتخاباتی جمهوری اسلامی ایران

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

محمد آریانپور ¹ (دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران)
مرتضی اباذری ² (استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران.)
خلیل بهرامی قصرچمی ³ (استادیار، گروه تصوف و عرفان اسلامی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1400/08/27 تاریخ پذیرش : 1400/10/23 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: جمهوری اسلامی ایران, تبلیغات انتخاباتی, انتخابات, احزاب سیاسی, نامزدهای انتخاباتی, مشارکت سیاسی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی چالش‌ها و راهکارهای مشارکت سیاسی آگاهانه در نظام انتخاباتی جمهوری اسلامی ایران است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و بر این فرضیه استوار است که سیستم انتخاباتی در ایران، در فقدان احزاب سیاسی، اغلب تحت‌ تأثیر ملاحظات فرهنگی، قومی، مذهبی و هیجانات بوده و در نهایت به صورت ناآگاهانه، توده‌ای و همه‌گیر انجام می‌شود. از جمله راهکارهای ارائه شده در این پژوهش، ضرورت رجوع به نهادها و تشکّل‌های دیگر مانند اصناف، مساجد، مطبوعات و رسانه ملی است که می‌توانند تا حدودی کارکردهای خاص احزاب مانند ارائه اطلاعات، ارتقای فهم سیاسی، کاهش هیجانات و از بین بردن پدیده بی‌اعتنایی سیاسی را انجام دهند. یافته‌ها حاکی از آن است که مشارکت سیاسی در ایران در حوزه رأی‌‌دهندگان با معضلاتی مانند بومی‌گرایی، قومیت‌گرایی، کمبود اطلاعات و ناآگاهی و نیز در حوزه داوطلبان با مشکلاتی مانند تعدد ثبت نام‌کنندگان، عدم صداقت در گفتار داوطلبان و ناعدالتی در فرایند تبلیغات مواجه است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to review challenges and strategies for informed political participation in the election system of the Islamic Republic of Iran. The research method is descriptive-analytic and it relies on the hypothesis that the election system in Iran, in the lack of political parties, is often under the influence of cultural, ethnic, and religious fads and is finally conducted without awareness and in a massive and wide spread way. Some of the proposed strategies in this article include the necessity of referring to other institutions and gatherings such as shopkeepers, mosques, journals, and mass media which can somehow perform special functions of parties like giving information, enhancing political perception, decreasing fads, and removing political indifference among people. The results indicate that as for voters, political participation in Iran faces predicaments such as nativism, ethnocentrism, lack of information, and unawareness. The predicaments related to candidates involve the high number of volunteers, dishonesty in speech, and injustice in campaign procedure.

منابع و مأخذ:

آلموند، گابریل جی؛ بینگهام، جونیور؛ مونت، رابرت‌جی (1381). چارچوبی نظری برای بررسی سیاست تطبیقی. ترجمه علیرضا طیب. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.

امام‌جمعه‌زاده، سیدجواد؛ کرمی‌راد، جواد (1391). تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر رفتار انتخاباتی با نگاهی به ایران. پژوهش‌های سیاسی، 1(3). DOI: 10.22108/PRJ.2012.22122

بایی‌لاشکی، مریم؛ پیشگاهی‌فرد، زهرا (1388). تحلیل رفتار انتخاباتی ایرانیان (مورد مطالعه حوزه انتخابیه نوشهر و چالوس در انتخابات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی. جغرافیای انسانی، 1(3).

بساک، نسرین (1396). عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت سیاسی جوانان. در: تهران: دومین کنگره بین‌المللی علوم اسلامی، علوم انسانی.

پالمر، مونتی؛ اشترن، لاری؛ گایل، چارلز (1395). نگرشی جدید به علم سیاست. ترجمه منوچهر شجاعی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.

پناهی، محمدحسین؛ بنی‌فاطمه، سمیه (1394). فرهنگ سیاسی و مشارکت سیاسی زنان. علوم اجتماعی، 17(68).

DOI: 10.22054/QJSS.2015.1280

جعفری‌نژاد، مسعود؛ بابانسب، حیدر؛ ربیعی، شهریار (1390). تحلیل رفتار انتخاباتی؛ مطالعه موردی دهمین دوره ریاست جمهوری حوزه انتخابیه هریس. تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، 2(7).

خواجه‌سروی، غلامرضا؛ جعفرپور، رشید (1392). بررسی تطبیقی مشارکت سیاسی در دو دوره پهلوی دوم و جمهوری اسلامی ایران. مطالعات علوم اجتماعی ایران، 11(40).

دارابی، غلام‌عباس (1390). اظهارنظر کارشناسی درباره طرح اصلاح تبصره 2 ماده 28 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مصوب 1378. دفتر مطالعات سیاسی، 8(4).

درستی، هاجر (1393). آسیب‌شناسی تبلیغات انتخاباتی مجلس شورای اسلامی در پرتو اصول حقوقی حاکم بر تبلیغات. مجلس و راهبرد، 21(80).

دلفروز، محمدتقی (1392). پیشنهادهایی برای منطقی شدن تعداد داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری در پرتو تجربیات دیگر کشورها. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

دهقانی، حمید (1398). تبیین رفتار انتخاباتی ‌شهروندان اصفهانی با تأکید بر مدل کلمبیا و میشیگان: یک مطالعه‌ موردی. مطالعات ‌راهبردی سیاست‌گذاری‌ عمومی، 9(33).

رفیع، حسین؛ عباس‌زاده، مجید؛ قهرمان، میثم (1397). فرهنگ سیاسی؛ یک بررسی مفهومی و نظری. سیاست، 5(17).

شکربیگی، عالیه؛ کمالوندی، فهد (1398). تبیین زمینه‌شناختی رفتار رأی‌دهی در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی 1394؛ بررسی موردی استان ایلام. سیاست، 49(3).                                            
                                                                   DOI: 10.22059/JPQ.2019.225434.1007005

شمسا، محمدرضا (1388). ضرورت تدوین قانون جامع انتخابات. دفتر مطالعات سیاسی.

صدیق‌سروستانی، رحمت‌الله؛ ایمانی، حسین؛ فیروزآبادی، احمد (1386). تحلیل مدل‌های حکمرانی شهری در انتخابات سومین دوره شورای اسلامی شهر تهران. رفاه اجتماعی، 7(26).

صفری، مصطفی (1396). راهکارهای مشارکت ‌مردم در روند سیاسی حاکمیت، موانع و محدودیت‌ها. در: چهارمین همایش ملی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی، دانشگاه تهران.

عالم، عبدالرحمان (1377). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی.

قنائی، فاطمه؛ قیصری، نورالله (1396). مشارکت ‌سیاسی و رفتار انتخاباتی (ترجیحات رأی‌دهی) مردم از دیدگاه امام ‌خمینی. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 7(22). DOI: 10.22084/RJIR.2017.12560.2019

قیصری، نورالله؛ جهانگیر، کیامرث؛ قنایی، فاطمه (1396). انتخابات ریاست جمهوری در ایران: الگوی نظری برای تبیین پیروزی یک کاندیدا بر سایر رقبا. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 6(21).                  
                                                                                    DOI: 10.22054/QPSS.2017.7686

نادری، احمد (1396). فراتحلیل مشارکت سیاسی دانشجویان ایرانی: مطالعه اثربخشی عوامل تبیین‌کننده عینی، انگیزشی- ذهنی، فرهنگی- اجتماعی و نهادی. مطالعات جامعه‌شناختی، 24(1).                   
                                                                                      DOI: 10.2259/JSR.2017.63556

یاوری، اسدالله (1396). بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات توسط شورای نگهبان: تأملی دیگر. تحقیقات حقوقی، 20(80).DOI: 10.22034/JLR.2018.111274.1050

Buchenrieder, G., Dufhues, T., Theesfeld, I. & Nuchanata, M. (2017). Participatory Local Governance and Culturalpractices in Thailand. Cogent Social Sciences, 3(1).

Kitanova, M. (2019). Youth Political Participation in the EU: Evidence from a Cross-National Analysis. Journal of Youth Studies, 23(7).

Saei, A. (2020). Democratization in Iran: Analyzing Electoral Competition and Participation (1906 –2013). Geopolitics Quarterly, 16(4).

Soud Alelaimat, M. (2019). Factors Affecting Politicalparticipation (Jordanian Universities Students’voting: Field Study 2017-2018). Avaliable at:    
https://www.emerald.com/insight/content.

Tambini, D. (2018). Study on the Use of Internet in Electoral Campaigns. Committee of Experts on Media Pluralism and Transparency of Media Ownership. Avaliable at: https://rm.coe.int/use-of-internet-in-electoral-campaigns.