بررسی شکل گیری و علل ناکامی قیام های مردمی خاورمیانه(2011-2017)

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

وحید خوش گفتار لامع ¹ (دانشجو)
ماشااله حیدرپور ² (استادیار، گروه علوم سیاسی، دکترای روابط بین الملل، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/03/19 تاریخ پذیرش : 1396/06/14 تاریخ انتشار : 1396/07/01

کلید واژه: قیام های مردمی خاورمیانه, سازه انگاری, تعارضات قومی,

چکیده مقاله :

با وقوع این تحولات و سپری شدن چندین سال از آغاز این قیام ها و تبعات نه چندان مطلوب این رخداد در کشورهای عربی، در انجمن ها و پژوهشکده ها پیرامون بررسی مولفه های شکل گیری این قیام ها و علل ناکامی آن مطالعات بسیاری صورت گرفته است که نتایج آن در ارتباط با تحلیل این موضوعات نقطه نظرات کاملاً متفاوتی بر اساس تاثیر گذاری یک مولفه یا متغیر خاص مطرح گردیده است. در راستای این مطالعات در این مقاله تلاش شده است به این پرسش که مهم ترین مولفه های شکل گیری و علل ناکامی قیام های عربی خاورمیانه چه بوده است؟پاسخی مستند بر مبنای نظریه سازه انگاری ارائه گردد.یافته های این مقاله موید این امر است که شکل گیری قیام های عربی خاورمیانه در قالب یک پدیده اجتماعی ناشی از یک امر فرایندی بر مبنای تاثیرگذاری مولفه های معنایی و مادی چند بعدی فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نظیر نارضایتی فرهنگی، تعارضات قومی ـ قبیله ای، بی اعتمادی به نظام های حکومتی و ساختار اقتصادی ناکارآمد بوده است. در حقیقت نه یک مولفه واحد بلکه مجموعه ای از این مولفه ها با تاثیر متقابل بر یکدیگر زمینه ساز قیام های مردمی در کشورهای عربی خاورمیانه گردید و باز در رابطه با علل ناکامی این قیام ها در دستیابی به اهداف مطلوب نیز شاهد تاثیرگذاری دلایل و علل گوناگون فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نظیر گسترش تعارضات قومی ـ قبیله ای، بسط مطلق گرایی فرهنگی، تمامیّت خواهی جریان های سیاسی و از دست رفتن فرصت های اقتصادی در این کشورها هستیم.

چکیده انگلیسی:

In past decade, Middle east people insurrections underlined safety, political and economic variations more than any change and event in that region. By happening the variations and lapsing some years since commencement of insurrections and its inappropriate consequences in Arabian countries, many studies were performed on discussion shaping indicators of the insurrection and its frustration factors in societies and research centers which their results are pertinent to analysis of different insights in terms of effectiveness of a special indicator or variable. In regard to studies, it was tried to answer important question that what were the most important shaping indicators and frustration factors for middle east Arabian insurrection? The documentary response is offered in terms of constructivism theory. The findings proved that shaping and forming indicators for Middle East Arabian insurrections are derived from procedure affair in terms of effectiveness of semantic and material indicators for cultural, political and economic dimensions like cultural dissatisfaction, tribal conflicts, distrust to government systems and inefficient economic structure. In fact, not a unified indicator but collection of indicators underlies people insurrection in Arabian countries of Middle East and in relation with frustration factors in order to obtain suitable aims, one sees effectiveness of different cultural, political and economic factors including extension tribal conflicts, extend cultural absolutism, integrity for political processes and to lose economic opportunities in the country. Keywords: Middle East People Insurrection, Tribal Conflicts, Cultural Absolutism, Constructivism

منابع و مأخذ:

1. احتشامی، ا، هینبوش، (1382). سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه. تهران مطالعات راهبردی.


2. احمدی، ح. معیدفر، س (1394). دموکراسی و ثبات سیاسی مسائل اجتماعی ایران، 1، 36.


3. احمدی، حمید، آینـده جنبش های اسـلامی در خاورمیانـه و ارائـه چـارچوب نظـری، 1377، ص. 77 4. اثنی عشری، ش. (1390، مهر). دشمن پنداری نگرشی برای حفظ قدرت؛ چرا سیاستمداران طرفدار توهم توطئه هستند؟. علوم سیاسی، 231، 19.


4. ادواردز، ب، م، (1390)، سیاست و حکومت در خاورمیانه، افضلی، رسول، تهران: بشیر علم و ادب.


5. بوزان، ب. (1379). مـردم، دولتـها و هراس:مشکل امنیت ملی در جهان سوم. (انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.


6. توانا، م.، میرحسینی، م. (1394، بهار و تابستان). بررسی افراطگرایی و اعتدالگرایی در جنبش اخوانالمسلمین مصر. مطالعات جهان اسلام، 134-111.


7. جیمز، ب. (1373، پاییز). تحلیل طبقاتی و دیالکتیکهای نوسازی در خاورمیانه.


8. حافظیان، م، صف بندی نیروهای اپوزیسیون در خاورمیانه عربی؛ اسلام گرا یا لیبرال – دموکرات؟، 1388 ص. 66.


9. رنجبر، م، (1386) از کـمالیسم تا بنیادگرایی: معرفی کتاب هـراس بـنیادین: اروپامــداری و ظهور اسلام سیاسی، زمانه، 24 – 27.


10. روبـین، ب، (1380) ارتش و سیاست در خاور میانه معاصر، ن، پورحسن، 7-14، 27.


11. زارعان، ا. (1394، بهار). بررسی ریشه ها و ویژگی های مشترک بحران های خاورمیانه با تأکید بر بحران سوریه و عراق. مطالعات راهبردی جهان اسلام، 61-42.


12. سمیعی اصفهانی، ع.، ؛ نوروزی نژاد، ج. (1393، بهار). شکافهای اجتماعی و جنبشهای سیاسی در خاورمیانه (نمونه‌های موردی: مصر- لیبی - تونس – یمن). مطالعات سیاسی جهان اسلام، 96-61.


13. علایی، ح. ( 1391، تابستان). نقش و جایگاه سیاسی ارتش در مصر. مطالعات راهبردی جهان اسلام، 104-75.


14. فیلانی، م. (1978). انقلاب دینی اسلامی- خصایص ها. تهران: بینا.


15. قوام، ع. (1386). اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل. تهران: سمت.


16. کارل. ای. کیس، (1388)، سیاست پولی و انفلاسیون: (تحلیلی از بازار کالا، پول و نیروی کار)، مترجم احمد جاوید شعیبی.


17. کوبالکووا، و. (1392). سیاست خارجی در جهان برساخته. (م. میرمحمدی، ع. خسروی) تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.


18. گوهری مقدم، ا. (1389، پاییز). تأثیر ایدئولوژی بر شکل گیری تروریسم جدید. آفاق امنیت، 142- 121.


19. متقی، ا. (1388). مدیریت جنگ نرم در فضای عدم تعادل امنیتی مطالعات راهبردی بسیج. 55.


20. میرترابی، س. (1387). نفت، سیاست و دموکراسی. تهران: قومس.


21. نیاکوئی، امیر، کالبد شکافی انقلاب های معاصر در جهان عرب؛ نشر میزان.


22. واعظی، محمود، بحران های سیاسی و جنبش های اجتماعی در خاورمیانه؛ نشر وزارت امور خارجه.


23. ونت، ا، (1384)، نظریه اجتماعی سیاست بین الملل، ترجمه، ح، مشیرزاده، تهران: دفتر مطالعات سیاست بین الملل.