«اثبات» یا «ابطال» تأملی در نقش تجربه در علم تجربی
محورهای موضوعی : کاوش های عقلی"
1 - دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه شهید چمران اهواز
کلید واژه: علم, متافیزیک, Science, Criticism, نقد, metaphysics, تجربه, Experience, Refutation, اثبات, Proof, ابطال,
چکیده مقاله :
تمییز معرفت تجربی از معرفت غیر تجربی، یکی از مسائل مهم معرفت شناسی است. ملاک تمایز علم از معرفت های غیر تجربی در واقع به تعیین نقش تجربه در علم باز می گردد. نگاه سنتی و استقراءگرا، نقش تجربه را تأیید سخنان علمی می داند. از این دیدگاه، قضیّه ی علمی قضیّه ای است که بتوان با روش تجربی آن را تأیید و سرانجام اثبات کرد. فیلسوف معروف علم، کارل پوپر، در آغاز قرن بیستم معیار ابطال پذیری را به عنوان ملاک تمییز علم از دیگر انواع معرفت پیشنهاد کرد. نویسنده در مقاله ی حاضر درصدد است با اشاره به برخی از انتقاداتی که به نظریه ی پوپر ایراد شده است، نتیجه ی معرفت شناختی رای او را آشکار کند که در علم تجربی نه اثبات قطعی میسر است و نه ابطال قطعی. این نکته ی مهم، تاکیدی بر سرشت ظنی علم تجربی است.
Distinguishing empirical knowledge from non-empirical knowledge is one of the important issues of epistemology.The criterion for distinguishing "science" from non-empirical knowledge actually goes back to determining the role of experience in science. The traditional and inductive view considers the role of experience to confirm scientific statements.From this point of view, a scientific theorem is a theorem that can be confirmed and finally proved by an experimental method. The famous philosopher of science, Karl Popper, at the beginning of the 20th century, proposed the criterion of "falsifiability" as a criterion for distinguishing "science" from other types of knowledge.In the present article, the author tries to reveal the epistemological result of his opinion by referring to some of the criticisms that have been made to Popper's theory, that in experimental science, neither definite proof nor definite refutation is possible. This important point is an emphasis on the hypothetical nature of experimental science.
-اعتماد، شاپور (۱۳۵۷)، دیدگاهها و برهانها، تهران: مرکز .
برت، آرتو ادوین (۱۳۶۹)، مبادى مابعد الطبیعی علوم نوین، ترجمه ی عبدالکریم سروش :تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی .
پوپر، کارل ریموند (۱۳۷۹) اسطوره ی چارچوب، ترجمه ی علی پایا، تهران: طرح نو.
----------،(١٣٦٩) ، جست وجوی ناتمام، ترجمه ی ایرج علی آبادی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
----------، (١٣٦٣)، حدسها و ابطالها، ترجمه ی احمد آرام تهران: شرکت سهامی انتشار
---------،(۱۳۷۰)، منطق اكتشاف علمی، ترجمه سید حسن کمالی ، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
----------، (۱۳۷۲)، واقعی گری و هدف علم ، ترجمه احمد آرام ،تهران: سروش
- جهانگیری، محسن ،(۱۳۶۹) احوال و آثار و آراء فرانسیس بیکن، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی سروش، عبدالكريم (١٣٦١)، علم چیست، فلسفه چیست؟ :تهران: پیام آزادی .
--------،(١٣٦٦) ، محک تجربه، فرهنگ کتابهای اول دوم سوم :تهران: موسسه ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی
- راسل برتراند ،(١٣٦٥) تاریخ فلسفه ی غرب، ترجمه ی نجف دریابندری تهران: پرواز
-کارناب، ردلف (۱۳۶۳)، مقدمه ای بر فلسفه ی علم، ترجمه ی یوسف عفیفی، تهران: نيلوفر
- لازی، جان (۱۳۶۲) درآمدی تاریخی به فلسفه ی¬علم ، ترجمه ی علی پایا، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
مولوی، جلال الدین (۱۳۷۵)، مثنوی معنوی تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: توس
-Routledge Encyclopedia of Philosophy, volume 2, 1998.