بررسی موارد اختلافی تعیین مرجع ضمایر در ترجمه‌های قرآن(مکارم شیرازی، رضایی و صفوی)
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیحسین تک تبار فیروزجائی 1 , مهدی ناصری 2 , محمد جعفری پنجی 3
1 - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم، قم، ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم، قم، ایران
3 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم، قم، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
ضمایر گوناگونی در قرآن کریم وجود دارد که این امر دشواری امر ترجمه کتاب هدایت را دوچندان می کند؛ زیرا مترجم نیازمند دقت و توجه بیش‌تری در ترجمه مرجع ضمیر می‌شود. به دلایلی چون عدم آگاهی کافی مترجمان از زبان عربی و یا عدم توجه کافی آنان، شاهد بروز اختلافاتی میان مفسران و مترجمان در تعیین مرجع ضمیر هستیم. تعیین مرجع ضمیر، امری مهم در حیطه ترجمه بوده و تشخیص صحیح آن، کمک شایانی به ترجمه این کتاب آسمانی می‌کند. در قرآن کریم ضمیرهای مختلفی بنا به دلایل بلاغی و صرفی و نحوی به کار رفته و مترجمان در تعیین مرجع ضمیر، در برخی از موارد با هم اختلاف نظر داشته و هر کدام ضمیر را به مرجع خاصی اختصاص داده‌اند. در این پژوهش سعی بر آن است تا با رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه‌ای، به بررسی مهم‌ترین موارد اختلافی تعیین مرجع ضمیر در ترجمه‌های آقایان مکارم شیرازی، رضایی و صفوی از قرآن کریم پرداخته شود. مهم‌ترین هدف این پژوهش، کشف نقاط اختلافی در این سه ترجمه، با کمک علم تفسیر است.
There are various pronouns in Holy Quran which make the translation of the Book harder and more difficult; because the translator needs more attention and consideration in translation of pronoun reference. Thus based on some reasons such as translator’s lack of knowledge of Arabic language or less attention to them, we witness discrepancies between interpreters and translators in determining pronoun reference. Various pronouns are applied in Holy Quran in which the translators find much discrepancies on them and specify each pronoun to different references. The present paper attempts to study the most important contradicted cases in determining pronoun reference in translations by Makarem Shirazi, Rezaei and Safavi with analytical – descriptive approach. The most important aim of the research is to find out contradicted cases in three translations by abovementioned inerpreters.
قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود. 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج 15،8،7،3،1، تحقیق علی عبدالباری عطیه، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن عطیه اندلسی، عبد الحق بن غالب. 1424ق، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج 1، 3، 4، 5، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، ج2، 3، 13، 14، تحقیق دکتر محمدجعفر یاحقی و دکتر محمدمهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
ابوحیان الاندلسی، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، ج 9،8،6،1، تحقیق محمد صدقی جمیل، بیروت: دار الفکر.
بلخی، مقاتل بن سلیمان. 1423ق، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج 1، تحقیق عبدالله محمد الشاحنه، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد. 1422ق، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ج 4،3، تحقیق محمد علی معوض، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق. 1422ق، الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، ج 3، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حسنی، ابوالمکارم محمود بن محمد. 1382ش، دقائق التأویل وحقایق التنزیل، تحقیق جویا جهان‌بخش، تهران: میراث مکتوب.
حسینی، سید علی. 1367ش، شرح انموذج، چاپ اول، قم: دار العلم.
حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین. 1363ش، تفسیر اثنا عشری، ج 1، تهران: میقات.
حسینی همدانی، سید محمدحسین. 1404ق، انوار درخشان، ج 1، تحقیق بهبودی، چاپ اول، تهران: بی‌نا.
رامیار، محمود.1379ش، تاریخ قرآن، چاپ چهارم،تهران: امیرکبیر.
رضایی اصفهانی، محمدعلی. 1383ش، ترجمه قرآن،قم: دار الذکر.
رعینی، محمد بن محمد. 1990م، الکواکب الدریة، ج 1، شرح احمد ابن عبدالباری، بیروت: دار الکتب.
شبّر، سید عبدالله. 1412ق، تفسیر القرآن الکریم، ج 1، چاپ اول، بیروت: دار البلاغة للطباعة والنشر.
شریف، محمدحسن. 1996م، معجم حروف المعانی، ج 2، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الرسالة.
شریف لاهیجی، محمد بن علی. 1373ش، تفسیر شریف لاهیجی، ج 4،3، چاپ اول، تهران: نشر داد.
شوکانی، محمد بن علی. 1419ق، فتح القدیر، ج 2، چاپ اول، دمشق: دار ابن کثیر.
شیبانی، محمد بن حسن. 1413ق، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، ج 2، تحقیق حسین درگاهی، چاپ اول، تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
صبرة، محمد حسنین. 2001م، مرجع الضمیر فی قرآن الکریم، قاهره: دار غریب.
صفوی، محمد رضا. 1388ش، ترجمه قرآن کریم، چاپ اول، تهران: دفتر نشر و معارف اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن ، قم: دفتر انتشارات حوزه علمیه.
طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: ناصرخسرو.
طبرسی، فضل بن حسن. 1377ش، تفسیر جوامع الجامع، ج 7،3، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طبری، محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: دار المعرفه.
طوسی، محمد بن حسن. بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طیب، سید عبدالحسین. 1378ش، البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران: انتشارات اسلام.
فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث.
فیض کاشانی، ملا حسن. 1415ق، التفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی، چاپ دوم، تهران: انتشارات صدر.
قرطبی، محمد بن احمد. 1364ش، الجامع لأحکام القرآن، ج 21،14،7، چاپ اول، تهران: ناصرخسرو.
کاشانی، محمد بن مرتضی. 1410ق، التفسیر المعین، ج 3، تحقیق حسین درگاهی، چاپ اول، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
کاشفی سبزواری، حسین. 1369ش، مواهب علیه، تحقیق سید محمدرضا جلالی، تهران: انتشارات اقبال.
مصطفوی، حسن. 1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مکارم شیرازی، ناصر. 1373ش، ترجمه قرآن کریم، قم: دار القرآن الکریم.
مکارم شیرازی، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه، ج 14،9،5، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
نجفی خمینی، محمدجواد. 1398ش، تفسیر آسان، چاپ اول، تهران: انتشارات الاسلامیه.
_||_
The Holy Quran
Alousi, Seyed Mahmoud. Roh al-Ma'ani fi tafsir al-Qur'an al-Azim, Research: Ali Abdul-Bari Attiya, Beirut: Dar Al-Kotob al-elmiya, first edition (1415).
Ibn Atiyah Andalusi, Abdul Haq ibn Ghaleb. Al-Muharrar al-Wajis fi-Tafsir al-ketab al-Aziz, , Research: Abdul Salam Abdul Shafi, Beirut: Dar Al-Kotob al-elmiya, first edition (1424).
Abu Al Fotoh Razi, Husein ibn Ali. Rawz al-Janan and Roh al-Janan fi tafsir al-Quran,. Research: Dr. Mohammad Jafar Yahaghi - Dr. Mohammad Mahdi Naseh, Mashhad: The Islamic Studies Foundation of Astan Quds, (1408).
Abu Hayan al-Andalusi, Mohammad bin Youssef. Al-Bahr al-Moheit fi al tafsir: Mohammad Sedghi Jamil, Beirut: Dar Al-Fekr (1420).
Balkhi, Moqatel bin Solayman. Interpretation, research: Abdullah Mohammad al-Shahneh, Beirut: Dar ehya altorath al-Arabi, first edition, (1423).
. Tha'alebi, Abdurrahman ibn Muhammad. Jawahir al-Hesan fi Tafsir al-Quran, research: Mohammad Ali Moawwaz, Beirut: Dar ehya al-torath al-Arabi, first edition, (1422).
Tha'libi Neyshaburi, Abu Ishaq. Al-kashf and al-Bayan an tafsir al-Quran, Beirut: Dar ehya al-torath al-Arabi, first edition, (1422).
Hasani, Abolmakarem Mahmoud bin Muhammad. Research : Joya Jahanbakhsh, Tehran:, (2003).
Hosseini Shah abd Al-Azimi, Hossein. The Interpretation of Ethna athari, Tehran: Meqtak, (1363).
Hosseini Hamedani, Seyyed Mohammad Hossein. Brilliant Anvar, Research: Mohammad Bagher Behbadi, Tehran: Bina, First Edition, (1404).
Hosseini Hamedani, Seyyed Mohammad Hossein. Anwar derakhshan, Research: Mohammad Bagher Behbodi, Tehran, First Edition, (1404).
Ramayar Mahmoud The History of the Quran, Tehran: Amir Kabir, Fourth Edition (2000).
Rezaei Isfahani, Mohammad Ali. Translation of the Qur'an, Qom: Dar al-Zekr (1383)
Ra'ini, Mohammad bin Muhammad. Al-kawakeb al-dorreya, A description of Ahmad Ibn Abd al-Baari, Beirut: Dar al-kotob al-Islameya (1990).
Shobbar, Seyyed Abdullah. Commentary on Al-Quran al-Karim, Beirut: Dar al-Balāgh al- and al-Nashr, first edition, (1412).
Sharif, Mohammad Hassan, moajam-Ma'ani al-Quran al-Karim, Beirut: Al-Rasullah Institute, First Printing, (1996).
. Sharif Lahiji, Mohammad bin Ali. Interpretation of Sharif Lahiji, Research: Mir Jalal Hosseini, Tehran: Publishing, First Edition, (1373).
Shokani, Mohammad bin Ali. Fatah al-Qadir, Damascus: Dar Ibn Kathir, first edition, (1419).
Sheibani, Mohammad ibn Hasan, Nahj al-Bayan, Discovery of Maani-al-Quran, Research: Hossein Dargahi, Tehran: Islamic Encyclopedia Foundation, First Edition (1413).
Safavid, Mohammad Reza. Translation of the Holy Qur'an, Tehran: The Office for the Publishing, First Edition, (2009).
Tabatabai, Mohammad Hussein. Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, Qom: The Office of Publications, (1417).
Tabrasi, Fazl ibn Hasan. Majma al-bayan fi tafsir al-qoran, Tehran: Naser Khosrow, Third Edition (1372).
Tabari, Mohammed bin Jarir. Jamea al-Bayan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar al-Ma'rafa, First Edition, (1412).
Tusi, Mohammad ibn Hasan. Al-Tabayan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar ehya al-torath Al-Arabi.
Tayyeb, Seyed Abdolhossein. Al-Bayan Fi Tafsir Al-Quran, Tehran: Islam Publication, Second Edition (1999).
Fakhrodin Razi, Abu Abdullah Mohammad bin Omar. Mafatih al-Ghayb, Beirut: Dar -Ahi'a al-Torath al-Arabi, third edition, (1420).
Feyz Kashani, Mullah Hasan. Al-Tafsir al-Safi, Research: Hossein Alami, Tehran: Sadr Publication, Second Edition (1415).
Ghorashi, Seyed Ali Akbar. Interpretation of Ahsan al-Hadith, Tehran: Bethat Foundation, Third Edition (1998).
Kashani, Mohammad bin Morteza. Al-Tafsir al-Moein, Research: Hossein Dargahi, Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library, First Printing, (1410).
Kashefi Sabzevari, Hossein.mawaheb alya, Research: Seyyed Mohammad Reza Jalali, Tehran: Iqbal Publishing (1369).
Mostafavi, Hasan Al-Tahqiq fi kalamat Al-Quran al-Karim, Tehran: Translation and Publishing Company, (1360).
Makarem Shirazi, Nasser, Translation of the Holy Quran, Qom: Dar al-Qur'an al-Karim (1373).
Makarem Shirazi, Nasser,tafsir nemone, tehran: dar al-kotob al-eslamiya.1371.
Najafi Khomeini, Mohammad Jawad. Tafsir asan, Tehran: Publishing House, First Printing, (1398).