روح انسانی از دیدگاه قرآن
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیعابدین ترودی لاجیمی 1 , محمدهادی یدالله پور 2 , رضا کهساری 3
1 - گروه علوم قرآنی و حدیث، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
2 - گروه علوم قرآنی و حدیث، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
3 - گروه علوم قرآنی و حدیث، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
چیستی حقیقت انسان مورد توجه مکاتب مختلف به‌ویژه اسلام بوده است. عده‌ای حقیقت انسان را جسم و بدن مادی و برخی روح را حقیقت او، و عده‌ای دیگر آن را مجرد از ماده انگاشته‌اند. مسأله مادیت و تجرد روح است که پیوند مستقیمی با مسأله بقاء روح پس از مرگ دارد. اما بیش‌تر قائلین به مادیت نفس اعتقادی به بقاء روح پس از مرگ ندارند و بر آن‌اند که وقتی بدن از بین رود روح نیز از بین می‌رود؛ اما قائلین به تجرد روح به فناء روح پس از بدن اعتقادی ندارند و حیات روح را پس از مرگ مستمر می‌دانند. در این پژوهش که به شیوه توصیفی- تحلیلی سامان یافته، تلاش شده با مراجعه به قرآن، به ساحت مجرد روح توجه شود. مسأله اصالت روح، تجرد و بقای آن بخشی از معارف الهی از جمله رسالت انبیاء، وحی، حیات برزخی و ... نیز اصل معاد را تشکیل می‌دهد و انکار یا اثبات آن تأثیر مستقیم بر حیات فردی و اجتماعی دارد. مکاتب مادی روح را انسجام اجزای مادی بدن می‌دانند؛ اما در مکاتب الهی، روح با ماده در ارتباط است و با متلاشی‌شدن جسم از بین نمی رود. در این پژوهش با بررسی و جمع‌بندی شش آیه قرآن می‌توان به وجود روح و تجرد آن، به عنوان حقیقتی غیر مادی و جاودان پس از مرگ دست یافت.
Human fact quiddity has always been paid attention by various schools specifically by Islam. Some know human’s body as human’s fact but some other know it his spirit as his fact; the third group also know it abstract. Worldly and abstraction aspect of spirit is of direct relationship with spirit eternity after death; but most believe that there is no other life after death and explain that spirit would disappear by death and both will waste and destroy. This research – which is done with descriptive – analytical method – tries to pay attention to the spirit by referring to Holy Quran. Worldly schools know the spirit as combination of worldly elements; but divine schools know it in relationship with stuff and would not be destroyed by death. This paper tries to find out the fact by studying six Verses of Holy Quran.
قرآن کریم.
ابن سینا، حسین بن عبد الله. 1364ش، النجاة، تهران: مرتضوی.
ابن سینا، حسین بن عبد الله. 1404ق، الشفاءالطبیعیات، تحقیق سعید زاید، قم: مکتبة آیه الله المرعشی.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. بی تا، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
آشتیانی، سید جلال الدین. 1380ش، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
جوادی آملی، عبد الله. 1369ش، وحی و نبوت، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبد الله. 1379ش، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبد الله. 1385ش، صورتوسیرتانساندرقرآن، قم: نشر اسراء.
حسن زاده آملی، حسن. 1379ش، معرفت نفس، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
حسن زاده آملی، حسن. 1381ش، الحججالبالغةعلیتجردالنفسالناطقة، قم: بوستان کتاب.
حسینی تهرانی، سید محمد. بی تا، مهر تابان، بی جا: انتشارات باقر العلوم.
حسینی شاه عبد العظیمی، حسین بن احمد. 1363ش،تفسیر اثنا عشری، تهران: انتشارات میقات.
حسینی همدانی، سید محمد. 1404ق، انوار درخشان، تهران: نشر کتابفروشی لطفی.
حسینی، سید ابو القاسم. 1364ش، بررسی مقدماتی اصول روان‌شناسی اسلامی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
رازی، محمد بن فخر الدین. 1406ق، النفسوالروحوشرحقواهما، تهران: بی نا.
سبحانی، جعفر. 1373ش، معاد انسان و جهان، چاپ دوم، قم: دفتر مجله مکتب اسلام.
سبزواری، هادی بن مهدی. 1383ش، أسرار الحکم، قم: مطبوعات دینی.
شاکریان، حمیدرضا. 1389ش، معاد، تهران: کانون اندیشه جوان.
صاحب بن عباد. بی تا، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتب.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. 1366ش، تفسیر القرآن الکریم، قم: انتشارات بیدار.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. 1368ش، الحکمة المتعالیة، قم: مکتبة مصطفوی.
طباطبایی، محمد حسین. 1363ش، المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمد حسین. 1369ش، انسان از آغاز تا سرانجام، ترجمه صادق لاریجانی، تهران: الزهرا.
طباطبایی، محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی. 1416ق، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. بی تا، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.
قرشی بنایی، علی اکبر. 1377ش، تفسیر أحسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
قرشی بنایی، علی اکبر. 1412ق، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
قندهاری، هادی. 1386ش، سرای سرمدی، تهران: مهام.
کاشانی، ملا فتح الله. 1336ش، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران:کتابفروشی محمد حسن علمی.
گیلانی، نظر علی. 1357ش، رسالة التحفة، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
مجلسی، محمد باقر. 1394ش، بحار الأنوار، قم: دار الکتب الاسلامیة.
مصباح یزدی، محمد تقی. 1383ش، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مصطفوی، حسن. 1430ق، التحقیقفیکلماتالقرآنالکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مطهری، مرتضی. 1390ش، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
مغنیه، محمد جواد. 1424ق، تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
موسوی خمینی، روح الله. 1392ش، معاد از دیدگاه امام خمینی، چاپ هفتم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره).
میرداماد، محمد باقر. بی تا، القبسات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نجاتی، محمد عثمان. 1393ش، علم النفس روان‌شناسی از دیدگاه دانشمندان مسلمان، ترجمه سعید بهشتی، تهران: انتشارات رشد.
نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد. 1416ق، تفسیر غرائب القرآن ورغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیة.
نیکزاد، عباس. 1382ش، معرفت نفس از دیدگاه حکیمان، قم: نشر آیت عشق.
مقالات
افروغ، محمدرضا و همکاران. 1397ش، «معناشناسی واژه نفس یا روح در قرآن کریم و آتمن در اوپنیشادهای کهن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال نهم، شماره 35.
_||_
The Holy Quran
Afrouz, M R et al., 1397, Semantics and Explanation of the Word of the Soul or Soul in the Holy Qur'an and Atman in the Old Promenades, Quranic Studies Quarterly, ninth year, No. 35.
Ashtiani, S J, 1380, Philosophical Philosophy and Philosophy, Mullah Sadra, Qom, Islamic Propagation Office of the Qom Science Center.
Ebn Kasir. Interpretation of Al-Qur'an Al-Azim. Beirut. Dar ahia Altras Al-Arabiya. Bita.
Ebn Manzur, M, Lesan Al-Arab, Beirut,Sader Dar.
Ebn Sina H. Ash-shifa at-Tabiyat. Qom: Ayatollah Maraashi library. 1983.
Firooz Abadi, M, Al-Ghamous Al-mohit, Beirut, Dar Al-kotob Al Elmiyah.
Gharashi, AA, Ghamous Quran, Tehran, Dar Alkotob Al Eslamiyah, 1982.
Gilani N. Resale At-toffeh. Tehran: The Islamic Society of Wisdom and Philosophy of Iran. 1978.
Hassanzadeh Amoli H. Marefat Nafs. First Edition. Tehran: Scientific and Cultural Publishing, Third Office. 2000.
Hassanzadeh Amoli, H, 1381 Sh., Al-Hajj Al-Baghah Ali Tejdr al-Nafs al-Nateqeh, Qom, Boostan Book
Hosseini Hamedani S M. Anvar Derakhshan. First Edition. Tehran: Lotfi Book Store. 1984.
Hosseini Shah Abdol Azimi H. asna Ashari. First edition.Tehran: Mighat. 1984.
Hosseini Tehrani S M. Mehr Taban.Bija: Bagher Al-olum. Bita
Hosseini, A, The Elementary Investigation Islamic Psychological Rules, Islamic Research Institution of,1985.
Ibn Sina, H, 1364 AH, Al-Najah, Tehran, Mortazavi.
Javadi Amoli A. Interpretation of Thematic the Holy Quran. Qom: Asra. 2000..
Javadi Amoli A. Man's Face and Meanings in the Qur'an. Fourth Edition. Qom: Asra.
Javadi Amoli, A, 1369, Revelation and Prophecy, Qom, Asra
Kandahari, H, 1386, Saramadi, Tehran, Maham
Kashani, M F, (1336), Manhaj al-Sadeqin for the requirement of Al-Muqalifin, Tehran: Book Salesman Mohammad Hasan Alami, Third Edition
Majlesi, M B (1394), Baharalanvar, Qom: Darul Kabul Eslamiyah
Makarem Shirazi N. Sample Interpretation. First edition.Tehran: Dar Al-kotob Al-Islamiyah.1995.
Mesbah Yazdi, MT, the education of ideas, Tehran, corporation of international, publication and edit of Islam advertising Organization, 1998.
Mirdamad M B. Al-Qhabesat. Tehran: Tehran University Press. Bita.
Molla Sadra, M, Al-Hekmah Al-Motaaliyah, , , Dar ol Ehya ol torath ol Arabi, 1990.
Moosavi Khomeini, R, 1392, Resurrection from Imam Khomeini's View, Seventh Edition, Tehran, Institute for the Setting up and Publication of Imam's Works
Mostafavy H. Investigation of the words of the Quran. Third edition. Beirut: Dar Al-Kotob Al-Elmiyah. 2009.
Motahari, M, 2011, Education in Islam, Tehran, Sadra Publications
Mughniyah M J. Tafsir al-Kashef. First edition.Tehran: Dar Al-kotob Al-Islamiyah. 2003.
Mulla Sadra, 1366, interpretation of Quran al-Kareem, Qom, Bidar Publications
Nejati M O. Elm o nafs Psychology from the viewpoint of Muslim Scientists. Translated by Saeed B. Tehran: Roshd. 2014.
Neyshaburi N H. Interpretation of Qharaeb Al-Quran and Raghayeb Al-Furqhan. Beirut: Dar al-Kotob Al-El'miyah. 1996.
Nikzad A. Self-Esteem from the viewpoint of the wise men. First Edition. Qom: Ayate Eshgh.2003.
Qarashi Banayi AA. Interpretation of the Ahsan Al- Hadith. Third edition Tehran: Bonyad Besat. 1998.
Razi, FM, The book of spirit, live and discussions, Tehran, Bina.
Sabzevari H. Asrar al-Hakam. Qom:Religious Press. 2004.
Saheb Bin Ebad, Esmaeil Bin Ebad, Al-mohit fe Alloghah, Beirut, Alam Al-kotob.
Shaquarian, H R, 2010, Resurrection, Tehran, Center for Young Thinking.
Sobhani, J, 1373, Resurrection of Man and the World, Second Edition, Qom, Islamic School Magazine.
Tabatabaei M H. The Man’s from Start to End. Translation by Larijani S. Tehran: Az-Zahra. 1990.
Tabatabaei, MH, Almizan fi tafsir Al Quran, Qom, the office of Islamic publication the society of the teachers of Qom Hoze Eslamiyah, 1997.
Tabatabai, S M H, 1363, Almazan, Qom, Islamic Publications Office.
Tabresi F. Majma Al-Bayan Fe Tafsir Al-Quran. Tehran: Naser Khosrow. 1993. Farahidi, Kh, Book Al-Ein, Qom, Hejrat publication.