شخصیت شناسی تفسیری جعفر مرتضی عاملی (ویژگی، مبانی و روش)
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
1 - مازندران
کلید واژه: "ویژگی", "مبانی", "جزئی نگرِ گزاره محور", "روش تفسیر", "استنتاج گزاره ای",
چکیده مقاله :
سیدجعفر مرتضی عاملی شخصیتی است که بیشتر به تاریخ و سیره معروف است؛ امّا در آثار ایشان تک¬نگاریهای تفسیری وجود دارد که موجب شد تا نگارنده، شخصیت تفسیری ایشان را مورد واکاوی قرار دهد. بدین منظور با مطالعه و بررسی آثار تفسیری ایشان مانند: (تفسیر سورۀ الفاتحه)، (سورۀ الکوثر)، و... این نتیجه حاصل شد که ایشان در موضوع ویژگی¬ها، اموری چون پاکی نفس، امتناع از ابتغاء فتنه و آگاهی دقیق و همه جانبه از اطراف و اکناف قرآن کریم را ذکر می¬نمایند و در (روش¬ تفسیری) خود، به مواردی چون توجّه به (مخاطب شناسی قرآن)، (چند معنایی واژگان قرآن و تحقیق در خاستگاه آنها)، (جایگزین ناپذیر بودن واژگان قرآنی)، (معناشناسی واژگان قرآنی با روش هم ¬نشینی و جانشینی)، اشاره دارند. ایشان خود را با دو رویکرد، از دیگر مفسران، متمایز می¬شمارند؛ یکی آنکه روش خود را صرفاً برگرفته از معصومین(ع) می-دانند و براین ادّعا هستند که برای این کار از روایاتی بهره برده که مفسر دیگری از آنها بهره نبرده است؛ دوم اینکه ایشان روش تفسیری خود را روش (جزئی¬نگرِ گزاره¬محور) می¬نامند و ادعا دارند که از روش (استنتاج گزاره¬ای) بهره می¬برند و منظورشان از استنتاج گزاره¬ای این است که فرضیه¬های جایگزین برای تفسیر یک آیه را مشخص می-کنند سپس خصوصیات موجود در همانندها و ویژگی¬های معنایی موجود در آنها را با هم مقایسه می¬نمایند، بعد از آن، به معنای مورد نظر آیه دست می¬یابند. آنچه از روش جعفر مرتضی برمی¬آید اینکه ایشان بر مبانی تفسیری قرآن مانند وحیانی بودن قرآن، عدم تحریف قرآن و... کاملاً پایبند بوده است.
Syed Jafar Morteza is a personality who is more famous for his history and biography; But along the way in his works, there are some explanatory monographs, which made the author to put an analysis his method of interpretation. Therefore, the upcoming research has answered the question, what are the conditions and methods of interpretation in the eyes of Seyyed Jafar Morteza Ameli? For this purpose, by studying and examining his exegetical works (commentary monographs) such as "Commentary on Surah Al-Fatihah", "Commentary on Surah Al-Kowsar", "Commentary on Surah Al-Ma'oun", "Commentary on Surah Al-Insan" and... The result was that, with all the conditions and methods that count for an interpreter and interpretation, he considers himself different from other interpreters with two approaches; One is that he considers his method only taken from the Ma'somin(pbuh). And it is claimed that for this purpose he used traditions that no other commentator has used. Second, he calls his method of interpretation "proposition-based partial perspective " method, and what they mean by propositional inference is that they identify alternative hypotheses for the interpretation of a verse, then the characteristics in similarities and characteristics. They compare the meaning in them. After that, they get the intended meaning of the verse. What emerges from Jafar Morteza's conditions and methods is that he has completely adhered to the principles of Qur'an interpretation, such as the revelation and sanctity of the Qur'an, the non-distortion of the Qur'an.
قرآن کریم، (1373ش)، ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، قم: دفتر مطالعات تاريخ و معارف اسلامى، چ2.
نهج البلاغة، (1414ق)، تحقیق: صالح، صبحي، قم: هجرت، چ1.
صحيفة سجادية، (1376ش)، على بن الحسين عليه السلام، قم: دفتر نشر الهادى، مكان چاپ: قم، چ1.
ابن أبي جمهور، محمد بن زين الدين، (1405ق)، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، تحقیق: مجتبی عراقی، قم: دار سيد الشهداء للنشر، چ1.
ابن بابويه قمی، محمد بن على، (1413ق)، من لا يحضره الفقيه، تحقیق: علی اکبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چ2.
رضائى اصفهانى، محمد على، (1382ش)، درسنامه روش¬ها و گرايش¬هاى تفسيرى قرآن، قم: مركز جهانى علوم اسلامى.
شاکر، محمد کاظم، (1382ش)، مبانى و روشهاى تفسيرى، قم: مركز جهانى علوم اسلامى.
طباطبايى، محمدحسين، (1390ق)، الميزان في تفسير القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چ2.
طبرسى، احمد بن على، (1403ق)، الإحتجاج على أهل اللجاج، تحقیق: محمد باقر خرسان، مشهد: نشر مرتضى.
فيض¬كاشانى، محمد محسن، (1415ق)، تفسير الصافي، تحقیق: اعلمى، حسين، تهران: مكتبه الصدر، چ2.
عاملى، جعفر مرتضى، (1419ق: الف)، تفسير سورة الكوثر، بیروت: المركز الاسلامي للدراسات، چ1.
عاملى، جعفر مرتضى، (1419ق: ب)، تفسير سورة الماعون، بیروت: المركز الاسلامي للدراسات، چ1.
عاملى، جعفر مرتضى، (1420ق)، تفسير سورة الفاتحة، بیروت: المركز الاسلامي للدراسات، چ1.
عاملى، جعفر مرتضى، (1424ق)، تفسير سورة هل أتى، بیروت: المركز الاسلامي للدراسات، چ1.
علوى مهر، حسين، (1381ش)، روش¬ها و گرايش¬هاى تفسيرى، قم: اسوه، چ1.
عياشى، محمد بن مسعود، (1380ق)، تفسير العيّاشي، تحقیق: سیدهاشم رسولى محلاتى، تهران: المطبعة العلمية، چ1.
كلينى، محمد بن يعقوب، (1407ق)، الكافي، تحقیق: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد، تهران: دار الكتب الإسلامية، چ4.
مؤدب، سيد رضا، (1380ش)، روشهاى تفسير قرآن، قم: اشراق.
مجلسى، محمد باقر، (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحياء التراث العربي.
مكى عاملی، محمد بن جمال الدین(شهيد اول)، (1379ش)، تحقیق: عبدالهادی مسعودی، الدرّة الباهرة من الأصداف الطاهرة، قم: انتشارات زائر، چ1.