آسیب شناسی تربیت انسان با محوریت سوره‌های ناس و فلق
محورهای موضوعی : بررسی تفسیرهای عقلانی قرآن
کلید واژه: سوره ناس, سوره فلق, انسان, تربیت,
چکیده مقاله :
نفس انسانی امری پیچیده و ناشناخته است که همواره انسان را به خیر و شرّ دعوت می کند و اين نفس به تربیت و تزکیه نیازمند است تا مسیر رشد وکمال را بپیمايد و از عوامل آسیب رسان به کمال دوری گزیند. پژوهش حاضر با هدف کاوشی در جهت آسیب شناسی تربیت انسان بر اساس مضامین سوره های ناس و فلق صورت گرفت. در همین راستا روش پژوهش توصیفی – تحلیلی و از نوع تحلیل محتوای کیفی بود. ابزار جمع آوری اطلاعات، فیش برداری بر اساس آیات قرآن کریم و نیز اسناد و مدارک معتبر مرتبط با موضوع می باشد. یافته های تحقیق نشان داد بر اساس مضامین این سوره ها عوامل آسیب رسان به تربیت انسان شامل وسوسه های آشکار و پنهان، فراموش کاری انسان، شرّ ناشی از نفس انسان، ظلمت ها، القاء کنندگان مطالب خلاف حق و حسادت حاسدان است. همچنین به دلیل اهمیت تربیت اخلاقی انسان راهکارهای پیشگیری از آسیب ها مشخص شد. مهم ترین این عوامل شامل پناه جویی به خداوند، ادارک ضعف خویشتن و قدرت الهی، تذکر و یادآوری، توجه به اسماء الهی و ایجاد ارتباط میان انسانها با محوریت الهی می باشد.
The human soul is a complex and unknown thing that always invites man to good and evil, and this soul needs education and cultivation in order to follow the path of growth and perfection and avoid harmful factors to perfection. The current research was carried out with the aim of exploring the pathology of human education based on the themes of Surah Nas and Falaq. In this regard, the research method was descriptive-analytical and qualitative content analysis. The tool for collecting information is data collection based on the verses of the Holy Quran as well as valid documents related to the subject. The findings of the research showed that based on the themes of these surahs, the harmful factors to human education include open and hidden temptations, human forgetfulness, evil caused by the human soul, darkness, those who induce wrongful content and the envy of the envious. Also, due to the importance of human moral education, strategies to prevent injuries were identified. The most important of these factors include seeking refuge in God, realizing one's own weakness and God's power, reminding and reminding, paying attention to God's names, and creating a relationship between humans with God's centrality.
قرآن کریم
آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعاني في تفسیر القرآن العظیم و السبع المثاني، ج 30 ، بیروت: دار الکتب العلمية، 1414 ق.
ابن عربى، ابو عبدالله محیى الدین محمد، تفسیر ابن عربی، ج 2، تحقیق: سمیر مصطفى ، بیروت: دار احیاء التراث العربى، 1422 ق
ابن قيم الجوزيه ، محمد بن ابي بكر، التفسیر القیم، تحقیق: شیخ ابراهیم رمضان، بیروت: دار و مکتبة الهلال بیروت، 1410
احمد بن فارس، أبو الحسين ، معجم مقاییس اللغه، محقق : عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتب الاعلام اسلامی، 1378
احمدی فر، مصطفی. امیری، دادمحمد. روش های اصلاحی در تربیت اخلاقی. مجله آموزه های اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی. شماره26، 1396
اصفهانی، نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 4، تهران: نشر نهضت زنان مسلمان. 1361
باقري، خسرو، نگاهي دوباره به تربيت اسلامي، تهران: انتشارات مدرسه، 1388
تهرانی، مجتبی، تفسیر نورمبین، ج 1، تهران: مصابیح الهدی، 1393
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم، توحید در قرآن، ج 8، قم: اسراء، 1384
حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی ، صادق زاده قمصري، علي رضا، تريبت اسلامي، تهران، انتشارت تربیت اسلامی، 1385
حسان عبدالمنان، معجم الفاظ القرآن الکریم، تهران: انتشارات دارالعلم ، 1396
خمینى، سید روح‌الله، چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، 1378
خمینی، سید روح الله، صحیفه نور، تهران: مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1389
دهقان، اکبر، تفسیر نسیم رحمت، قم: حرم، 1392
راغب اصفهانی، حسین بن محمد ، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم، 1410 ق
زمخشری، محمود ابن عمر، تفسیر کشاف، ترجمه مسعود انصاری، تهران: ققنوس، 1389
صادق زاده قمصري، علي رضا، تريبت اسلامي، تهران: مركز مطالعات تربيت اسلامي، 1380
صدر، سید موسی ، حدیث سحرگاهان ( گفتارهای تفسیری امام موسی صدر)، ترجمه: علیرضا محمودی، مهدی موسوی‌نژاد، تهران: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، 1398
صدر، سید موسی ، برای زندگی ( گفتارهای تفسیری امام موسی صدر )، ترجمه مهدی فرخیان، تهران|: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، 1392
صفایی حائری، علی، تطهیر با جاری قرآن، ج 1، تهران: انتشارات لیله القدر، 1397
طالقانی، سید محمود ، پرتوی از قرآن، جلد 6 ، تهران: شرکت سهامی انتشار ( مجتمع فرهنگی آیت‌الله طالقانی)، 1398.
طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1،
طبرسی ، فضل‌بن‌حسن ، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ، ج 10، تهران: المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، 1389
فراهیدی ، خلیل بن احمد ، العین، قم: انتشارت هجرت، 1384
عبده، محمد، تفسیر جزء عمّ، بیروت: دار و مكتبه الهلال، 1985 م
فضل الله، سید محمد حسین ، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر، ۱۴۱۹ ق.
القرطبي، شمس الدين، تفسير القرطبي، تحقيق: أحمد البردوني و إبراهيم أطفيش، القاهره: دار الكتب المصريه ، 1964 م
قرشی، سيد علي اكبر ، قاموس قرآن، تهران: دارالكتب الاسلاميه، 1364
کلینی ، محمدبن‌یعقوب ، اصول کافی، ج 2، مترجم: حسین استاد ولی، قم: دار الثقلین، 1392
مصطفوی، حسن ، التحقیق قی کلمات القرآن الکریم، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی تا.
مطهری، مرتضی؛ تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا، 1383ش
مكارم شيرازي و ديگران ، ناصر تفسير نمونه، تهران: دارالكتب الاسلاميه، 1372
نراقى، ملا احمد، معراج السعادة، تهران: انتشارات هجرت، 1372
نراقی، ملا محمدمهدی، علم اخلاق اسلامى (ترجمه جامع السعادات)، ترجمه سیدجلال الدین مجتبوی، تهران: انتشارات حکمت، 1377.