اثربخشی طرحواره‌درمانی بر کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه

محورهای موضوعی : روان کاوی، روان پویشی، روان شناسی شناختی و بهداشت روان

فرزانه بیداری ¹ (دانشجوی دکتری روان‌شناسی عمومی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.)
آزیتا امیرفخرایی ² (استادیار گروه روان‌شناسی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.)
اقبال زارعی ³ (استادیار گروه روان‌شناسی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.)
کرامت کرامتی ⁴ (استادیار گروه روان‌شناسی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.)

تاریخ دریافت : 1401/05/31 تاریخ پذیرش : 1401/05/31 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی طرحواره‌درمانی بر کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه انجام گرفت. روش‌: پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش شامل زنان دارای تعارضات زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر تهران در شش ماهه پاییز و زمستان سال 1398 بود. در این پژوهش تعداد 40 زن دارای تعارضات زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه گمارده شدند (هر گروه 20 زن). گروه آزمایش طرحواره‌درمانی را طی دو ماه در 8 جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت نمودند. در گروه آزمایش 4 نفر و در گروه گواه 3 نفر ریزش وجود داشت. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه کمال گرایی (هیل و همکاران، 2004)، مقیاس نگرش‌های ناکارآمد (وایزمن و بک، 1978)، تعارض زناشویی (براتی و ثنایی، 1375) و طرحواره‌های ناسازگار اولیه (یانگ ، 1998) بود. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که طرحواره‌درمانی بر کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه تأثیر معنادار دارد (p<0/001). بدین صورت که این درمان توانسته منجر به کاهش کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه شود. نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان چنین نتیجه گرفت که می‌توان از طرحواره‌درمانی در جهت کاهش کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای‌ تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه بهره برد.

منابع و مأخذ:

ابراهیمی، ا؛ موسوی، س.غ. (1391). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس نگرش‌های ناکارآمد در بیماران مبتلا به اختلالات خلقی، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 21(5)، 20-28.

آرین‌فر، ن؛ پورشهریاری، م. (1396). مدل معادلات ساختاری پیش‌بینی تعارضات زناشویی بر اساس طرحواره‌های ناسازگار اولیه حوزه بریدگی و طرد و متغیر میانجی سبک‌های عشق‌ورزی، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 8(29)، 134-107.

اصغری، ف؛ صادقی، ع؛ زارع خاکدوست، س؛ انتظاری، م. (1394) بررسی رابطه بین طرحواره های ناسازگار با تعارض زناشویی و بی ثباتی زناشویی در بین زوجین متقاضی طلاق و زوجین عادی. آسیب شناسی، مشاوره و غنی‌سازی خانواده، 1(۱)، ۴۶-۵۸.

بشیری، ط؛ گل‌محمدیان، م؛ حجت‌خواه، س.م. (1395). اثربخشی طرحواره درمانی بر نگرش‌های ناکارآمد نسبت به انتخاب همسر در دانشجویان دختر، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 7(27)، 188-171.

بیداری، ف؛ حاجی علیزاده، ک. (1398). اثربخشی طرحواره درمانی بر راهبردهای شناختی هیجان، تحمل پریشانی و ناگویی خلقی بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، مطالعات روان‌شناختی، 15(2)، 165-180.

پولادی ریشهری، ع؛ خبازثابت، س. (1395). پیش‌بینی تعارض‌های زناشویی بر اساس سبک‌های دلبستگی، کمال‌گرایی و طرحواره‌های ناسازگار در زوجین، فصلنامه دست‌آوردهای روان‌شناسی بالینی، 2(2)، 37-22.

تقی‌یار، ز؛ پهلوان‌زاده، ف؛ سماوی، س.ع. (1395). اثربخشی طرحواره درمانی برسرخوردگی زناشویی زنان متأهل، زن و مطالعات خانواده، 9(34)، 63-49.

جمشیدی، ب؛ حسین چاری، م؛ حقیقت، ش؛ رزمی، م.ر. (1388). اعتباریابی مقیاس جدید کمالگرایی. مجله علوم رفتاری، 3(1)، 35-43.

چهرآز ابوالحسنی، م؛ هنرپروران، ن. (۱۳۹۶). تبیین رابطه تعارضات زناشویی و طرح واره های ناسازگار اولیه با نگرش به روابط فرا زناشویی در زوجین، اولین کنفرانس ملی پژوهش های نوین ایران و جهان در مدیریت، اقتصاد و حسابداری و علوم انسانی، شیراز، دانشگاه علمی کاربردی شوشتر.

خدابنده‌لو، س؛ نجفی، م؛ رحیمیان بوگر، ا.(1397). اثربخشی طرحواره‌درمانی ذهنیت‌مدار بر عزت‌نفس افراد دارای اختلال شخصیت خودشیفته: پژوهش موردمنفرد، مطالعات روان‌شناسی بالینی، 8(3)، 101-65.

دلاور، ع. (1391). روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی، تهران: نشر ویرایش.

روحی، ع؛ جزایری، ر.ا؛ فاتحی‌زاده، م؛ اعتمادی، ع. (1396). اثربخشی رویکرد طرحواره درمانی بر کاهش آسیب‌های تعاملی زناشویی مردان دارای شخصیت اجتنابی، مطالعات روان‌شناسی بالینی، 8(29)، 159-135.

رئیسی دستگردی، م؛ عارفی، م. (1398). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر مدل داگاس بر نگرش های ناکارآمد و نگرانی نوجوانان دارای اختلال اضطراب فراگیر، نشریه توانمندسازی کودکان استثنایی، 10(3)، 85-95.

صدوقی، ز آگیلار- وفایی، م. (1387). تحلیل عاملی نسخه کوتاه پرسشنامه طرحواره یانگ در نمونه غیربالینی ایرانی، مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 14(2)، 214-219.

صدیقی، س.ر؛ جعفری، ا. (۱۳۹۵). پیش بینی تعارضات زناشویی بر اساس طرحواره های ناسازگار اولیه در زوجین جوان، دومین کنگره بین‌المللی توانمندسازی جامعه در حوزه علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، مرکز توانمندسازی مهارت‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه.

صیادی، گ؛ گل‌محمدیان، م؛ رشیدی، ع. (1396). اثربخشی طرحواره درمانی بر احساس حقارت دختران نوجوان خانواده های طلاق، پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 7(1)، 100-89.

عزیزی، ز؛ صفاری‌نیا، م. (1398). تاثیر طرحواره درمانی گروهی بر ارتقای بهزیستی اجتماعی و ادراک اعتماد اجتماعی در دانشجویان، مطالعات روان‌شناختی، 15(1)، 147-163.

قادری، ف؛ کلانتری، م؛ مهرابی، ح. (1394). اثربخشی طرح واره درمانی گروهی در راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان دانشجویان دارای نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی. نشریه بین‌المللی علوم رفتاری، 9(2)، 139-128.

کاویانی، ز؛ نجمه، حمید؛ عنایتی، م. (1392). بررسی تاثیر درمان شناختی رفتاری بر تاب آوری و نگرش‌های ناکارآمد زوجین، پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 8(32)، 203-189.

لطفی کاشانی، ف. (1387). تاثیر مشاوره گروهی مبتنی بر رویکرد رفتاری- شناختی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد، مجله اندیشه و رفتار، 2(8)، 67-78.

محمدزاده، ع؛ خیری هیق، ع؛ واحدی، م. (1395). مقایسه مؤلفه‌های کمال‌گرایی در مبتلایان به اختلالات وسواسی جبری، افسردگی اساسی و گروه بهنجار، مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، ۶(۴)، ۵۱۲-۵۲۱.

محمدی، ح؛ سپهری شاملو، ز؛ اصغری ابراهیم آباد، م.ج. (1398). اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی گروهی بر کاهش پریشانی روان‌شناختی و دشواری تنظیم هیجان زنان مطلقه، اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی، 13(51)، 27-36.

نظری، ر؛ کربلایی محمدمیگونی، ا. (1396). الگوی ساختاری کمال گرایی، بهزیستی روان شناختی و سازگاری زناشویی، روان شناسی کاربردی، 11(3)، 432-411.

یوسف‌زاده، م؛ طالبی، ه؛ نشاط‌‌ دوست، ح.ط. (1396). اثربخشی طرحواره درمانی بر کاهش طرحواره‌های ناسازگار در بیماران مبتلا به کمردرد مزمن شهر تهران: پیگیری دو ماهه، پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، 7(2)، 81-69.

Beck, A.T., Brown, G., Weissman, A.N. (1991). Factor analysis of the Dysfunctional Attitude Scale in a clinical population. Psychological Assessment, 3(3), 478-483.

Brouwer, M.E., Williams, A.D., Forand, N.R., DeRubeis, R.J., Bockting, C.L.H. (2019). Dysfunctional attitudes or extreme response style as predictors of depressive relapse and recurrence after mobile cognitive therapy for recurrent depression. Journal of Affective Disorders, 243, 48-54.

Calvete, E.(2014). Emotional abuse as a predictor of early maladaptive schemas in adolescents: Contributions to the development of depressive and social anxiety symptoms. Child Abuse & Neglect, 37(4), 735-746.

Corry, J., Green, M., Roberts, G., Frankland, A., Wright, A., Lau, P., Loo, C., Breakspear, M., Mitchell, P.B.(2013). Anxiety, stress and perfectionism in bipolar disorder. Journal of Affective Disorders, 151(3), 1016-1024.

Cribbet, M.R., Smith, T.W., Uchino, B.N., Baucom, B.R.W., Nealey-Moore, J.B. (2020). Autonomic influences on heart rate during marital conflict: Associations with high frequency heart rate variability and cardiac pre-ejection period. Biological Psychology, 151, 107-112.

Dowlati, Y., Segal, Z.V., Ravindran, A.V., Steiner, M., Stewart, D.E., Meyer, J.H. (2014). Effect of dysfunctional attitudes and postpartum state on vulnerability to depressed mood, Journal of Affective Disorders, 161: 16-20.

Gao, T., Meng, X., Qin, Z., Zhang, H., Gao, J., Kong, Y., Hu, Y., Mei, G. (2018). Association between parental marital conflict and Internet addiction: A moderated mediation analysis. Journal of Affective Disorders, 240, 27-32.

Hill, R.W., Huelsman, T.J., Furr, R.M., Kibler, J., Vicente, B.B., Kennedy, C. (2004), A new measure of perfectionism: The Perfectionism Inventory. Journal of Personal Assessments, 82(1): 80-91.

Keng, S., Seah, S.T.H., Tong, E.M.W., Smoski, M. (2016). Effects of brief mindful acceptance induction on implicit dysfunctional attitudes and concordance between implicit and explicit dysfunctional attitudes. Behaviour Research and Therapy, 83: 1-10.

Khasho, DA., Van Alphen, S.P.G., Heijnen-Kohl, S.M.J., Ouwens, M.A., Arntz, A., Videler, A.C.(2019). The effectiveness of individual schema therapy in older adults with borderline personality disorder: Protocol of a multiple-baseline study. Contemporary Clinical Trials Communications, 14: 321-330.

Kobori, O., Yoshie, M., Kudo, K., Ohtsuki, T.(2011). Traits and cognitions of perfectionism and their relation with coping style, effort, achievement, and performance anxiety in Japanese musicians. Journal of Anxiety Disorders, 25(5): 674-679.

Li, X., Liu, Q.(2020). Parent–grandparent coparenting relationship, marital conflict and parent–child relationship in Chinese parent–grandparent coparenting families. Children and Youth Services Review, 109, 104-108.

Makhanova, A., McNulty, J.K., Eckel, L.A., Nikonova, J., Maner, J.K.(2018). Sex differences in testosterone reactivity during marital conflict. Hormones and Behavior, 105: 22-27.

Nenadic, I., Lamberth, S., Reiss, N. (2017). Group schema therapy for personality disorders: A pilot study for implementation in acute psychiatric in-patient settings. Psychiatry Research, 253: 9-12.

Onsy, E., Amer, M.M. (2014). Attitudes Toward Seeking Couples Counseling among Egyptian Couples: Towards a Deeper Understanding of Common Marital Conflicts and Marital Satisfaction.  Social and Behavioral Sciences, 140: 470-475.

Orue, I., Calvete, E., Padilla, P.(2014). Brooding rumination as a mediator in the relation between early maladaptive schemas and symptoms of depression and social anxiety in adolescents. Journal of Adolescence, 37(8): 1281-1291.

Pugh, M. (2015). A narrative review of schemas and schema therapy outcomes in the eating disorders. Clinical Psychology Review, 39: 30-41.

Renner, F., DeRubeis, R., Arntz, A., Peeters, F., Lobbestael, J., Huibers, M.J.H. (2018). Exploring mechanisms of change in schema therapy for chronic depression. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 58: 97-105.

Waller, G, Meyer, C. Ohanian, V. (2001). Psychometric properties of the long & short versions of the young schema questionnaire: Core beliefs among bulimic and comparision women. Cognitive Therapy Research, 25(2):137-147.

Weissman, A. N., Beck, A. T.(1978). Development and validation of the dysfunctional attitude scale. Paper presented at the annual meeting of the association for the advancement of behavior therapy. Chicago: IL.

Wilson, S.J., Jaremka, L.M., Fagundes, C.P., Andridge, R., ,. J., Habash, D., Belury, M.A., Kiecolt-Glaser, J.K. (2017). Shortened sleep fuels inflammatory responses to marital conflict: Emotion regulation matters. Psychoneuroendocrinology, 79: 74-83.

Young, J. E. (1998). Young Schema Questionnaire Short Form. New York: Cognitive Therapy Center.