هیدروپلیتیک اترک و تأثیر آن بر روابط دیپلماتیک ایران و ترکمنستان در راستای توسعه امنیت ملی

محورهای موضوعی : امنیت

رضا فرهادی ¹ , مسعود مطلبی ² , علی محمدزاده ³

1 - دانشجوی دکتری، رشتۀ علوم سیاسی، دانشکدۀ علوم انسانی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ علوم انسانی،واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، آزادشهر، ایران
3 - استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ علوم انسانی،واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود، ایران

تاریخ دریافت : 1402/06/02 تاریخ پذیرش : 1402/07/18 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: ایران, هیدروپلیتیک, ترکمنستان, روابط سیاسی, رود مرزی اترک,

چکیده مقاله :

در عصر حاضر و بالاخص در دهه‌های اخیر، آب به عنوان یک فاکتور مهم راهبردی در سیاست خارجی و امنیتی دولت‌ها و ملت‌ها محسوب می‌گردد. در چنین شرایطی آب شیرین به عنوان یک منبع تجدیدناپذیر و غیرقابل بازتولید، این رقابت را به سطح بالایی از سیاست خارجی می-کشاند، این عامل در رودخانه های مرزی به بحران جدی و تنش بین کشورها تبدیل شده است. کشور ترکمنستان که حجم عمده‌ی خاکش را صحرای قره‌قوم تشکیل داده است، در دوران مختلف آب مورد نیاز خود را از آب‌های مشترک و فرامرزی تهیه نموده است. نیاز شدید دو کشور به آب رود اترک در دو دوره‌ی قبل و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی همواره از مسائل بحث‌برانگیز دو کشور بوده است. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی می‌کوشد پاسخگوی این سوال باشد که چالش-های سیاسی- امنیتی ایران و ترکمنستان در مورد بهره‌برداری مشترک از اترک و هیدروپلیتیک آن چیست؟ یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که، دیپلماسی حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران در مورد اترک در دو دوره‌ی قبل و بعد از فروپاشی شوروی، تسامح، تساهل و دوری از تنش بوده و همین امر باعث بهره‌وری جسورانه و بیشتر ترکمنستان از اترک، خارج از قواعد حقوقی بین‌المللی شده است. بر این اساس ایران باید رویکرد تازه‌ای را نسبت به هیدروپلیتیک اترک در پیش گیرد و دو کشور با ارائه راهکارهای مناسب، کشمکش‌های قریب‌الوقوع و احتمالی را به همکاری و توسعه تبدیل کنند.

چکیده انگلیسی:

In the present era and especially in recent decades, water is considered as an important strategic factor in the foreign and security policy of governments and nations. In such a situation, fresh water as a non-renewable and non-reproducible resource brings this competition to a high level of foreign policy, this factor has become a serious crisis and tension between countries in the border rivers. The country of Turkmenistan, whose land consists of the Qaraqom desert, has obtained its water needs from common and transboundary waters in different eras. The strong need of the two countries for the water of Atrak River in the two periods before and after the collapse of the Soviet Union has always been one of the controversial issues of the two countries. Based on the descriptive-analytical method, this research tries to answer the question, what are the political-security challenges of Iran and Turkmenistan regarding the joint exploitation of Atrak and its hydropolitics? The findings of the research indicate that the Islamic Republic of Iran's sovereign diplomacy regarding Atrak in the two periods before and after the collapse of the Soviet Union was tolerance, tolerance and avoidance of tension, and this caused the bold and greater productivity of Turkmenistan. Turkey has become outside the rules of international law. Based on this, Iran should take a new approach towards the Turkish hydropolitics and the two countries should turn the imminent and possible conflicts into cooperation and development by providing appropriate solutions.