جستاری در فلسفه آرکئولوژی (باستان‌شناسی - دیرینه‌شناسی)
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ
1 - دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
کلید واژه: فلسفه, لوگوس, آرکئولوژی, درون‌دانشی, برون‌دانشی, آرخه, آرخئون, عالم مدرن,
چکیده مقاله :
هیچ دانشی مستغنی از فلسفه، فکر و فهم فلسفی و نظری و معرفت شناختی نیست. این که بدرستی و راستی یک رشته و دانش یا یک علم چگونه دانش و دانایی یا نظام معرفتی و رشته علمیست این که چه جایگاهی را در میان دیگر رشته‌های علمی وسپهرهای معرفتی اشغال کرده است، این که منابع و مواد و مصالح موضوعی‌اش از چه جنسی هستند، این که به لحاظ روش‌شناختی و نوع روش‌ها و راهکارها و ابزارهای به خدمت گرفته شده در آن در چه موقعیتی قرار گرفته و مناسبتش با ابزارهای پژوهشی و روش‌شناسی دیگر رشته‌ها و دانش‌ها چگونه است و کوتاه سخن آن که مسأله‌های ریز و درشت مطرح شده از سوی عالمان آن از چه نوع مسأله‌هایی هستند و فرضیه‌ها و نظریه‌هایش از چه جنس‌اند و روی به قبله و کعبه چه نیت و هدف و غایتی دارند و به دنبال چه می‌گردند و چه می‌جویند و چه می‌کاوند و چه می‌یابند و چه باده‌ای از معرفت را به کف می‌آورند و در کام آدمیان می‌ریزند و منزلت و مصلحت و منفعتشان برای مردمان چگونه است و شمار متعدد مسأله‌های خرد و کلان دیگر از این جنس هم سرشتی فلسفی دارند هم نقد و تحلیل هم فکر و فهم فلسفی و نظری و معرفت‌شناختی را می‌طلبند. در نوشتاری که پیش روست برای پرهیز از افتادن در دام خلط مباحث، سعی شده سه نحوه نگاه درون دانشی و اولیه علمی عالمان و بینادانشی و روایی و تاریخی مورخان و برون‌دانشی و ثانویه و فلسفی فیلسوفان علم از هم تفکیک و تحدید شود. در ادامه طرح مسأله‌ها و مباحث دانشی درافکنده و دامن زده می‌شود که بی‌اغراق می‌توان گفت یکی از سئوال‌خیز و مناقشه‌انگیز و پیچیده و عمرخوار و شکننده و دلرباترین دانش‌های مطرح در دوره جدید بوده است.
This article speculates the categorization of different way of approach to understanding of Archaeology as an academic discipline or as a body of scientific methods of research with its own cognitive or epistemological possibilities and inadequacies. But this proposed categorization as any theoretical or logical categorization produces its own conventional character. One area of approaching to understand archaeology is very primary and immediate has disciplinary quality. The second category of approaching to understand archaeology is interdisciplinary and historical approach or sociological as well as anthropological approach to represent archaeology comparatively among different academics discipline or sciences. The third category of approaching to understand the nature of archaeology as a discipline or as a body of scientific research has extraarchaeological and secondary or theoretical as well as philosophical quality. Philosophy of archaeology belongs to this area of extra-archaeological category of approach to understanding the nature of archaeology.
_||_