استقرارهای دورة مس‌سنگی حوضة آبریزگاورود در شرق زاگرس مرکزی
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخحمید حریریان 1 , عباس مترجم 2 , مرتضی حصاری 3
1 - گروه باستان‌شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
2 - گروه باستان‌شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
3 - گروه باستان‌شناسی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان
کلید واژه: زاگرس مرکزی, سنقر و کلیایی, حوضه آبریز گاورود, الگوهای استقراری, دورة مس‌وسنگ,
چکیده مقاله :
دشت میان‌کوهی گاورود با ۹۸۵ کیلومتر مربع مساحت در قسمت شرقی زاگرس مرکزی در شمال شهرستان سنقر به لحاظ دارا بودن شرایط زیست‌محیطی مناسب استقرارهای زیادی در دوران روستانشینی (مس‌سنگی) را در خود جای داده است. ارتباط فرهنگی این دشت همواره با حضور گونه‌های سفالی منطقه‌ای (گودین)، سه‌گابی و دالمایی آشکار و همچنین، تکامل و هم‌زمانی فرهنگ‌های مس‌سنگی این منطقه با زاگرس مرکزی با توجه به میان‌کوهی‌بودن این دشت نمایان است. در این پژوهش، به تحلیل عوامل زیست‌محیطی مرتبط با الگوی استقراری پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که انتخاب محل استقرار در دشت گاورود تابع شرایط مناسب زیست‌محیطی، آب‌وهوایی و قابلیت زمین بوده است. بر این اساس، می‌توان دریافت که تراکم زیاد منابع آبی نظیر چشمه‌ها و سراب‌ها در دره‌های میان‌کوهی در گسترة گاورود و پراکندگی آن‌ها، شرایط مساعدی را برای شکل‌گیری جوامع مس‌سنگی فراهم آورده است. همچنین، به نظر می‌رسد، نفوذ فرهنگ فرامنطقه‌ای دالما توانایی این دشت را در تأمین مایحتاج زندگی و وارد عرصة ارتباطات فرامنطقه‌ای می‌کند.
Gavroud mountain valleys plain in the east of central Zagros with an area of about 985 km2 is located in the northeast of Sonqor and due to favorable environmental conditions has embedded numeral settlements in chalcolithic periods. The cultural relationships in this plain were revealed by potteries from regional cultures including Godin, She-Gabi, and Dalma. Also, this evidence indicates a parallel and convergence evolution in the chalcolithic culture of the study area with central Zagros. This study investigates affecting environmental variables related to settlement patterns. Results revealed that settlement site selection in Gavroud Plain in the chalcolithic eras was affected by bioclimatic and environmental conditions and land use capability. It could be mentioned that the high density of water bodies such as springs and streams flowing in mountain valleys provide suitable conditions for the development of chalcolithic cultures. Also, it is worth noting that the penetration of Dalma culture through the plain indicates the high potential of the area to provide human requirements and formulate ultra-regional relationships.
_||_