گاه‌نگاری محوطه قلعه مدریشِ سیستان بر اساس مطالعه سفال‌های به‌دست آمده از بررسی روشمند
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی اسلامی
یاسمن نصیری پور
1
(دانشجوی دکتری گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
سپیده بختیاری
2
(سپیده بختیاری، دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی (دوران اسلامی)، دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.)
محمد کیخا
3
(دانشجوی دکتری گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران)
سحر بختیاری
4
(پژوهشگر پسادکتری باستان­ شناسی شناسی دانشگاه تربیت مدرس)
کلید واژه: سیستان, سفال, بررسی روشمند, سده‌های میانی اسلام, گاه‌نگاری, قلعه مدریش,
چکیده مقاله :
پهن‌دشت سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان در جنوب‌شرق ایران، با داشتن شرایط مناسب زیستی، از جمله خاک حاصلخیز، مجموعه‌ای از رودخانه‌های دائمی و فصلی و موقعیت ارتباطی و تجاری به‌عنوان یکی از مهمترین کانون‌های جوامع انسانی در دوران باستان شناخته می‌شده است. بر این اساس و با وجود انجام فعالیت‌های باستان‌شناختی محدود در این حوزه و فقر اطلاعات باستان-شناختی جامع از ادوار تاریخی منطقه، انجام یک مطالعه و بررسی روشمند بر روی یکی از مهمترین قلاع اسلامی این دشت ضروری می‌نماید. بدین منظور، حین پروژه بررسی و گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم سلسله تپه‌های بی بی دوست در تیر ماه سال 1395، بررسی روشمند قلعه مدریش که در بخشی از عرصه شمالی محوطه‌ی بی‌بی دوست واقع شده، با استفاده از روش نمونه‌برداری روشمند طبقه‌بندی شده شاخص‌ها، به انجام رسید. در این نمونه‌برداری تعداد 218 یافته‌ی باستانی مانند: قطعات شکسته سفال، ظروف سنگی، منگنیک (النگو شیشه‌ای) و قطعات شکسته ظروف شیشه‌ای برداشت شد. در راستای اهداف پژوهش تعداد 77 قطعه سفال شاخص انتخاب و مورد مقایسات گونه‌شناختی قرار گرفت. در این پژوهش سوال بنیادی عبارت است از این‌که: قدمت قلعه مدریش از طریق طبقه‌بندی، گونه‌شناسی و مطالعات مقایسه‌ای سفال مربوط به چه دوره یا دورانی است؟ روش گردآوری داده‌ها در این پژوهش به دو شیوه‌ی میدانی و اسنادی، و روش پژوهش توصیفی – تطبیقی است و نتایج براساس مطالعات مقایسه‌ای مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از مطالعات انجام شده در این محوطه به وضوح تاریخ استقرار سده‌های میانی 5 تا 9 ه.ق. و ارتباط فرهنگی این منطقه را با مناطق همجوار مانند خراسان بزرگ، افغانستان، کرمان و بلوچستان نشان می‌دهد. هم‌چنین گونه‌ی شاخص و پر تعداد سفالی این محوطه سفال‌های بدون لعاب با نقش کنده با نقوش هندسی است.
The Sistan plain in the north of Sistan and Baluchistan province in the southeast of Iran, with suitable biological conditions, including fertile soil, a series of permanent and seasonal rivers, and a communication and commercial position as one of the most important centers of human societie is known in ancient times. Based on this and despite the limited archaeological activities in this field and the lack of comprehensive archaeological information from the historical periods of the region, it is necessary to carry out a systematic study and survey on one of the most important Islamic castles of this plain. For this purpose, in July of 2015, during the survey and speculation project in order to determine the area and propose the boundaries of the Bibi Doost hill chain, a methodical survey of Madrish Castle, which is located in a part of the northern area of the Bibi Doost area It was done by using the method of "methodical sampling of classified indicators". In this sampling, 218 ancient findings such as: broken pieces of pottery, stone vessels, manganese (glass bangles) and broken pieces of glassware were collected. In line with the objectives of the research, 77 pieces of indicative pottery were selected and subjected to typological comparisons. In this research, the basic question is: What period or era is the age of Madrish Castle through classification, typology and comparative studies of pottery? The method of data collection in this research is field and document methods, and descriptive-comparative research method, and the results have been analyzed based on comparative studies. The results of the studies carried out in this site clearly indicate the settlement date of the middle centuries of 5th to 9th A.H. And it shows the cultural connection of this region with neighboring regions such as Greater Khorasan, Afghanistan, Kerman and Baluchistan. Also, the significant and abundant type of pottery in this area is the unglazed pottery with carved motifs and geometric motifs.
_||_