از یافته تا دریافت؛ چالش‌ها و فرصت‌های باستان‌شناسی رایانشی بر اساس تجربیات فصل دوم بررسی‌های باستان‌شناسی مریوان
محورهای موضوعی : مطالعات میان‌رشته‌ای
سامران آسیابانی
1
*
,
نعمت حریری
2
,
محمد معصومیان
3
,
مژگان سیف‌پناهی
4
,
فاتح زارع‌فر
5
1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه بوعلی سینا.
2 - گروه زمین‌شناسی، دانشکده زمین شناسی، دانشگاه تهران.
3 - گروه باستان‌شناسی، دانشگاه کردستان، ایران.
4 - کارشناس باستان‌شناسی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان
5 - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی پیش از تاریخ، دانشگاه تهران.
کلید واژه: بررسی باستان‌شناسی, مدیریت داده, سنجش‌ازدور, زاگرس,
چکیده مقاله :
نوپا بودن باستان‌شناسی به‌مثابه علم در مقایسه با علوم دیگر و چندوجهی بودن مسائل این رشته، بستری حاصل‌خیز برای ادغام و به‌کارگیری علوم دیگر فراهم آورده است که در گرایش‌های روزافزون باستان‌شناسی نمایان است. همه گرایش‌های باستان‌شناسی بر سر به‌کارگیری تکنیک‌ها و مفاهیم علم داده متفق‌القول هستند. دلیل این تمایل عمومی، پیشرفت‌ها و دستآوردهای اخیر پیش‌گامان این عرصه در حل مسائل باستان‌شناسی است که قبلاً بسیار پیچیده و گاه ناممکن می‌نمود. به‌کارگیری چنین روش‌هایی در مطالعات باستان‌شناسی مستلزم این است که پیش‌بینی‌ها و اقدامات لازم از بخش میدانی پروژه به عمل آید. تعدد مسائل باستان‌شناسی، یکتایی میدان عمل و واقعیت غیرقابل تکرار بودن فعالیت میدانی چالشی بزرگ برسر راه پروژه‌های تحقیقاتی به‌وجود آورده است که تهیه داده غیرقابل‌پردازش، ناقص یا نامتجانس، هزینه بر بازده بسیار بالا به‌ازای هر واحد داده، خطا و داده اشتباه تنها بخشی از مشکلات برسر راه پروژه‌ها است. بااینکه تمام این مشکلات در مرحله کارگاهی به‌وجود میآیند، بعدها و در مراحل مطالعاتی کشف می‌شوند. ریشه این مشکلات را می‌توان در تفاسیر متفاوت از مفهوم و ماهیت «داده» دانست. بدون‌شک حالت ایده‌آل این خواهد بود که باستان‌شناس تمام یافته‌های موجود را ثبت کرده و بدین ترتیب نسخه‌ای برابر اصل از بقایا را در فضای دیجیتال بازسازی کند؛ ولی از آنجا که از لحاظ نظری داده قابل استحصال از هر ابژه طبیعی بی‌نهایت است و زمان پروژه‌های باستان‌شناسی محدود است؛ احتمال ثبت و ضبط تمامی داده‌های مربوط به یافته‌های باستان‌شناسی ناممکن بوده و به همین دلیل تمام پروژه‌های باستان‌شناسی ناچار از نادیده گرفتن بخش بسیار زیادی از داده‌های مربوط به بقایایی هستند که با آن مواجه می‌شوند. موارد ذکرشده، از چالش‌هایی است که در فصل دوم از سلسله بررسی‌های باستان‌شناسی مریوان سعی شد به بهترین نحو پاسخ داده شود. در مقاله پیش‌رو این چالش‌ها به‌ترتیب زمانی به بحث گذاشته شده و راه‌حل فنی برای رفع آن چالش ارائه می‌شود.
The novelty of archaeology as a discipline, compared to other sciences, and the multidimensionality of its issues have created fertile ground for integrating and utilizing other sciences. This trend is evident across various branches and emerging approaches within archaeology. Almost all archaeological fields are engaged in a shared pursuit of applying data science techniques and concepts. This widespread interest stems from recent advancements and achievements by pioneers who have managed to solve archaeological problems once considered highly complex or even impossible. However, employing such methods in archaeological studies requires preparations and necessary actions already during the fieldwork phase of projects. The multitude of archaeological challenges, the uniqueness of fieldwork, and the non-reproducibility of field activities pose significant difficulties for most research projects. Obtaining non-processable, incomplete, inconsistent, costly, or error-prone data — and sometimes outright incorrect data — represents just part of the challenges archaeologists face. Although these issues arise during the fieldwork stage, they often remain hidden within spreadsheets and datasets, only becoming apparent later during post-survey analysis. At the root of many of these problems lies the varying interpretation of the concept and nature of “data.” Ideally, an archaeologist would record and document all available evidence, reconstructing a digital replica of the original remains. However, in theoretical terms, the amount of obtainable data from any artifact is infinite, while archaeological projects are bound by strict time constraints. As a result, it becomes impossible to register and document all possible data related to archaeological finds. Consequently, most archaeological projects are inevitably forced to overlook a significant portion of the data related to the artifacts they encounter. These challenges, among many others, were addressed to the best of our ability during the second season of the Mariwan Archaeological Surveys.
حریری، نعمت، رضالو، رضا، جوانمردزاده، اردشیر، حیدری‌گوران، سامان (۱۴۰۱). پژوهش‌های سنجه‌پذیر در باستان‌شناسی محیطی دوره پلیستوسن (تعاریف، کاربرد و ضرورت‌ها برای فلات ایران). پیام باستان‌شناس، ۱۴(۲۶)، ۱۲۳-۱۵۶.#
معصومیان، محمد، حریری، نعمت (۱۴۰۲). گزارش فصل دوم بررسی باستان‌شناسی تکمیلی شهرستان مریوان، تابستان ۱۴۰۲، جلد دوم، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان و پژوهشکده باستان‌شناسی، منتشر نشده.#
Bollwerk, E., Gupta, N., & Smith, J. (2024). A systems-thinking model of data management and use in US archaeology. Advances in Archaeological Practice, 12(1), 53–59. https://doi.org/10.1017/aap.2023.41#
Heilen, M., & Manney, S. A. (2023). Refining archaeological data collection and management. Advances in Archaeological Practice, 11(1), 1–10. https://doi.org/10.1017/aap.2022.41#
Joseph, N., Green, D., Cosmas, J., & Itegaki, T. (2004). Replication in archaeological information systems. (No publication information available)#
Kansa, E., & Kansa, S. W. (2021a). Digital data and data literacy in archaeology now and in the new decade. Advances in Archaeological Practice, 9(1), 81–85. https://doi.org/10.1017/aap.2020.55#
Kansa, E., & Kansa, S. W. (2021b). Digital data and data literacy in archaeology now and in the new decade. Advances in Archaeological Practice, 9(1), 81–85. https://doi.org/10.1017/aap.2020.55#
Renfrew, C., & Bahn, P. (2012). Archaeology: Theories, methods, and practice. (6th ed.). Thames & Hudson.#
Richards, J. D., Jakobsson, U., Novák, D., Štular, B., & Wright, H. (2021). Digital archiving in archaeology: The state of the art. Introduction. Internet Archaeology. https://doi.org/10.11141/ia.58.23#
Rivers Cofield, S., Childs, S. T., & Majewski, T. (2024). A survey of how archaeological repositories are managing digital associated records and data: A byte of the reality sandwich. Advances in Archaeological Practice, 12(1), 20–33. https://doi.org/10.1017/aap.2023.29#