یک دادگاه داستانی و یک کلاس درس (پژوهشی در باب قابلیت آموزش تفکر فلسفی در حکایت بازجست کار دمنه در کلیله و دمنه)
محورهای موضوعی : کلیله و دمنه
1 - دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی
کلید واژه: فبک, تفکر فلسفی, کلیله و دمنه, ادبیات کلاسیک فارسی,
چکیده مقاله :
چنانکه میدانیم بخش گستردهای از ادبیات کلاسیک فارسی را متون تعلیمی تشکیل میدهند. نویسندگان این آثار با بیانی تمثیلی و غالباً به صورت داستانی، مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و فلسفی را بیان کردهاند. قابلیتها و ظرفیت بسیار بالای این متون ادبی، کاربرد آنها را در دیگر حوزهها نیز امکانپذیر میسازد. فلسفه برای کودکان، فرصت پژوهشی جدیدی است که میتوان ادبیات کلاسیک فارسی را از منظر دیگری نگریست و قابلیتهای آن را بدین منظور سنجید. در مقاله حاضر که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، حکایت «بازجست کار دمنه» از کتاب کلیله و دمنه، بر اساس معیارهای داستانی فبک، همچون مقبولیت ادبی، مقبولیت روانشناختی، مقبولیت فلسفی، کندوکاوپذیری و گفتوگوی استدلالی و موارد دیگر، بررسی شده است. بر اساس یافتههای پژوهش، این حکایت با برخورداری از مقبولیت ادبی، روانشناختی و فلسفی و نیز الگوی گفتوگوی استدلالی، دارای قابلیت بسیار بالایی برای آموزش تفکر فلسفی به کودکان است؛ و به جز بازنویسی به زبانی ساده و قابل درک برای کودکان و نیز حذف مواردی که کندوکاوپذیری داستان را کاهش میدهد، به تغییر دیگری نیاز نیست.
Abstract
As we know the major part of our classic Persian literature is didactic literature. These masterpieces, which are usually written in the form of symbolic story, are full of moral, social and philosophical concepts. Because of high capability of these texts, it is possible to apply them in other fields. Philosophy for children (P4C) is one of these new research fields. In this case study, which is reported on descriptive analytical research method, one of the anecdotes of Kalile & Demne named "bazjost e kar e Demne" is considered according to P4C's story criteria such as literary adequacy, psychological adequacy, philosophical adequacy, inquiry adequacy and argumentative dialogue. According to the research evidence, this anecdote has a high quality in order to teach philosophical thinking to children; and except rewrite to an understandable level to children and edit some things that reduce inquiry adequacy of the story, no more change is needed.
اسمیت، فیلیپ. 1382. ذهنیت فلسفی در مدیریت آموزشی. ترجمه محمودرضا بهرنگی. تهران: کمال تربیت
امیدی¬نیا، مریم؛ و دیگران. 1392. «بررسی مهارت¬های تفکر انتقادی در رمان¬های برگزیده نوجوان دهۀ 80 بر اساس فهرست پیتر فاسیونه»، دو فصل¬نامه علمی پژوهشی تفکر و کودک، س 4، ش 1، بهار و تابستان 1392، صص 1- 26
پل، ریچارد؛ الدر، لیندا. 1399. تفکر انتقادی. ترجمه اکبر سلطانی؛ مریم آقازاده. تهران» اختران.
رمضانی، معصومه. 1389. «بررسی برنامه درسی فلسفه برای کودکان در راستای توجه به ابعاد مختلف ذهنیت فلسفی»، دو فصل¬نامه علمی پژوهشی تفکر و کودک، س 1، ش 1، بهار و تابستان 1389، ص ص 21- 35
ساتکلیف، راجر. 1378. «شباهت¬ها و تفاوت¬های P4C و PWC»، کندوکاو فلسفی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص 69- 79
شارپ، آن مارگارت. 1387. «داستان¬های فلسفی و کتاب¬های P4C». در کندوکاو فلسفی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص 49- 69
. 1383. «گفت¬وگو با سعید ناجی»، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 89، اسفند 1383، صص 12- 19
فیشر، رابرت. 1385. آموزش تفکر به کودکان. ترجمه مسعود صفایی مقدم؛ افسانه نجاریان. اهواز: رسش
. 1388. آموزش تفکر. ترجمه غلامعلی سرمد. تهران: گاج
کم، فیلیپ. 1389. با هم فکر کردن. ترجمه مژگان رشتچی؛ فرزانه شهرتاش. تهران: شهرتاش
. 1396. «داستان¬های فبک: تفاوت رویکردها و شباهت کاربردها».. در کندوکاو فلسفی برای کودکان
لیپمن، متیو. 1389. کودکی در مدرسه لیزا. ترجمه حمیده بحرینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
. 1383. «فلسفه و کودکان»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ، شماره 82، مرداد 1383، صص 8- 12
لیپمن، متیو؛ ناجی، سعید. 1388. «فلسفه برای کودکان و نوجوانان رویکرد جدیدی در فلسفه تعلیم و تربیت»، فصل¬نامه فرهنگ، س 22، ش 1، پیاپی 69، بهار 1388، صص 151- 175
منشی، نصرالله. 1386. کلیله و دمنه. چ 31. تصحیح مجتبی مینوی. تهران: امیرکبیر
وانسی لگم، نانسی. 1388. «فلسفه برای کودکان، رایحه تفکر». ترجمه مهرنوش هدایتی، فصل¬نامه فرهنگ، س 22، ش 1، پیاپی 69، بهار 1388، صص277- 301
وینچ، کریستوفر. 1386. استقلال، آموزش و تفکر انتقادی. ترجمه افشار امیری. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
Natividad, melany. 2012. Teaching philosophy for critical thinking: some pedagogical motivations for future considerations. Thinking education through philosophy, the Korean Academy of Teaching Philosophy in Schools, pp 203- 216
Splitter,laurance J; Sharp, Ann. M. 1995. Teaching for better thinking. Australian Council for Educational Research LTD