مطالعات نقد ادبی: 1 (21)

دسترسی آزاد مقاله

1 - تدابیر حکومتی غزنویان در تاریخ بیهقی
مریم صادقی گیوی بهاره پرهیزگاری

در هر دوران از آثاری که به محیط اجتماعی خود مربوط می شوند، می توان به برخی از اندیشه های سیاسی آن دوران پی برد. این آثار یا بیانگر اندیشه ی حاکم بر محیط اطراف خود هستند یا گویای آراء نویسنده ی اثر به مثابه یک منتقد. در این صورت می توان دسته‌ی دوم را اندیشه‌های آرمانی سی چکیده کامل

در هر دوران از آثاری که به محیط اجتماعی خود مربوط می شوند، می توان به برخی از اندیشه های سیاسی آن دوران پی برد. این آثار یا بیانگر اندیشه ی حاکم بر محیط اطراف خود هستند یا گویای آراء نویسنده ی اثر به مثابه یک منتقد. در این صورت می توان دسته‌ی دوم را اندیشه‌های آرمانی سیاسی دانست که در ایده‌آل‌های شخص یا گروهی خاص وجود داشته‌اند. تاریخ بیهقی در میان این دو دسته از اندیشه‌ها، به نوعی در نوسان است؛ از سویی منعکس کننده ی فرهنگ و گفتمان سیاسی دوره‌ی سلطنت غزنویان است و بیانگر رفتار آنان در راه و رسم کشورداری است و از سوی دیگر خود بیهقی در جاهایی به بیان اندیشه‌های سیاسی مطلوب خود می‌پردازد، اندیشه‌هایی که گاه بدلیل عملکرد حکومت ناکام مانده و در حکم آرزوهای بیهقی مانده است. او در اثر خود بیشتر به تبیین مبانی و سازوکارهای دستگاه حکومتی غزنویان پرداخته است و در شکل تدابیر حکومتی، باز نموده است؛ مهمترین تدابیر حکومتی که در این مقاله با استناد به تاریخ بیهقی، بررسی شده عبارتند از: تدابیر دینی، تدابیر سیاسی ـ امنیتی و تدابیر اجتماعی. این مقاله با روش اسنادی و مدل توصیفی- تحلیلی در پاسخ بدین سوال نگاشته شده که مهمترین تدابیر حکومتی غزنویان در سیاست مملکت داری چه بوده است پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - حروفیّه : فرقه ای سست پندار در باور مذهبی،پایدار و استوار د ر مبارزات اجتماعی
عباسقلی غفاری فرد

حروفیّه از گروه های متصوفه شیعه بودند که در روزگار استبداد و خونریزی و کشتار امیرتیمورگورکان به پا خاستند، یعنی در روزگاری که ارزش و کرامات انسانی زیر پای سم اسبان این کشورگشای سنگدل و سربازان خونریز او بی محابا بر زمین ریخته می شد. در چنین فضایی دفاع از فلسسفه ی وجودی چکیده کامل

حروفیّه از گروه های متصوفه شیعه بودند که در روزگار استبداد و خونریزی و کشتار امیرتیمورگورکان به پا خاستند، یعنی در روزگاری که ارزش و کرامات انسانی زیر پای سم اسبان این کشورگشای سنگدل و سربازان خونریز او بی محابا بر زمین ریخته می شد. در چنین فضایی دفاع از فلسسفه ی وجودی انسان و به گونه ای مبارزه ی منفی در برابر اعمال ضد انسانی آن سپاه خونخوار، اقدامی بسیار مخاطره آمیز به نظر می رسید و از جان گذشتگی و فداکاری لازمه ی آن به حساب می آمد. حروفیّه این موقعیت حساس را دریافتند و براساس دیدگاه مذهبی و برپایه ی فلسفه و عرفان ، انسان را تا مرتبه ی الوهیّت بالا بردند و از نظر دین باوران به راه کفر رفتند. از دیدگاه اجتماعی، حروفیّه به برابری و حقوق انسانی باور داشتند و در برابر ستم و بیداد حکومت وقت به شدت مبارزه می کردند. این مقاله تلاش دارد به بررسی زندگانی رهبر این فرقه، فضل الله نعیمی، هرچند کوتاه، و ویکی از خلفای او، عمادالدّین نسیمی و آراء و اندیشه های حروفیّه و ادبیات آنها بپردازد. لازم به یادآوری است که متن مقاله عمدتاً گزارشی از تاریخچه ی فرقه و شرح حال دو تن از رهبران آن و آراء و اندیشه های فرقه را دربر می گیرد و تحلیل های مقاله بیشتر در نتیجه گیری منعکس شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - بازتاب اندیشه‌های فردوسی در دعاهای شاهنامه
احمد رنجبر

شاهنامة فردوسی همچون دائره¬المعارفی مسائل گوناگون اجتماعی، اخلاقی، دینی، سیاسی و ... را در بر دارد،یکی از این موضوع ها دعاهایی است که در جای جایِ داستان¬های کتابِ موردِ بحث به گونه¬ای زیبا تعبیه شده است، می دانیم که سابقة تاریخی دعا به پیدایش بشر می رسد، و م چکیده کامل

شاهنامة فردوسی همچون دائره¬المعارفی مسائل گوناگون اجتماعی، اخلاقی، دینی، سیاسی و ... را در بر دارد،یکی از این موضوع ها دعاهایی است که در جای جایِ داستان¬های کتابِ موردِ بحث به گونه¬ای زیبا تعبیه شده است، می دانیم که سابقة تاریخی دعا به پیدایش بشر می رسد، و می توان از لابلای دعاهای نقل شده به طرز تفکر و شیوة زیستن انسان در دوره های گوناگون پی برد، حتی با بررسی دقیق دعاها امکان آگاهی از وضعیت طبیعی و زیست محیطی هر زمانی وجود دارد، و از این طریق می توان به حالات روحی و روانی افراد جامعه در هر دوره آشنایی یافت. زیرا این کتاب دارای سبک ادبی خاصی است و سبک هر دوره از حکومت¬های موجود در شاهنامه ویژگی خود را دارد که بادوره های دیگر متفاوت است. و دعاها بیانگر نکات بسیاری از نیکی ها و حقیقت ها یا بدی ها و ناراستی هاست. درون مایه مقالة پیشِ رو گوشه¬ای از دعاهای متنوع شاهنامه را در اختیار دوستداران ادب پارسی قرار می دهد پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - گوته و مشرق زمین
آرمین فاضل زاد

هرچند گوته و حافظ شعـرایی هستند که دردوره های متفاوت و با فرهنگ های مختلف، یکی در غـرب و دیگری در شرق می زیسته اند، ولی به واسطۀ تشابهاتی در اوضاع زندگی خصوصی و اجتماعی روحیه ای چنان نزدیک به هم پیدا کردند که پس از گذشت سده ها، ازورای ترجمه ای نارسا و گاه غـلط، گوته به چکیده کامل

هرچند گوته و حافظ شعـرایی هستند که دردوره های متفاوت و با فرهنگ های مختلف، یکی در غـرب و دیگری در شرق می زیسته اند، ولی به واسطۀ تشابهاتی در اوضاع زندگی خصوصی و اجتماعی روحیه ای چنان نزدیک به هم پیدا کردند که پس از گذشت سده ها، ازورای ترجمه ای نارسا و گاه غـلط، گوته به کمک نبوغ خود، باز به کنه کلام لسان الغیب، حافـظ، بهتر از همۀ هم عـصران خود وبهتراز بسیاری از هـم میهنان و هـمزبانان او پی برد و توانست گوهر کلام وی را درک کند. دیوان غربی- شرقی از جذاب ترین آثار گوته به شمار می رود و مقامی والا در تاریخ ادب دارد. این اثر کوششی است برای تلفیق خالقانۀ شرق و غرب و آمیزه ایست از نبوغ حافظ و گوته؛ در واقع تمجیدیست به وسیلۀ گوته به عنوان نماد نبوغ غرب از حافظ به عنوان نماد نبوغ شرق. با بررسی دیوان غربی- شرقی می توان تا اندازه ای به اندیشه های گوته در مورد شرق پی برد و دیدگاه گوته را در مورد خاور زمین و نظرش را نسبت به حافظ شناخت و پی برد که او چگونه حافظ را می پذیرد و چه رابطه ای میان آن دو وجود دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - نقش واهمیت فردیت خلاق وصاحب سبک ابوالفضل بیهقی در سیر تحول سبک نثر فارسی
فرهاد طهماسبی ندا امین

بااین که تصور می شود سبک نثر فارسی در طول تاریخ کهن خود اصول ثابتی داشته،اما تحولات چشمگیری در آن رخ داده است.اگر چه درسیر تحول سبک نثرعوامل درون متنی و برون متنی بسیاری تاثیردارد،اما یکی ازاین عوامل مهم،حضور و ظهور نویسندگان صاحب سبک و فردیت های خلاق است.نویسندگانی که چکیده کامل

بااین که تصور می شود سبک نثر فارسی در طول تاریخ کهن خود اصول ثابتی داشته،اما تحولات چشمگیری در آن رخ داده است.اگر چه درسیر تحول سبک نثرعوامل درون متنی و برون متنی بسیاری تاثیردارد،اما یکی ازاین عوامل مهم،حضور و ظهور نویسندگان صاحب سبک و فردیت های خلاق است.نویسندگانی که بیشترازآنکه از جامعه و سبک دوران خود تاثیر بپذیرند،با جسارت ونو آوری های خودبر آن اثر نهاده اند.ابوالفضل بیهقی یکی از این نویسندگان برجسته در تاریخ تحول نثر ایران ،در گذار از سبک ساده به سبک فنی دوره بعد از خود است.او هم واجد شرایط خاص در حوزه مهارت های نویسندگی است و هم با ابداع و ابتکارهای جسورانه خود آغاز گر راه آرایش لفظ و توجه به صورت کلام در تاریخ نثر پارسی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - انتخاب عناوین تازی و تالیف کتب عربی و فارسی در ایران
خورشید نوروزی

تاثیر نفوذ و گسترش آیین اسلام بر ایران و آثار اندیشمندان ایرانی (تالیف و ترجمه)، واقعیتی انکارناپذیر است. از این رو علاوه بر آثاری با عناوین و متن فارسی از جمله حماسه های ملی و تاریخی و منظومه های غنایی، آثار بسیاری نیز با عنوان تازی و متن فارسی و حتی با عنوان و متن عرب چکیده کامل

تاثیر نفوذ و گسترش آیین اسلام بر ایران و آثار اندیشمندان ایرانی (تالیف و ترجمه)، واقعیتی انکارناپذیر است. از این رو علاوه بر آثاری با عناوین و متن فارسی از جمله حماسه های ملی و تاریخی و منظومه های غنایی، آثار بسیاری نیز با عنوان تازی و متن فارسی و حتی با عنوان و متن عربی به رشته تحریر و ترجمه درآمد. در قرون اولیه، به سبب مشکل بودن زبان پهلوی، با حمایت و تشویق حکام عرب، آثار فراوانی توسط علمای ایرانی، در حوزه موضوعات علمی، دینی، فلسفی و کلامی، به زبان تازی، زبان رسمی و علمی دنیای اسلام، تالیف و ترجمه شد. از اواخر قرن چهارم و پنجم به بعد، با رسمی شدن فارسی دری و ترغیب بزرگان و امیران ایرانی به پارسی نویسی، آثاری به زبان فارسی اما با عنوان تازی، در حوزه های مختلف علوم بلاغی، حکمی و عرفانی، به نگارش درآمد. استفاده از زبان عربی، چه برای متن و چه برای نامگذاری کتاب، پس از عصر مشروطه (ادبیات معاصر) به جز در مواردی نادر از جمله تفاسیر قرآنی و برخی کتب بلاغی، رسمی بر افتاده تلقی گردید و از آن پس مولفان استفاده از متون فارسی با اسامی فارسی را مبنای تالیفات خود قرار داده اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - طنزپردازان معاصر
علی شهسواری

در این مقاله خلاصه ای از زندگی ابوالقاسم حالت به قلم خودش بیان شده است، لطف کلام و شیرینی سخنش، در همه ی دیوان های طنزش مشهود است، که نمونه هایی از آنها ذکر گردیده است، حتی در بعضی مسائل شخصی از جمله ازدواجش رنگ و بویی از بذله گویی وجود دارد. هنجارشکنی از ویژگی های طنز چکیده کامل

در این مقاله خلاصه ای از زندگی ابوالقاسم حالت به قلم خودش بیان شده است، لطف کلام و شیرینی سخنش، در همه ی دیوان های طنزش مشهود است، که نمونه هایی از آنها ذکر گردیده است، حتی در بعضی مسائل شخصی از جمله ازدواجش رنگ و بویی از بذله گویی وجود دارد. هنجارشکنی از ویژگی های طنز است و حالت این شیوه را به کار گرفته است؛ از جمله در واژگانی مانند: (لافیدن) و (گزافیدن و جمع مکسرهای نادرستی چون (شواعر) و (حواضر) و (چواکر) و... در قالب قطعه اکثر شاعران معاصر، سروده هایی دارند و حالت بیشتر درون مایه های طنز خویش را در این قالب می سراید، و در استفاده از بحر طویل سرآمد شاعران طنز پرداز معاصر است که دو نمونه ی آن در پختن کیک و بی بی طوطی ذکر شده است. حالت با روزنامه ی وزین و طنز پرداز توفیق همکاری بسیار داشته است، و مسائل روز و موضوعات سیاسی و اجتماعی را به خوبی در ترازوی طنز به نقد می کشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - ردّپایی از مکتب "واسوخت" در ده نامه های سبک عراقی
زهرا آریان سرشت

شکل گیری اغلب سبک ها و مکتب های شعری ریشه در گذشته ی شعر فارسی دارد زیرا تغییر سبک ها به مرور زمان بوده و به طور ناگهانی اتفاق نیفتاده است. سعی نگارنده براین است تا در نوشته ی حاضر به بررسی قدمت حضور نگرش و مکتب عاشقانه ی "واسوخت" در اشعار قدما به ویژه ده نامه های سبک ع چکیده کامل

شکل گیری اغلب سبک ها و مکتب های شعری ریشه در گذشته ی شعر فارسی دارد زیرا تغییر سبک ها به مرور زمان بوده و به طور ناگهانی اتفاق نیفتاده است. سعی نگارنده براین است تا در نوشته ی حاضر به بررسی قدمت حضور نگرش و مکتب عاشقانه ی "واسوخت" در اشعار قدما به ویژه ده نامه های سبک عراقی و ارائه ی شواهد آن بپردازد. برای دستیابی به این هدف ابتدا به معرفی مختصری از مکتب واسوخت و سنّت ده نامه نویسی پرداخته سپس برحسب شواهد یافت شده بحث یافتن اثر و ردّپایی از این مکتب در برخی ده نامه های سبک عراقی به پیش کشیده شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - نگرشی نو به پیدایش نظم تعلیمی در ادبیات عرب «عصر عباسی»
حمید شریفی

نظم تعلیمی، یکی از پدیده های نو بنیاد در عرصه ی شعر عباسی در ادب عربی است که در پی گسترش ادبیات ، علوم ، معارف گوناگون و نیاز مبرم مردم به فراگیری علوم و هنرهای متداول آن روزگار پدید آمده است . در دهه های اخیر منتقدان ادبیات تعلیمی به شکلی گسترده تلاش نموده اند تا پیدای چکیده کامل

نظم تعلیمی، یکی از پدیده های نو بنیاد در عرصه ی شعر عباسی در ادب عربی است که در پی گسترش ادبیات ، علوم ، معارف گوناگون و نیاز مبرم مردم به فراگیری علوم و هنرهای متداول آن روزگار پدید آمده است . در دهه های اخیر منتقدان ادبیات تعلیمی به شکلی گسترده تلاش نموده اند تا پیدایش این پدیده را با استناد به ابیاتی از دوره های جاهلیت و اموی به این دوره ها نسبت دهند و از پیدایش این پدیده به تأسّی از دیگر فرهنگ های پیشرفته آن دوره، برائت جویند . این مقاله در پی آن است که با بررسی منظومه های گوناگون، در عصر عباسی و دیدگاه های نا قدان در زمینه ی پیدایش این گونه منظومه ها ، شکوفایی و جایگاه واقعی آن را در عصر عباسی به اثبات رساند . پرونده مقاله

XML

فهرست مقالات