رویکرد استعاره مفهومی«عشق» در تعالیم اخلاقی مطالعه موردی: غزلیات سعدی

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

علی دلیر دیسفانی ¹ , علیرضا شعبانلو ² , سهیلا موسوی سیرجانی ³ , آزیتا افراشی ⁴

1 - دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.
4 - دانشیار گروه زبانشناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/09/20 تاریخ پذیرش : 1402/11/22 تاریخ انتشار : 1403/02/30

کلید واژه: اخلاق, دین, عشق, استعاره مفهومی, غزلیات سعدی,

چکیده مقاله :

زبان‌شناسی شناختی به پیوند میان ذهن و زبان و تجربیات فیزیکی- اجتماعی انسان می‌پردازد و در مبانی فکری شامل مجموعه‌ای از نظریات می‌شود که استعاره مفهومی از مهم‌ترین آن‌هاست. بر اساس نظریه استعاره مفهومیِ لیکاف و جانسون استعاره مفهومی به معنای ادراک مفهوم عینی یک پدیده از حوزه «مبدأ» و انتقال آن به یک مفهوم ذهنی در حوزه «مقصد» است و به عناصر و عوامل پیوند میان این دو حوزه «نگاشت» می‌گویند. عشق یکی از مهم‌ترین احساسات در زندگی بشری است و شیوه نگرش به عشق یکی از موضوعات مهم در ادبیات منظوم و منثور است. این پژوهش به تحلیل مفهوم «عشق» در غزلیات سعدی می¬پردازد تا مهم¬ترین آموزه¬های اخلاقی در ذهن و زبان این شاعر بزرگ ایرانی واکاوی شود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی در غزلیات سعدی انجام می‌شود. ماهیت ساختاری در استعاره مفهومی عشق در غزل سعدی به او این امکان را می‌دهد که مفهوم «عشق» را با مفاهیم اخلاقی در دین اسلام با جزئیات بسط و گسترش دهد. سعدی مفاهیم اخلاقی مانند آزادگی، دوری از رذایل اخلاقی، آموختن دانش، ایمان، شهادت و... در زیر استعاره¬های «عشق دین است»، «عشق جهاد است»، «عشق عبادتگاه است» و... تعلیم می دهد.

چکیده انگلیسی:

Cognitive linguistics deals with the connection between the mind and language and the physical-social experiences of humans and includes a set of ideas in the intellectual foundations of which conceptual metaphor is one of the most important. According to Lakoff and Johnson's theory of conceptual metaphor, conceptual metaphor means perceiving the objective concept of a phenomenon from the field of "origin" and transferring it to a mental concept in the field of "destination", and the elements and factors of connection between these two fields are called "mapping". Love is one of the most important feelings in human life, and the way of looking at love is one of the important topics in poetry and prose literature. Methods: This thesis is an analysis of the concept of "love" in Sadi’s sonnets with the approach of conceptual metaphor theory. This research is carried out with the descriptive-analytical method and according to the frequency of the word "love" in the context of Sa’di’s sonnets. Conclusion: The sub-mappings of conceptual metaphors of "love" in Sadi’s Sonnet are coherent. The structural nature of the conceptual metaphor of love in Sadi’s sonnets allows him to elaborate a concept in detail. The variety of metaphors in Sa’di sonnets makes us face Sadi’s organized mind in the analysis of the conceptual metaphor of "love".

منابع و مأخذ:

قرآن مجید
بارسلونا، آنتونیو.(1390). «نظریه شناختی در باب استعاره و مجاز»، ترجمه فرزان سجودی و دیگران، تهران: نقش جهان.
سعدی، مصلح بن عبدالله.(1385). غزل‌های سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
صدری، نیره.(1385). بررسی استعاره در زبان فارسی از دیدگاه زبان شناسی شناختی، تهران: دانشگاه تهران.
عراقی، فخر الدین.(1372). لمعات، با مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
فتوحی رودمعجنی، محمود.(1392). سبک شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، چ دوم، تهران: سخن.
لیکاف، جرج و مارک جانسون.(1401). استعاره‌هایی که با آنهـا زنـدگی مـی‌کنـیم، ترجمـه هـاجر آقاابراهیمی، تهران: علم.
مانفردی، مارینا.(1394). ترجمه متن و بافت غیر زبانی: مطالعات ترجمه و زبان‌شناسی نقش‌گرای نظام‌مند، ترجمه آزیتا افراشی، تهران: نشر قطره.
مكارم شيرازى، ناصر.(1392). تفسير نمونه‌، تهران: دار الكتب الاسلاميه.
همدانی، عین القضات.(1373). تمهیدات. تصحیح عفیف نسیران، چ چهارم، تهران: انتشارات منوچهری.
Evans, V. (2007). A Glossary of Cognitive Linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press
Kovecses, z. (2010): Metaphor, 2nd edit, Oxford University Press.
Lakoff, G. & M. Johnson (2003), Metaphors We Live By. New edition with Afterword. Chicago: The University of Chicago Press.
Lakoff, G. (1993), “The contemporary theory of metaphor”, IN Geeraerts.