تأثیر لکه های اکولوژیک مختلف بر ویژگیهای کیفی سطح خاک مطالعه موردی (حوضه صوفی‌چای شهرستان مراغه)

محورهای موضوعی : جنگلداری

مرتضی مفیدی چلان ¹ , غلامعلی حشمتی ²

1 - فارغ التحصیل دکتری علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
2 - استاد گروه مرتعداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

تاریخ دریافت : 1394/12/04 تاریخ پذیرش : 1395/09/15 تاریخ انتشار : 1395/09/01

کلید واژه: لکه های اکولوژیک, ارزیابی کیفی سطح خاک, مدل تحلیل عملکرد چشم انداز, چرخه عناصر غذایی, حوضه صوفی چای مراغه,

چکیده مقاله :

برای مدیریت اکوسیستم های مرتعی، شناخت اجزای آن و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر از جمله خاک و پوشش گیاهی ضروری است. این پژوهش با هدف مقایسه تاثیر لکه های اکولوژیک مختلف پوشش گیاهی بر خصوصیات کیفی سطح خاک با استفاده از مدل تحلیل عملکرد چشم انداز و شناسایی معرف های گیاهی انجام شد. جهت نمونه برداری 5 ترانسکت 50 متری در جهت شیب غالب منطقه با روش تصادفی – سیستماتیک مستقر گردیدند؛ چهار نوع لکه گیاهی بوته، گندمیان، بوته – گندمان و پهن برگ علفی و خاک لخت بین لکه ای در طول ترانسکت ها شناسایی شدند. از هر لکه 5 تکرار مشخص گردیده و 11 شاخص ارزیابی سطح خاک، طبق روش تحلیل عملکرد چشم انداز امتیازدهی شد. نتایج نشان می دهد که هر سه شاخص پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی خاک در بین لکه های اکولوژیک مختلف با هم اختلاف معنی دار دارند. بیشترین مقدار پایداری، نفوذپذیری و چرخه غذایی خاک مربوط به لکه بوته و کمترین مقدار آن مربوط به خاک لخت می باشد. می توان گفت لکه های بوته ها و بوته- گندمیان از ویژگیهای عملکردی بهتری نسبت به دیگر لکه ها برخوردار بودند. بررسی ویژگیهای عملکردی لکه های اکولوژیک مختلف می تواند کمک زیادی به شناسایی معرفهای گیاهی موثر در سلامت اکوسیستم نموده و با ارزیابی این معرفها می توان سریعتر و با صرف وقت و هزینه کمتری به وضعیت کیفی سطح خاک پی برد که می تواند گامی مهم برای ارزیابی، مدیریت و برنامه ریزیهای آینده در این اکوسیستم های طبیعی باشد.

چکیده انگلیسی:

Abstract To manage rangeland ecosystems, identification of their components and interactions including soil and vegetation is of great deal of importance. The present study was aimed to compare the effects of different Ecological patches on soil qualitative attributes (stability, infiltration and nutrient cycling) using landscape function analysis model as well as to identify vegetation indices in Sofi Chai basin located at Maragheh. For sampling purpose, number of 5 transects in 50 m length in were established in downslope as per randomized-systematic method along which four Ecological patches, grasses, shrub - grass and forbs and interpatch bare soil were identified. 5 replicates of each patch were determined and eleven soil surface indices were scored as per landscape function analysis. The results show that all three indicators of stability, infiltration and nutrient cycling were differed significantly among Ecological patches. The maximum amount of stability, infiltration and nutrient cycling and the minimum one was relate to shrubs and bare soils respectively. It can be note that shrubs and shrubs-grass patches showed better performance than others. investigation of function attributes in the different Ecological patches can help to identify effective reagents for healthy rangeland vegetation and the assessment of these reagents can be faster and time and cost-effective to study soil qualitative and quantitative sustainability indicators, infiltration and soil nutrient cycling can be realized. It can serve as important step for the evaluation, management and planning future of natural ecosystems.     Abstract To manage rangeland ecosystems, identification of their components and interactions including soil and vegetation is of great deal of importance. The present study was aimed to compare the effects of different Ecological patches on soil qualitative attributes (stability, infiltration and nutrient cycling) using landscape function analysis model as well as to identify vegetation indices in Sofi Chai basin located at Maragheh. For sampling purpose, number of 5 transects in 50 m length in were established in downslope as per randomized-systematic method along which four Ecological patches, grasses, shrub - grass and forbs and interpatch bare soil were identified. 5 replicates of each patch were determined and eleven soil surface indices were scored as per landscape function analysis. The results show that all three indicators of stability, infiltration and nutrient cycling were differed significantly among Ecological patches. The maximum amount of stability, infiltration and nutrient cycling and the minimum one was relate to shrubs and bare soils respectively. It can be note that shrubs and shrubs-grass patches showed better performance than others. investigation of function attributes in the different Ecological patches can help to identify effective reagents for healthy rangeland vegetation and the assessment of these reagents can be faster and time and cost-effective to study soil qualitative and quantitative sustainability indicators, infiltration and soil nutrient cycling can be realized. It can serve as important step for the evaluation, management and planning future of natural ecosystems. �ربوط به لکه بوته و کمترین مقدار آن مربوط به خاک لخت می باشد. می توان گفت لکه های بوته ها و بوته- گندمیان از ویژگیهای عملکردی بهتری نسبت به دیگر لکه ها برخوردار بودند. بررسی ویژگیهای عملکردی لکه های اکولوژیک مختلف می تواند کمک زیادی به شناسایی معرفهای گیاهی موثر در سلامت اکوسیستم نموده و با ارزیابی این معرفها می توان سریعتر و با صرف وقت و هزینه کمتری به وضعیت کیفی سطح خاک پی برد که می تواند گامی مهم برای ارزیابی، مدیریت و برنامه ریزیهای آینده در این اکوسیستم های طبیعی باشد.  

منابع و مأخذ:

 

 

---

 

• Abedi, M., and  Arzani, H,. 2006. Evaluation of structure and function of plant parts in arid and semi-arid rangelands. Environment Journal, 32, 117-126.(In Persian).


• Azarnivand, H., and M.A. Zare Chahoki. 2011. Rangeland Ecology. Tehran University press. 345p.(In Persian).


• Bestelmeyer, B.T., Ward, J.P., Herrick, J.E., and Tugel, A.J. 2006. Fragmentation effects on soil aggregate stability in patchy arid grassland. Rangeland Ecology & Management, 59: 406 - 415.


• Dale, V.H, & Beyeler, S.C. 2001. Challenges in the development and use of ecological indicators. Ecological Indicators,1, 3-10.           


• Ghodsi, M., Mesdaghi, M., Heshmati, Gh.A. 2012. Effect of different growth forms on soil surface features (Case study: Semi-steppe rangeland, Golestan National Park), Watershed Management Research (Pajouhesh & Sazandegi) No 93: 63-69.(In Persian).


• Heshmati, Gh.A., Karimian, A.A., Karami, P.,  Amikhani, M. 2007. Qualitative assessment of hilly range ecosystems potential at Inche-boron area of Golestan province, Iran, J.Agri. Sci. Natur. Resour., Vol. 14 (1): 174-182. .(In Persian).


• Jafari, M., Zare Chahooki, M. A., Rahimzade, N., Shafihzade Nasrabadani, M. 2008. Comparison of litter quality and its effect on habitat soil of three range species in Vardavard region. Range Journal, 12(1): 1-10. .(In Persian).


• Li, X.J., Li, X.R., Song, W.M., Gao, Y.P., Zheng, J.G., and Jia, R.L. 2008. Effects of crust and shrub patches on runoff,  sedimentation, and related nutrient (C, N) redistribution in the desertified steppe zone of the Tengger Desert, Northern China. Geomorphology, 96: 221–232.


• Ludwig, J.A., Wilcox, B.P., Breshears, D.D., Tongway, D.J., Imeson, A.C. 2005. Vegetation patches and runoff-erosion as interacting ecohydrological processes in semi-arid landscape. Ecology 86 (2): 288–297.


• Pellant, M., Shaver, P.,  Pyke,  D.A. and Herrick, T.E. 2000. Interpreting indicator for rangeland health, version 3. Technical Reference 1734-6, USDA, BLM, National Sci. and Tech. center Denver, colo, 21-mar-O2: 111p.


• Post, D. 2005. Impact on grazing on sediment and nutrient concentrations in streams draining rangelands of the Burdekin catchments, Proc, Australia Water Association: paper t5260: 4 pp.


• Pyke, D.A., Herrick, H.E., Shaver, P. and Pellant, M. 2002 . Rangland health attributes and indicators for qualitative assessment. Range Management, 55: 584-597.


• Rezaei, S. A., and Tongway, D. J. 2005. Assessing rangeland capability in Iran using landscape function indices based on soil surface attributes. Arid Environments, 65: 460-473.


• Tongway, D. J., & Hindley, N. L. 2004. Landscape function analysis manual: procedures for monitoring and assessing landscapes with special reference to minesites and rangelands, Canberra, ACT: CSIRO Sustainable Ecosystems: 82pp.


• Tongway, D.J. and Hindly, N.L. 1995. Assessment of Soil condition of tropical grasslands manual. CSIRO, Division of Wildlife and Ecology. Canberra, Australia. 72p.


• Wei, W., Chen, L.,  Fu, B. Z., Huang, Wu, D.,  and  Gui, L. 2007. The effect of land uses and Rainfall regimes on runoff and soil erosion in the semi-arid loess hilly area, China. Hydrology 335: 247–258.


• Whitford,. W. G. 2002. Ecology Of Desert Systems. Academic Press, New York, Ny: 330 p.