بررسی دیدگاه جوامع جنگل‌نشین نسبت به علل ایجاد و توسعه بحران آتش‌سوزی در جنگل‌های حوزه آبخیز چهل‌چای استان گلستان
محورهای موضوعی : جنگلداریمحمد رضا شهرکی 1 * , احسان زمانی شورابی 2 , خدیجه مهدوی 3
1 - کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان.
2 - کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری
3 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
کلید واژه:
چکیده مقاله :
امروزه، نقش و اهمیت منابع طبیعی تجدیدشونده به ویژه عرصه های جنگلی بر کسی پوشیده نیست. پیشگیری و یا کنترل آتش سوزی در جنگل یکی از مسائل اصلی در مدیریت منابع جنگلی است. عوامل زیادی در ایجاد و تشدید آتش سوزی ها در جنگل مؤثرند که شناسایی هر یک از آن ها می تواند در مدیریت بحران آتش سوزی و همچنین پایداری مدیریت جنگل ها نقش بسزایی داشته باشد. در همین راستا، تحقیق حاضر به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر ایجاد بحران آتش سوزی و همچنین تشدید و توسعه آن در جنگل های حوزه آبخیز اوغان استان گلستان بود. این تحقیق از نوع توصیفی-کاربردی بوده و به صورت پیمایشی، با روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده صورت گرفت. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. روایی ابزار تحقیق با استفاده از دیدگاه کارشناسان و متخصصان در این زمینه مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن بر اساس نتایج ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای اصلی تحقیق مورد بررسی قرار گرفت (859/0). جامعه آماری تحقیق نیز شامل خانوارهای روستایی در سه روستای دروک، ترسه و چمانی در حوزه آبخیز چهل چای در استان بود (400= N) که با استفاده از فرمول کوکران، 200 نفر به عنوان حجم نمونه مورد مصاحبه قرار گرفتند. یافته های حاصل از تحقیق حاکی از آن است که پاسخگویان با 5/74 درصد وابستگی درآمدی به جنگل، 5/57 درصد با کارشناسان منابع طبیعی ارتباط داشتند. نتایج نشان داد که خشکی شدید گیاهان و دمای زیاد هوا، در بین عوامل طبیعی، و باقی ماندن آتش و زغال در جنگل و انداختن ته سیگار روشن در جنگل در بین عوامل انسانی، به ترتیب با میانگین 63/4 و 36/4، بیشترین تأثیر را در ایجاد آتش سوزی ها در جنگل داشته اند. ضمن این که پاسخگویان شاخص های طبیعی را نسبت به شاخص های انسانی در ایجاد آتش سوزی مؤثرتر می دانند. همان طور که نتایج نشان می دهد، نوع و تراکم پوشش گیاهی، اندازه آتش، فصل سال و آموزش جلوگیری از حریق برای مردم، به ترتیب با بیشترین میانگین یعنی 77/4، 37/4، 59/4 و 32/4 از سوی پاسخگویان به عنوان مهم ترین متغیرها در تشدید و توسعه آتش سوزی در جنگل های منطقه ارزیابی شدند. همچنین یافته ها گویای آن است که، وضعیت طبیعی محل آتش سوزی، بیشترین تاثیر و نیروی انسانی و امکانات مبارزه با حریق کمترین تأثیر را در تشدید و توسعه آتش سوزی در منطقه مورد مطالعه داشته اند. با توجه به بحران حریق در منطقۀ مورد مطالعه که اغلب برگرفته از چالش های اقتصادی و اجتماعی می باشد، شناسایی دیدگاه و نظرات جوامع محلی در راستای علل و توسعۀ آتش سوزی می تواند در برنامه ریزی مدیریت بحران حریق در جنگل های استان به کار گرفته شود.
This research is descriptive-applied and was conducted as a survey by stratified random sampling method. A questionnaire was used to collect data. The validity of the research tool was confirmed using the opinion of experts and specialists in this field, and its reliability was examined based on the results of Cronbach's alpha coefficient for the main variables of the research (0.859). The statistical population of the research also included rural households in three villages of Deruk, Terse and Chamani in the Chehlchai watershed in the province (N = 400), and 200 people were interviewed as a sample size using Cochran's formula. Today, the role and importance of renewable natural resources, especially forest areas, is not hidden from anyone. Forest fire prevention or control is one of the main issues in forest resource management. Many factors are effective in the creation and escalation of forest fires, and the identification of each of them can play a significant role in the management of fire crisis as well as the sustainability of forest management. In this regard, the present research sought to identify the factors influencing the creation of the fire crisis as well as its escalation and development in the forests of the Oghan watershed in Golestan province. This research is descriptive-applied and was conducted as a survey by stratified random sampling method. A questionnaire was used to collect data. The validity of the research tool was confirmed using the opinion of experts and specialists in this field, and its reliability was examined based on the results of Cronbach's alpha coefficient for the main variables of the research (0.859). The statistical population of the research also included rural households in three villages of Deruk, Terse and Chamani in the Chehlchai watershed in the province (N = 400), and 200 people were interviewed as a sample size using Cochran's formula. The findings of the research indicate that the respondents with 74.5% income dependence on the forest, 57.5% were related to natural resources experts. The results showed that extreme dryness of plants and high air temperature, among natural factors, and the remaining of fire and charcoal in the forest and dropping lit cigarette butts in the forest, among human factors, are the highest with an average of 4.63 and 4.36, respectively. They have had the effect of causing fires in the forest. In addition, the respondents consider natural factors to be more effective than human factors in causing fires. As the results show, the type and density of vegetation, size of fire, season of the year, and fire prevention training for people, respectively, with the highest average of 4.77, 4.37, 4.59, and 4.32 of According to the respondents, they were evaluated as the most important variables in the escalation and development of fires in the forests of the region. Also, the findings show that the natural state of the fire site had the greatest impact and the manpower and firefighting facilities had the least impact on the escalation and development of the fire in the studied area. Considering the fire crisis in the study area, which is often derived from economic and social challenges, identifying the views and opinions of local communities in line with the causes and development of fire can help in crisis management planning. Fire should be used in the forests of the province.