تحلیل‌های جوینی در تاریخ جهانگشا
محورهای موضوعی : جستارهای ادبی (ادبیات تعلیمی)
ثریا رازقی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیان فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال)
کلید واژه: تاریخ نویسی, حمله مغول, غایر خان-تحلیل -جوینی- چنگیز- ایران,
چکیده مقاله :
وقایع مهم تاریخی نقطه عطفی در سرنوشت یک کشور به شمار می‌آیند که گاه تغییرات وتحولاتی بنیادی را در مناسبات آن سرزمین رقم می‌زنند. بر این اساس تفسیر اندیشمندان از این وقایع از اهمیتی بسزا برخوردار است.بی تردید یکی از مهمترین وقایع تاریخی که صدمات جبران ناپذیری بر پیکره این سرزمین فرود آورد، حملۀ مغول به ایران بود. هرچند این یورش وحشیانه کساد بازار علم ودانش را درپی داشت، اما از سویی دیگرموجبات رونق تاریخ نویسی را فراهم آورد که یکی از دلایل آن توجه مغولان به تاریخ بود. بر این اساس بررسی تاریخ جهانگشای جوینی، که یکی ازکتب تاریخی مهم این عصربه شمار می‌آید، امری ضروری بنظر می‌رسد پژوهش حاضر بر آن است تا باروش تحلیلی –توصیفی ضمن بررسی این اثر مهم به بیان دیدگاه های مولف آن بپردازد.جوینی در مقام یک مورخ موثق، حمله چنگیز به ایران را با استناد به مدارک وگفته شاهدان عینی تدوین کرد. وی دلیل اصلی حملۀ چنگیز به ایران را، کشتار بازرگانان مغولی به دست غایر خان، حاکم شهر اترار، می‌دانست. هرچند برخی از پژوهشگران غربی بر این باورند که مغولان خواه ناخواه به ایران حمله می‌کردندچون آرزوی حاکمیت جهان را به رهبری چنگیز در سر می‌پروراندند وتعلل چنگیز در آغاز کار، بیشتر به خاطر آماده سازی لشکرش برای یورشی عظیم به ایران بود. به هر روی جوینی درلا به لای شرح این وقایع تلخ، تجزیه و تحلیل‌های قابل توجهی دارد که گاه بر پایه دلایلی علمی مبتنی است و گاه از باورهای دینی وی نشأت می‌گیردکه در برخی مواقع با تعصب همراه است.