تحلیل و بررسی گفتمان شناختی اشعار ادبیّات مقاومت و دفاع مقدّس بر اساس نظریۀ لاکلا و موفه (مطالعۀ موردی اشعار سید حسن حسینی و قیصر امین‌پور)
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
ویدا نعمتی
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی)
محمود فیروزی مقدم
2
(استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت‌حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت‌حیدریه، ایران.نویسنده مسئول )
عباس خیرآبادی
3
(استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.)
علی صادقی منش
4
(استادیار دانشگاه حکیم سبزواری، زبان و ادبیات فارسی)
کلید واژه: ادبیات مقاومت, شعر انقلاب, شعر دفاع مقدّس, سیّد حسن حسینی, قیصر امین‌پور, نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه.,
چکیده مقاله :
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 شاعرانی سوار بر قطار انقلاب شدند که امروزه با عنوان شاعران انقلاب شناخته میشوند. رویداد مهمّ دیگر، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که باعث پدیداری گروهی دیگر از شاعران تحت عنوان «شاعران دفاع مقدّس» گردید. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانهای با هدف بررسی و مقایسۀ مؤلّفههای ادبیّات مقاومت در فرآیند شکل‌گیری و رشد شعر پس از انقلاب صورت گرفته است. از شاعران انقلاب، سیّد حسن حسینی و از میان شاعران دفاع مقدّس، قیصر امین‌پور را به علّت پرمخاطب بودن آن‌ها نسبت به دیگر شاعران هم‌گروه، برگزیده‌ایم. روش کار بدینسان است که با توجّه به نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، از میان شش دال گفتمانی مطرح در ادبیّات مقاومت، چهار دال گفتمانی اسلام، مبارزه، میهن و آزادی را در شعر مقاومت دو شاعر مورد بررسی قرار داده‌ایم و مؤلّفههای مورد نظر، در آن‌ها مقایسه شده است. نتایج نشان داد که چهار دال گفتمانی یادشده از شاخصترین مؤلفه‌های شعر هردو شاعر و وجه اشتراک عمدۀ آن‌هاست ولی در دالهای مرکزی و شناور یکسانی‌ها و دگرسانی‌هایی گوناگونی دارند.
With the victory of the Islamic Revolution of Iran in 1979, poets boarded the train of the Revolution, now known as the Poets of the Revolution. Another important event was Iraq's imposed war on Iran, which led to the emergence of another group of poets, "Poets of the Holy Defense." This descriptive-analytical study was conducted using library resources to investigate and compare the components of resistance literature in the process of the formation and growth of poetry after the revolution. Among the poets of the revolution, Sayyid Hasan Hosseini, and among the poets of the Holy Defense, we have chosen Qaisar Aminpour because of their prolificness towards other poets in the group. The method is that according to the theory of Lakela and Mofa, among the six discourses in the literature of resistance, we have examined four discourses of Islam, struggle, homeland and freedom in the poetry of the resistance of the two poets and the components in which they are compared. The results showed that the four discourses are one of the most prominent discourses of both poets and their major commonalities, but they have different commonalities and differentiations in the central and floating corridors.
• ابراهیمی، رحمت‌الله؛ فلاح، ابراهیم و اسماعیلی، معصومه. (1394). «جلوه‌های ادبیّات پایداری در اشعار قیصر امین‌پور و نزار قبانی». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• امین‌پور، قیصر. (1395). مجموعۀ کامل اشعار قیصر امین‌پور از 1359 تا 1385. چاپ پنجم. تهران: انتشارات مروارید.
• بصیری، محمّد صادق. (1388). سیر تحلیلی شعر مقاومت در ادبیّات فارسی از آغاز تا عصر پهلوی. چاپ نخست. کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر.
• پیرزادنیا، مینا و چراغی، زیور. (1394). «بررسی مؤلّفههای ادب پایداری در شعر ابراهیم عیسی». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• چراغیوش، حسین و عبدی‌پور، فهیمه. (1394). ........................................... همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• حسینی زاده، سیّد محمّدعلی. (1386). اسلام سیاسی در ایران. چاپ نخست. قم: دانشگاه مفید.
• ــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (زمستان 1383). «نظریّۀ گفتمان و تحلیل سیاسی». فصل‌نامۀ علوم سیاسی، سال 7، شمارۀ 28. صص 181-212.
• حسینی، سیّد حسن. (1399). مجموعۀ کامل اشعار سیّد حسن حسینی. چاپ دوم. تهران: انتشارات کتاب آبی.
خلجی، عبّاس. (1386). «ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌طلب (84-1376)». پایان‌نامۀ دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران.
• ذوالفقاری، حسن. (۱۳۸۳). «یاد یاران». نشریّۀ آموزش زبان و ادب فارسی، دورۀ 18، شمارۀ 72، صص 26-31.
• ستایش شیرازی، فاطمه. (1397). «تأمّلی بر ادبیّات پایداری و دفاع مقدّس». کنفرانس بینالمللی ادبیّات و زبان، تهران.
• سروش، عبدالکریم. (۱۳۸9). از شریعتی. چاپ پنجم. تهران: موسسه فرهنگی صراط.
• سعیدی، سهراب. (1395). «انتظار موعود در شعر شاعران معاصر انقلاب با تکیه بر اشعار سیّد حسن حسینی، قیصر امین‌پور و سلمان هراتی». پژوهشنامۀ اورمزد، دورۀ 9، شمارۀ 32، صص 121-139.
• سنگری، محمّدرضا. (1389). ادبیّات دفاع مقدّس. چاپ نخست. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدّس.
• سیفی، محسن و شریعت، فرحناز. (1394). «جلوه‌های پایداری در شعر عزّالدّین مناصره». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• شهبازی، محمود؛ محیی، سحر؛ حسینی، نجمه سادات و شیخ حسینی، زهرا. (1394). «جستاری بر جلوه‌های ادب پايداری در اشعار هارون هاشم رشيد». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• شیخ اسدی، حدیث و کریمیفرد، غلامرضا. (1394). «نگاهی به درون‌مایه‌های مقاومت در مجموعه داستانک ”صمت النوافذ“محمود شقیر نویسندۀ معاصر فلسطینی». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• کسرایی، محمّدسالار و پوزش شیرازی، علی. (1388). «نظریّۀ گفتمان لاکلا و موفه ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی». مجلّۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 39، شمارۀ 3، صفحات 360-339.
• کم سفیدی، اصغر. (1388). ادبیّات پایداری «نامۀ پایداری 2»، به کوشش احمد امیری خراسانی، چاپ نخست، کرمان: ادارۀ کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدّس.
• لاکلا، ارنستو و شانتال موفه. (1393). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی: به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال. ترجمۀ رضایی. چاپ دوم. تهران: نشر ثالث.
• مارش، دیوید و استوکر، جری. (۱۳8۸). روش و نظریّه در علوم سیاسی. ترجمۀ امیرمحمّد حاجییوسفی. چاپ پنجم. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
• مجیدی، حسن. (1391). «ادبیّات مقاومت و فلسفۀ پیدایش مقاومت در کشورهای اسلامی تحت اشغال فلسطین و عراق». نشریّۀ ادبیّات پایداری، دورۀ 3، شمارۀ 6، صص 411-427.
• نادمی، سیّد احمد.(۱۳8۸). شمشیر باستانی شرق (با خاطرۀ شاعر حماسهها و دریغها سیّد حسن حسینی). چاپ نخست. تهران: نشر هنر رسانه اردیبهشت.
• نجّاریان، محمّدرضا. (1393). «جلوه‌های ادبیّات پایداری در کلام امام خمینی (ره)». نشریّۀ ادبیّات پایداری، دورۀ 6، شمارۀ 10. صص 273-294.
• نش، کیت. (1400). جامعهشناسی سیاسی معاصر. ترجمۀ محمّدتقی دلفروز. چاپ نوزدهم. تهران: نشر کویر.